«عیدغدیر» در کلام انبیا و اولیا و آثار و برکات آن

گروه مذهبی، واقعه غدير حادثه ای تاريخی نيست كه دركنار ديگر وقايع بدان نگريسته شود، غدير تنها نام يك سرزمين نيست. يك تفكر است، نشانه و رمزی است كه از تداوم خط نبوت حكايت می كند. غدير نقطه تلاقی كاروان رسالت با طلايه دارای امامت است و اهميت دادن به غدير، اهميت دادن به رسالت پيامبر(ص) است.

به گزارش بولتن نیوز، آيه ای از قرآن كه به صراحت، اين روز را روز اكمال دين و خشنودی پروردگار دانسته، رمزی از عيد بودن غدير خم است. سابقه غدير و عيدگرفتن اين روز مقدس، به زمان پيامبر(ص) می رسد و در دوران ائمه ديگر نيز اين سنت ادامه داشته.

در اين مجال كوتاه ابتدا مروری خواهیم داشت بر سير و سيره بعضی از معصومين در قبال اين عيد بزرگ اسلامی و در ادامه برخی از آثار و برکات این عید بزرگ جهان اسلام و نیز در پایان نیز نیم نگاهی خواهیم داشت بر اشعار و پیام های عید غدیر خم و برکات این روز بزرگ تاریخ در آیینۀ ادبیات و هنر ایرانی و اسلامی.

پيامبر اعظم(ص) و غدير
 
روزی پيامبر (ص)به امير مؤمنان(ع) فرمود: «ای علی، خداوند آيه "يا ايهاالرسول بلغ ما انزل اليك من ربك..." را درباره ولايت تو بر من نازل كرد. اگر آنچه به من امر شده تبليغ نكنم، عملم باطل است و كسي كه خدا را بدون ولايت تو ملاقات كند، كردارش باطل است.»

در روز غدير هم بعد از خطبه يك ساعته ای كه ايراد فرمود، جمله معروف «هر كه من مولای او هستم، علی مولای اوست» را سه بار تكرار كرد تا در گوش مسلمانان و تاريخ بماند. پس از آن كه علی(ع)را به جانشينی خود تعيين كرد، در همان روز، اين عيد را اعلام نمود و مراسمش را به پاداشت، در خيمه اش نشست و با خوشحالی از تبريك گويندگان استقبال كرد و به آنها فرمود: «به من تبريك بگوييد... به من تبريك بگوييد، زيرا خداوند مرا به نبوت و اهل بيتم را به امامت اختصاص داده است.»

در كلام ديگری هم فرمودند: «روز غدير خم، برترين اعياد امت من است، روزی كه خدای متعال به من فرمان داد تا برادرم علی پسر ابوطالب را به عنوان پرچمی هدايت گر برای امتم تعيين كنم كه پس از من به وسيله او راه نمايی و هدايت شوند. غدير خم روزیست كه خداوند در آن دين را كامل ساخت و نعمت را بر امتم تمام كرد و اسلام را به عنوان دين برای مردم پسنديد.»

امام علی (ع) و غدير
 
در دوره خلافت و حاكميت امام علی(ع)، يك بار عيد غدير با جمعه مصادف شد. امام در آن روز طی خطبه ای مفصل به مردم فرمود: «خداوند متعال امروز دو عيد بسيار بزرگ(جمعه و غدير) را در يك زمان برای شما قرار داده است؛ دو عيدی كه هر يك فلسفه وجودی ديگری را تكامل می بخشد... توحيد و ايمان به يگانگی خداوند پذيرفته نمی شود مگر به نبوت پيامبر محمد(ص)و شريعت محمد(ص) پذيرفته نمی شود، مگر با قبول ولايت امر كسی كه خدا فرمان ولايتش را داده است... امروز روز روشنگري و اظهار عقيده از جايگاه بلند است، امروز روزتكامل دين و روزوفای به عهدست، روز ذلت و خواری شيطان، روز استدلال و برهان، روز هدايت و امتحان بندگان، روز آشكار شدن كينه های نهفته در دل ها ... نيكی در اين روز ثروت را می افزايد و عمر را طولانی می كند.


ابراز عاطفه و محبت به هم در اين روز، موجب رحمت و لطف خدا می شود. تا می توانيد در برخوردها و ملاقات ها ابراز شادمانی و سرور كنيد...)

