ایران چه زمانی خواهد توانست به اروپا گاز صادر کند؟

گروه اقتصادی، پایگاه خبری «natural gas europe» در گزارشی به بررسی وضعیت تولید و صادرات گاز ایران پرداخته است. در این گزارش ضمن اشاره به مشکلات و موانع بسیار صنعت گاز ایران، ادعا شده که رفع تحریم ها برای بهبود وضعیت صنعت گاز و نفت ایران ضروری است. در صورت رفع مشکلات، ایران می تواند تا سال 2020 یکی از تامین کنندگان عمده گاز اروپا باشد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از «natural gas europe»، برای اولین بار از سال 2009، ایران چندین پروژه بالادستی گاز را در سال 2014 افتتاح نمود که این امر منجر به افزایش 80 میلیون متر مکعبی تولید گاز شد، اما چه وقت و چگونه ایران میتواند صادرات گاز خود را به اروپا آغاز کند؟

اگر چه در سال جاری سطح تولید گاز ایران افزایش زیادی داشته است، اما آمار نشان می دهد که رشد مصرف بیشتر از افزایش تولید میباشد.

مصرف گاز طبیعی بخش مسکن کشور در حدود 450 میلیون متر مکعب در روز در آستانه زمستان رسیده است. براساس آمار شرکت گاز ملی ایران، این حجم حدود 90 میلیون متر مکعب در روز بیش از سال گذشته است ، در حالی که درجه حرارت مشابه پارسال است. در طول نوامبر سال گذشته ، بخش مسکن ایران حدود 365 میلیون متر مکعب در روز گاز مصرف کرد، حدود 12 درصد بیشتر از سال پیش از آن.

ایران، با 33.6 تریلیون متر مکعب ذخایر گازی اثبات شده، رتبه اول ذخایر گاز جهان را داراست، اما هر زمستان از کمبود گاز رنج می برد.

گاز طبیعی حدود 70 درصد از مصرف کل انرژی ایران را تامین می کند، مصرفی که سال گذشته بالغ بر 1.6 میلیارد بشکه معادل نفت (OE ) بود. امروز، ایران حدود 575 میلیون متر مکعب در روز گاز تولید می کند و مازاد قابل توجهی برای صادرات ندارد. ایران حدود 8.4 میلیارد متر مکعب گاز در سال به ترکیه صادر و مقدار کمتری را نیز به ترکمنستان صادر می کند.

سطح مصرف گاز این کشور نسبت به سال 1980 شصت برابر شده است. در آن زمان ایران تنها 9.7 میلیون متر مکعب در روز گاز مصرف می کرد، که این مقدار 11 درصد از انرژی مصرفی کشور را تامین می کرد.

سال گذشته، استفاده از گاز کشور در بخش مسکن در بعضی هفته های زمستان به حدود 500 تا 520 میلیون متر مکعب در روز رسید و با توجه به رشد فعلی مصرف گاز، انتظار می رود بخش مسکن بیش از 550 میلیون متر مکعب در روز گاز نیاز داشته باشد.

ایران در طول تابستان حدود 2 میلیارد مترمکعب گاز در دو تاسیسات ذخیره سازی سراجه و شورجه ذخیره می کند و هفته گذشته استخراج مجدد گاز را شروع کرده است. بنابراین جمهوری اسلامی گاز ذخیره شده قابل توجهی را برای  پاسخگویی به رشد مصرف ندارد.

زمستان گذشته ، ایران مجبور به کاهش تزریق گاز به میدان های نفتی قدیمی ، نیروگاه ها، واحدهای صنعتی، جایگاه های سی ان جی و همچنین واحدهای پتروشیمی شد تا از کمبود گاز در بخش خانگی جلوگیری کند.

بخش پتروشیمی ایران نیاز به 35 میلیون متر مکعب در روز گاز دارد، در حالی که ایران در زمستان سال گذشته تنها 15 میلیون متر مکعب گاز به آنها تحویل داده است.

نیروگاه های ایران نیاز به 220 میلیون متر مکعب در روز گاز دارند، اما ایران سوخت مایع را جایگزین گاز طبیعی به عنوان سوخت نیروگاه ها کرده است ، که این امر منجر به سوختن 28 تریلیون لیتر گازوییل و نفت سفید شده است. این کشور در سال گذشته به طور متوسط تنها 98.6 میلیون متر مکعب در روز  گاز به نیروگاه ها داده است.

ایران همچنین عرضه گاز به جایگاه های توزیع سی ان جی را در زمستان گذشته کاهش داده است. خودروهای ایرانی حدود 20 میلیون متر مکعب در روز سی ان جی مصرف می کنند و توقف عرضه این سوخت موجب شد که مصرف متوسط بنزین در این کشور در طی سال مالی گذشته (تا 21 مارس) 7 درصد افزایش یابد.

