«محموددرویش» و دغدغه‌های شعرمقاومت فلسطین

گروه ادبیات، نشر و رسانه، «محمد دکروب»، نویسنده و منتقد لبنانی در سال 1968 گفتگویی با «محمود درویش»، انجام داد که پس از فوت این شاعر بزرگ فلسطینی در سال 2008 این گفتگو به یکی از مهم‌ترین اسناد فرهنگی و ادبی باقی مانده از شاعر منزوی و کم مصاحبه فلسطینی تبدیل شد.

به گزارش بولتن نیوز، محمود درویش از دهۀ شصت قرن بیستم به خاطر استعداد ادبی فوق‌العاده‌اش در پرداختن به موضوع هویت عربی سرزمین فلسطین و بسط آن به هویت سایر کشورهای عربی در دنیای شعر معاصر عربی جایگاه ویژه‌ای یافت و به یک چهره بین‌المللی تبدیل شد.

به گزارش شبکه «اسلام تایمز»، او یکی از شاعران بزرگ جهان عرب بود که به خوبی درد و رنج مردم فلسطین را به جهانیان منتقل کرد و توانست در میان صداهایی که ندای آزادی و حق سر می‌دادند،‌ آغازگر حرکت جدیدی در فرهنگ کشورهای عربی و فرهنگ مردم جهان باشد.

پس از اینکه رژیم صهیونیستی روستای محل تولد او (البروه) را به «کیبوتس یسعور» تغییر نام داد، در تمام طول حیاتش در سرزمین مادری خود غریبه بود، اما خود هرگز از عشق به سرزمینش دست برنداشت و تا زمان مرگ در آنجا ماند و به زبان حال مردم سرزمینش بدل شد.

«سلمی خضرا جیوسی»، شاعر و منتقد درباره درویش می‌گوید: او در زمینه شعر در جایگاه بالایی ایستاده و از توان هنری عجیبی برخوردار است. او شاعر زمان ما و تمامی زمان‌هاست.

علامه «محمد حسین فضل‌الله»، یکی از بزرگان دینی لبنان درباره درویش می‌گوید: هنگامی که از محمود درویش شاعر نوآور فلسطینی حرف می‌زنیم، با کسی رو به رو هستیم که فلسطین را در ذهن، قلب، احساس، قلم و شعرش زندگی کرد تا اینکه خود به یکی از نمادهای سرزمین فلسطین تبدیل شد.

اشعار موضوعی و موضوع اشعار محمود درویش

محمود درویش در گفتگو با «محمد دکروب» در سال 1968 قبل از انتقال او به مصر در پاسخ به سوالی درباره کسانی که موقعیت او را در دنیای شعر و ادبیات متزلزل می‌کردند، گفت: من خود را امتداد ضعیفی از اشعار اعتراضی و مقاومتی جهان، از شاعران جاهلی گرفته تا ناظم حکمت، لورکا و آراگون می‌دانم که تجربه‌هایشان را در شعر و زندگی خود اجرا کردم و مرا با انرژی معنوی زیادی کمک کردند.

شعر درویش و هم‌عصرانش بخشی از شعر مقاومت عربی و جهانی محسوب می‌شود، او در پاسخ به سوالی از تعبیر شخصی‌اش از شعر مقاومت گفت: شعر مقاومت آنگونه که من آن را درک کرده‌ام، جلوه‌ای از نپذیرفتن واقعیاتی است که در دنیای اطراف در حال بروز است؛ شعری مملو از احساس و شناخت عمیق از ادامه این واقعیت و ضرورت تغییر آن و باور اینکه می‌توان آنها را تغییر داد. این شعر معمولا با بیان درد و ظلم آغاز می‌شود و سپس به بیان اعتراض و نپذیرفتن واقعیات می‌پردازد. اما برای اینکه این شعر کارکرد خود را داشته باشد، باید تغییراتی ایجاد شود و این شعر به تئوری‌های انقلابی دارای محتوای اجتماعی مسلح شود و اینگونه به شعری مردمی تبدیل می‌گردد.

او ادامه داد: شعر مقاومت طببیعتا شعری انقلابی است. شاعران کم‌توان در این شعر نابود می‌شوند، چراکه بازی هنر و ادبیات در این نوع شعر خیلی بیشتر و با اهمیت‌تر از سایر انواع شعر است.

محمود درویش در ادامه مصاحبه اظهار کرد: شاعر باید با واقعیات اطراف خود درگیر شود و آنها را آزادانه و با بیانی صریح همسو کند. به نظر من یکی از مهم‌ترین ابزار درک شعر مقاومت، ضمیر پاک انسانی است. چراکه فریاد انسان مظلوم در هر نقطه از جهان شنیدنی است و به مرز جغرافیایی خاصی محدود نمی‌شود. ظلم،‌ زندان، قتل واقعیات ضد بشری هستند که در هیچ مرز جغرافیایی محدود نمی‌شود و مقاومت انسان‌ها در برابر این شرایط از شاهکارهای انسانی است. شعر مقاومت معمولا حساسیت شدیدی نسبت به تاریخ برای اثبات ادعای خود و حقانیت آن و تضعیف ظلمی که در حال انجام است، دارد.

درویش در پاسخ به سوالی از هدف وی در دنیای شاعری و اینکه دوست دارد چه نقشی را در این دنیا ایفا کند، گفت:دوست دارم که مشکل سرزمینم فلسطین را در تمامی ابعاد به صفحات دیوان شعر جهان منتقل کنم. این موضوع حلقه‌ای از یک نزاع بشری از پا در آمده است که باید نقشی را که لایق آن است در زندگی و فعالیت‌های انسانی بر عهده گیرد. و روا نیست که از غریبه‌ها بخواهم این نقش را بر عهده گیرند. هرچه قدر سازی که بر آن می‌نوازم کوچک و صدای آن ضعیف باشد، بازهم در میان نواهای انسانی ضد ظلم شنیده خواهد شد.

او افزود: صدای شاعران آینده هم در سراسر جهان این سرود را خواهد ساخت. اینکه من تنها به شعر تمسک جستم با آگاهی‌ام از مبارزه انسان‌ها در دیگر نقاط منافات ندارد چراکه معتقدم این درختان هستند که جنگل بزرگ را می سازند.