حضرت زهرا(س) و غدیر

از حضرت زهرا پرسیدند:«آیا پیامبر(ص) پیش از رحلتش درباره امامت امیرمؤمنان چیزی فرمود؟»آن حضرت جواب داد: «شگفتا! آیا روز غدیر خم را فراموش كردید؟!» در جای دیگری نیز می فرماید: «خداوند پس از غدیر خم برای كسی حجت و عذری باقی نگذاشت.»

امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و غدیر
 
امام حسن(ع) و امام حسین(ع)در روز عید غدیر در كوفه مهمانی می دادند و این مجالس كه در زمان حیات امام علی(ع) هم برقرار بود باعث شد مردم كوفه به عید غدیر عادت كنند. هم چنین امام حسن(ع) در ماجرای مصالحه با معاویه برای این كه به او یاد آوری كند كه حق با اوست، ماجرای غدیر خم را شاهد گرفت. امام حسین(ع)نیز در مراسم حج، بنی هاشم و دیگران را جمع می كرد و ماجرای غدیر را یادآوری می كرد.

امام صادق(ع) و غدیر

یكی از یاران امام صادق(ع) از او پرسید: «غیر از عید فطر و قربان، مسلمانان عید دیگری هم دارند؟» فرمود:«بلی و این عید از آن دو عید دیگر بافضیلت تر است... و آن روز هیجدهم ماه ذی الحجه، عید غدیر خم است...

در این روز روزه بگیرید بر محمد و آلش به خاطر این نعمت الهی صلوات بفرستید... یقین بدانید انبیا وقتی وصی خود را نصب می كردند، امر می كردند كه آن روز را جشن بگیرند.»

در جای دیگری نیز فرمودند:«با فضیلت ترین، بزرگ ترین و شریف ترین روز عید نزد خداوند، روزی است و بر پیامبرش محمد(ص)این آیه را نازل فرمود: الیوم اكملت لكم دینكم...» ایشان هم چنین روزه عید غدیر خم را برابر با صد حج و عمره مقبول نزد خداوند می دانست و آن را «عید بزرگ خدا»می شمرد.

امام رضا(ع) و غدیر

امام رضا(ع) شنید كه بعضی از مردم روز غدیر را انكار می كنند، فرمود:«پدرم از پدرش روایت كرد كه روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین... به درستی كه دراین روز خداوند گناه شصت سال از مردان و زنان مؤمن را می آمرزد و دو برابر آنچه در ماه رمضان از آتش دوزخ می رهاند؛ در این روز آزاد می كند...اگر مردم ارزش این روز را می دانستند، بی تردید فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می كردند.»

امام حسن عسگری(ع) و غدیر

یكی از شیعیان از امام عسگری(ع) پرسید:«این سخن پیامبر كه فرمود:"من كنت مولاه فهذا علی مولاه" یعنی چه؟» حضرت جواب داد:«خداوند اراده فرمود كه این جمله، نشان و پرچمی باشد تا حزب خدا هنگام اختلاف ها با آن شناخته شود.»

امام زمان(عج) و غدیر

در دعای ندبه كه منسوب به آن حضرت است چنین آمده: «...فلما انقضت ایامه اقام ولیه علی بن ابی طالب صلواتك علیهما و آلهما هادیا اذ كان هم المنذر و لكل قوم هاد فقال و الملاء امامه من كنت مولاه فهذا علی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه...»

هنگامی كه دوران عمر پیامبر سپری شد، جانشین خود را علی پسر ابوطالب كه صلوات خدا بر آن ها و خاندان شان باد، را به هدایت امت برگزید، چون او منذر و هدایت گر همه بود. پس پیامبر به مردمی كه در مقابلش بودند گفت: هر كه من مولای اویم، پس علی مولای اوست، خدایا هر كه علی را دوست دارد دوستش بدار و هر كه با او دشمن است دشمنش بدار...

آثار و برکات عید غدیر خم؛ روزی با 50 نام و تعبیر و توصیف

نام ها به سهولت در ذهن ها جاى می گیرند و به راحتى معانى بلند را منتقل می كنند به همین دلیل و دلایل دیگر، نامگذارى روزها یا هفته ‏ها یكى از شیوه ‏هاى تبلیغاتى مثبت و منفى شده است و مطرح شدن و رواج پیدا كردن ارزش ها یا ضدارزش ها را در پى دارد.

اسلام علاوه بر این كه براى برخى از روزها اسم هاى خاصى مانند عید قربان، عید فطر، روز عرفه و ... برگزیده بر همه این روزها نام ایام الله نهاده است تا عظمت و قداست این روزها هرچه بیشتر در ذهن و دل مؤمنان، نقش بسته و موجب تذكر و تنبه آنان گردد.