از سوی دیگر، 80 درصد از میدان های نفتی عملیاتی ایران در نیمه دوم عمر خود هستند و ظاهرا بازده تولید آنها 8 تا 13 درصد می باشد. این میدانها نیاز به 290 میلیون متر مکعب در روز تزریق گاز دارند، اما ایران در سال گذشته تنها 77 میلیون مترمکعب در گاز به آنها تزریق کرده است.

پس ایران حداقل 300 میلیون متر مکعب در روز گاز اضافی نیاز دارد برای تزریق به میادین نفتی قدیمی و جلوگیری از احتراق سوخت های مایع در نیروگاه. سهم نیروگاه ها در آلودگی هوای ایران حدود 40 درصد است، در حالی که با توجه به آمار سازمان جهانی بهداشت، هزینه آلودگی هوا برای این کشور سالانه 16 میلیارد دلار است.

ایران چگونه می تواند صادرات گاز به اروپا شروع کند؟

ایران مشتاق به تنوع بخشیدن به صادرات انرژی خود است، اما به نظر می رسد که همه تصمیمات سیاسی می باشد. به عنوان مثال، بازده نیروگاه های حرارتی ایران که 82 درصد از تولید برق ایران را تشکیل می دهند در حدود 37 درصد است و ایران سالانه 8 میلیارد گیگاوات برق صادر می کند و 800 میلیون دلار درآمد کسب می کند. اما هزینه تولید برق در ایران بسیار بالاست و صادرات گاز یا سوخت های نفتی برای ایران سود ده تر  می باشد. اما ایران همچنان به صادرات برق ادامه می دهد.

از طرف دیگر، ایران سه توافقنامه با عراق و عمان برای صادرات 75 میلیون متر مکعب در روز گاز از سال 2016 منعقد کرده که مشخص نیست ایران چگونه می تواند این مقدار گاز را در زمستان تامین کند.

نبود گاز کافی برای نیروگاه ها و میادین نفتی قدیمی منجر به هزینه 40 میلیارد دلاری برای ایران شده است، در حالی که صادرات 75 میلیون متر مکعب گاز در روز به عراق و عمان تنها 12 میلیارد دلار درآمد برای تهران به همراه دارد.

ایران از اواسط سال 2013 روی میدان گازی پارس جنوبی متمرکز شده است. این میدان حدود 30 تریلیون متر مکعبی بین ایران و قطر مشترک است و نیمی از تولید گاز ایران را تشکیل می دهد. بخش ایرانی این میدان به 24 فاز تقسیم شده است، که 10 فاز  از آنها تا سال  2009 عملیاتی شدند. ایران تولید گاز از فازهای 12، 15 و 16 را شروع کرده و در حال آماده شدن برای تولید گاز از فازهای 17 و 18 است، اما در اواسط سال 2013 این فازها 82 درصد تکمیل شده بودند اما امروز هنوز تکمیل نشده اند.

در صورتی که ایران این پنج فاز را تا سال 2016 تکمیل کند، کل تولید گاز کشور به 730 میلیون متر مکعب در روز می رسد و اگر ایران تمام 14 فاز باقی مانده را تا سال 2020 تکمیل کند، تولید گاز به 1.1 میلیون متر مکعب در روز می رسد.

ایران از سال 2007 تا به حال هیچ پروژه بالادستی گازی را تکمیل نکرده است، اما در صورتی که این کشور میادین نفتی را توسعه دهد، گاز زیادی در کنار آن تولید خواهد شد که اکنون نیمی از تولید گاز ایران را تشکیل می دهد.

با توجه به اینکه مصرف گاز بخش خانگی ایران این تابستان سه برابر کمتر از زمستان است، ایران نباید برای صادرات گاز به اروپا تا سال 2020 مشکلی داشته باشد. با این وجود، ایران باید ظرفیت دخیزه سازی گاز در داخل یا خارج کشور را افزایش دهد.

برای تحقق چنین هدفی، لغو تحریم های غرب در مورد مساله هسته ای حیاتی است. ایران گاز را به ترکیه صادر می کند و هم اکنون زیرساخت های لازم برای صادرات 15 میلیون متر مکعب در روز گاز بیشتر را دارد و در صورت توسعه زیرساخت های جدید، ظرفیت تحویل گاز ایران به ترکیه می تواند به 100 میلیون متر مکعب در روز برسد. انتظار می رود که خط لوله ترانس آناتولی تا سال 2018 عملیاتی شود و با ساخت خط لوله ترانس آدریاتیک، گاز دریای خزر تا سال 2019 به اروپا تحویل داده خواهد شد. بنابراین ایران می تواند تا سال 2020 به جمع تامین کنندگان گاز این خط لوله ها بپیوندد.

با توجه به این واقعیت که پیش بینی می شود رشد مصرف گاز داخلی ایران تا سال 2020 در سطح 3.5 درصد باشد، ایران 400 میلیون متر مکعب در روز گاز اضافی را (با نادیده گرفتن گاز مورد نیاز برای متوقف کردن مصرف سوخت های مایع در نیروگاه ها و تزریق گاز به میدان های نفتی) می تواند به خارج از کشور صادر کند.