یكى از روزهایى كه در اسلام براى تعظیم آن، از شیوه نامگذارى بهره گرفته شده، «غدیر» است. ویژگى غدیر این است كه نام هاى گوناگونى براى آن قرار داده شده و این خود عظمت این روز را نسبت به روزهاى دیگر نشان می ‏دهد. نام هاى روز غدیر، از اسرار و ابعاد این روز پرده برمی دارند. هر نامى از این نام ها درى تازه از قلعه بلند غدیر بر ما می ‏گشاید؛ چراكه اسلام بر برگزیدن نامى براى زمان یا مكان یا هرچیز دیگر، خصوصیات مسمى را درنظرداشته و به جنبه‏ ها و زوایاى آن توجه كرده است.

از این روى شناختن و شناساندن نام هاى روزغدیر یك ضرورت است. با این كار تصویرى روشن از این روز در ذهن و دل نقش بسته و بیش از پیش این روز بزرگ را مى‏ شناساند.

شایسته است نام هاى غدیر را با بهترین شكل و زیباترین خط بنویسیم و محافل جشن و سرور عید غدیر را با آن، معنى و روحى تازه ببخشیم.

آنچه در ادامه آمده، پنجاه نام یا صفت براى روز غدیر است كه از روایات مختلف استخراج شده است:

1 ـ بزرگترین عید خدا؛ "عیدالله الاكبر"
2 ـ روز گشایش؛ "یوم وقوع الفرج"
3 ـ روز خشنودى پروردگار؛ " یوم مرضاة الرحمن"
4 ـ روز زبونى شیطان؛ " یوم مرغمة الشیطان"
5 ـ روز مشعل فروزان دین؛ " یوم منار الدین"
6 ـ روز بپا خاستن؛ " یوم القیام"
7 ـ روز شادمانى؛ " یوم السرور"
8 ـ روز لبخند؛ " یوم التبسم"
9 ـ روز راهنمایى؛ " یوم الارشاد"
10 ـ روز بلندى گرفتن منزلت شایستگان؛ "یوم رفع الدرج"
11 ـ روز روشن شدن دلایل خدا؛ " یوم وضوح الحجج"
12 ـ روز آزمایش بندگان؛ " یوم محنة العباد"
13 ـ روز راندن شیطان؛ " یوم دحر الشیطان"
14 ـ روز آشكار كردن حقیقت؛ " یوم الایضاح"
15 ـ روز بیان كردن حقایق ایمان؛ " یوم البیان عن حقایق الایمان"
16 ـ روز ولایت؛ " یوم الولایة"
17 ـ روز كرامت؛ " یوم الكرامة"
18 ـ روز كمال دین؛ " یوم كمال الدین"
19 ـ روز جداسازى حق از باطل؛ " یوم الفصل"
20 ـ روز برهان؛ " یوم البرهان"
21 ـ روز منصوب شدن امیرمؤمنان؛ " یوم نصب امیرالمؤمنین(ع) "
22 ـ روز گواهى و گواهان؛ " یوم الشاهد و المشهود"
23 ـ روز پیمان؛ " یوم العهد المعهود"
24 ـ روز میثاق؛ " یوم المیثاق المأخوذ"
25 ـ روز آراستن؛ " یوم الزینة"
26 ـ روز قبولى اعمال شیعیان؛ " یوم قبول اعمال الشیعة"
27 ـ روز رهنمونى به رهنمایان؛ " یوم الدلیل على الرواد"
28 ـ روز امن و امان؛ " یوم الامن المأمون"
29 ـ روز آشكار كردن امور پنهان؛ " یوم ابلاء السرائر"
30 ـ عید اهل بیت(ع)؛ " عید اهل البیت(ع)"
31 ـ عید شیعیان؛ " عید الشیعة"
32 ـ روز عبادت؛ " یوم العبادة"
33 ـ روز اتمام نعمت؛ " یوم تمام النعمة"
34 ـ روز اظهار گوهر مصون؛ " یوم اظهار المصون من المكنون"
35 ـ روز بر ملا كردن مقاصد پوشیده؛ " یوم ابلاء خفایا الصدور"
36 ـ روز تصریح برگزیدگان؛ " یوم النصوص على اهل الخصوص"
37 ـ روز محمد(ص) و آل محمد(ص)؛ " یوم محمد(ص) وآل محمد(ص)"
38 ـ روز نماز؛ " یوم الصلاة"
39 ـ روز شكرگزارى؛ " یوم الشكر"
40 ـ روز دوح (درختان پر شاخ و برگ)؛ " یوم الدوح"
41 ـ روز غدیر؛ "یوم الغدیر"
42 ـ روز روزه‏ دارى؛ " یوم الصیام"
43 ـ روز اطعام؛ " یوم اطعام الطعام"
44 ـ روز جشن؛ " یوم العید"
45 ـ روز عالم بالا؛ " یوم الملأ الاعلى"
46 ـ روز كامل كردن دین؛ " یوم اكمال الدین"
47 ـ روز شادابى؛ " یوم الفرح"
48 ـ روز به صراحت سخن گشودن از مقام ناب؛ " یوم الافصاح عن المقام الصراح"
49 ـ روز افشاى پیوند میان كفر و نفاق؛" یوم تبیان العقود عن النفاق و الجحود"
50 ـ روز گردهمایى و تعهد حاضران؛ " یوم الجمع المسؤول"

حفظ غدیر به یاری شعر

شعر شاعران نقش مهمی در حفظ غدیر در طول زمانهای ظلمانی داشته؛ چه قالب شعر پایدارتر است و مردم علاقه خاصی به آن دارند. از ساعتی که خطبه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پایان یافت، حسان بن ثابت اولین شعر را در حضور آن حضرت سرود و این الگوی روشنی برای شاعران شد تا در طول چهارده قرن با هنر خود غدیر را حفظ کنند و آن را به نسل های بعد برسانند.

جلوه ادبی شعر غدیر

یکی از جلوه های ادبی غدیر شعرهای بسیاری است که درباره غدیر سروده شده است. این اشعار که به اصطلاح «غدیریه» نامیده می شوند، بسیار مورد توجه بوده، کتاب های مستقلی برای جمع آوری آنها تألیف شده است.

جلوه ادبی دیگر غدیر نثرهای داستانی و حماسی درباره غدیر است که در به تصویر کشیدن غدیر نقش مهمی ایفا کرده است.

تدوین کتب شعر غدیر

برخی اشعار مربوط به غدیر جمع آوری، و این اسناد ادبی غدیر را به صورت مجموعه های تنظیم و عرضه کرده اند. برخی از این کتاب ها مستقلاً درباره اشعار غدیر است که نمونه هایی از آنها نام برده می شود:

عربی

1 . الغدیرُ فِی الکِتاب و السُّنَةِ وَ الأَدَب، علامه امینی؛

2 . شُعَراء الغدیر، مؤسسة الغدیر، بیروت؛

3 . الغدیرِ فِی الأَدَبِ الشَعْبی، حسین بن حسن بهبهانی؛

4 . غدیریات، علامه امینی، (برگزیده از الغدیر)؛

5 . غدیریات هادِفَة، سید طالب خرسان.

فارسی

6 . غدیر در شعر فارسی، سید مصطفی موسوی گرمارودی؛

7 . سرود غدیر، علامه سید احمد اشکوری، 2 جلد؛

8 . شعرای غدیر از گذشته تا امروز، علامه محمد هادی امینی، 10 جلد؛

9 . غدیر در شعر فارسی از کسایی مروزی تا شهریار تبریزی، محمد صحتی سردرودی؛

10 . پاسداران حماسه غدیر، پرویز عباسی؛

11 . بیعت با خورشید، اداره ارشاد خراسان؛

12 . در ساحل غدیر، احمد احمدی بیرجندی؛

13 . گلبانگ غدیر، محمد مهدی بهداروند؛

14 . دریا در غدیر، ثابت محمودی؛

15 . مهر آب خم، سید علی رضوی؛

16 . یک جرعه از غدیر، شعرای قم؛

اردو

17 . صهبای غدیر، شعرای هند؛

18 . ترانه غدیر، سید محمد رضا ساجد زید پوری.

آماری از کتب شعر غدیر

غدیریه های عربی در کتاب شریف الغدیر در یازده جلد به صورت جامعی تدوین شده است. هم چنین کتاب شعراء الغدیر را مؤسسه «الغدیر» بیروت در دو جلد تدوین و چاپ کرده است.

خطابه غدیر را عده ای از شعرای فارسی زبان به نظم آورده اند و در کتاب های سرود غدیر (2 جلد) شعرای غدیر از گذشته تا امروز (10 جلد) و غدیر در شعر فارسی از کَسائی مَرْوَزی تا شهریار تبریزی به صورت مبسوطی جمع آوری شده است.

هم چنین برای نمونه چهار عنوان چاپی از نظم فارسی غدیر ذکر می شود:

1 . خطبه الغدیر، اثر صغیر اصفهانی، با همکاری مرحوم عمادزاده.

2 . خطبه غدیریه، اثر میرزا رفیع، که در سال 1313ق در هند چاپ شده است.

3 . ترجمه (منظوم) خطبه غدیر خم، اثر میرزا عباس جَبَرُوتی قمی.

4 . غدیر خم، مرتضی سرافراز، 1348 ش.

شعر غدیر در پاسخ به ادعای معاویه

امیرالمؤمنین علیه السلام قصیده ای سرودند که یک بیت آن درباره غدیر خم بود و طی نامه ای آن را برای معاویه فرستادند:

وَ أَوجَبَ لی ِولایَتَهُ عَلَیْکُمْ

رَسولُ اللّه ِ یَوْمَ غَدیرِ خُمّ

یعنی: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در روز غدیر خم ولایت خود بر شما را، برای من واجب کرد.

وقتی معاویه پاسخ امیرالمؤمنین علیه السلام را خواند گفت: «ای غلام، این نامه را پاره کن، تا اهل شام آن را نخوانند و به علی بن ابی طالب تمایل پیدا نکنند».

شعر غدیر در مجلس معاویه

روزی سه نفر از شعرا نزد معاویه جمع بودند: طِرِمّاح، هُشام مُرادی و محمد بن عبداللّه حِمْیَری.

معاویه کیسه زری بیرون آورد و مقابل خود گذاشت و گفت: ای شعرای عرب، درباره علی بن ابی طالب شعری بگویید، ولی جز حق نگویید. من فرزند ابوسفیان نباشم اگر این کیسه را به کسی بدهم، جز آن که درباره علی حق را بگوید.

طِرمّاح برخاست و درباره حضرت ناسزا گفت. هشام مرادی نیز ناسزا گفت. عمروعاص به حمیری گفت: اکنون تو بگو، ولی غیر حق مگو. سپس عمروعاص به معاویه گفت: قسم یاد کرده ای که این کیسه را جز به کسی که درباره علی حق بگوید ندهی. معاویه گفت: آری.

حمیری برخاست و اشعار بلندی در مدح امیرالمؤمنین علیه السلام سرود که یک بیت آن درباره غدیر بود:

تَناسَوْا نَصْبَهُ فی یَومِ خُمٍّ

مِنَ الْباری وَ مِنْ خَیْرِ الاَنامِ

یعنی: نصب علی بن ابی طالب علیه السلام را در روز غدیر خم از سوی خداوند و از سوی بهترین مردم به فراموشی سپردند.

معاویه گفت: تو از همه راست تر گفتی! کیسه زر را تو بردار!

شعر فارسی غدیر

در روز غدیر، عقل اول	آن مظهر حق، نبیِّ مرسل
چون عرش تو را کشید بر دوش	آن گاه گشود لعل خاموش
فرمود که این خجسته منظر	بر خلق پس از من است رهبر
بر دامن او هر آن که زد دست	چون ذره به آفتاب پیوست

از ولایت عهدی حیدر، خدا تاج شرف	بار دیگر بر سر زهرای اطهر می زند
در حریم ناز و عصمت زین همایون افتخار	فاطمه لبخند بر سیمای شوهر می زند

باز تابید از افقْ روزِ درخشانِ غدیر	شد فضا سرشار عطرِ گل ز بستان غدیر
موج زد دریای رحمت در بیابان غدیر	چشمه های نور جاری شد ز دامان غدیر

آفرینش را بُوَد بر سوی آن سامان نگاه	ما سوی اللّه منتظر تا چیست فرمان اِله
ناگهان خَتمِ رُسُل، آن آفتاب دین پناه	بر فراز دست می گیرد علی را همچو ماه

ای غدیر خم که هستی روز بیعت با امام	بر تو ای روز امامت از همه امت سلام
از تو محکم شد شریعت، وز تو نعمت شد تمام	ما به یاد آن مبارک روز و آن زیبا پیام

بیاویزد آن کس به غدر خدای	که بگریزد از عهد روز غدیر
چه گویی به محشر اگر پرسدت	از آن عهد محکم شَبَر یا شُبیر