کد خبر: ۲۱۳۹۵۷
تاریخ انتشار:
هشداری جدی: هر در حال تخریب اند؛

خانۀ«سیمین وجلال» و خانۀ«پدرمعنوی خلیج فارس»

خواهرزاده جلال‌آل احمد از احتمال تخریب و بازسازی منزل مسکونی سیمین دانشور و جلال‌آل‌احمد توسط شهرداری تهران و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی به دلیل قرار گرفتن در طرح‌های شهرسازی شهرداری خبر داد.
خانه سیمین دانشور و جلال آل‌احمد در آستانه تخریب
گروه ادبیات، نشر و رسانه، خواهرزاده جلال‌آل احمد از احتمال تخریب و بازسازی منزل مسکونی سیمین دانشور و جلال‌آل‌احمد توسط شهرداری تهران و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی به دلیل قرار گرفتن در طرح‌های شهرسازی شهرداری خبر داد.

به گزارش بولتن نیوز، چند نفر از اعضای خانواده و بازماندگان زنده یاد سیمین دانشور و مرحوم جلال آل احمد در روز شنبه 21 تیرماه 1393، با مسئولان شرکت توسعه فضاهای فرهنگی وابسته به شهرداری تهران که مجری پروژه «خانه- موزه جلال و سیمین» است، ملاقات کردند تا در جریان چگونگی پیشرفت کارهای پروژه قرار بگیرند و هم آمادگی خودشان را برای همفکری و همکاری لازم در زمینه اجرای صحیح پروژه اعلام کنند، اما در جریان این ملاقات، مسائلی از سوی مسئولان پروژه مطرح شد که به گفته خانواده و بازماندگان این دو نویسنده موجب نگرانی جدی درباره سرنوشت مبهم و آینده نامعلوم خانه سیمین و جلال شود.

خاواده آل‌احمد و دانشور در این زمینه اظهار نگرانی کرده‌اند با توجه به عملکردهای گذشته در این زمینه، در صورت ورود نکردن مسئولان رده بالای شهرداری و شورای شهر تهران و همچنین سازمان میراث فرهنگی به این پروژه، امکان دارد که این پروژه هم به سرنوشت ناگوار پروژه‌های قبلی و مشابه دچار شود.

محمدحسین دانایی، یکی از منسوبین مرحوم آل‌احمد که در ملاقات مزبور حضور داشته، در این مورد می‌گوید: تا جایی که من شنیده‌ام و اطلاع دارم، خانم ویکتوریا دانشور که خواهر سیمین دانشور است و فی‌الحال به عنوان وارث قانونی خواهرش عمل می‌کند، این خانه را به این شرط به شهرداری منطقه یک تهران فروخته که تنها با انجام تعمیرات جزیی ضروری و بدون فوت وقت و بدون لطمه زدن به وضعیت و هویت فعلی آن، برای بازدید عموم مردم آماده شود و مدیریت آن هم تحت نظر هیأت امنایی مرکب از نمایندگان شهرداری و اعضای خانواده باشد، اما مطالبی که در آن جلسه مطرح شد، نشان می‌داد که قضایا به صورت دیگری است و مسئولان این پروژه به دنبال افکار دیگری هستند.

وی در ادامه افزود: به عنوان مثال، در آن جلسه مطرح شد که چون این خانه در طرح قرار گرفته و ناگزیر در آینده باید هم از طرف شمال و هم از طرف غرب عقب نشینی کند، لذا ممکن است شرکت توسعه فضاهای فرهنگی به این جمع بندی برسد که بنای فعلی خانه سیمین و جلال تخریب و بنای دیگری مشابه آن، در قسمت دیگری از زمینی که باقی م‌ماند، احداث شود!

دانایی ادامه داد: همچنین به ما اعلام شد که چون این خانه فاقد امکانات و فضاهای کافی برای کاربری‌های بعدی است و نمی‌توان در آنجا نمایشگاه و کارگاه و سالن همایش و غیره درست کرد، لذا برای تأمین این امکانات باید از فضای بالای شیروانی استفاده شود، یعنی باید ستون‌هایی را در اطراف ساختمان نصب کرد و طبقات جدیدی را روی این ستون‌ها و بر فراز ساختمان فعلی قرار داد، به نحوی که شیروانی ساختمان فعلی حفظ شود!

دانایی افزود: این حرف‌های عجیب و غریب درباره خانه سیمین و جلال، یادآور اتفاق عجیبی است که در مورد خانه استاد عزت‌الله انتظامی افتاده و داد ایشان را درآورده است، یعنی مجریان امر، موضوع اصلی کار خودشان را که حفظ هویت خانه استاد است، نادیده گرفته‌اند و به خیال اینکه بازدیدکنندگان از این خانه اهل فیلم و سینما هستند، لذا کف حیاط را به اندازه هشت متر گودبرداری کرده‌اند و در آنجا یک سالن سینما ساخته‌اند! غافل از اینکه اینجا خانه است، نه سالن سینما و مردمی هم که به اینجا می‌آیند، قصدشان سینما رفتن نیست، بلکه می‌آیند تا خانه استاد انتظامی را ببینند.

وی در ادامه سخنان خود ضمن اظهار نگرانی از بابت تصمیمات نامناسبی که ممکن است در مورد خانه سیمین و جلال اتخاذ شود، این پرسش را مطرح کرد که چرا شهرداری و عوامل اجرایی اش قبل از خرید خانه راجع به مسائلی مثل طرح اصلاحی و تغییر کاربری مورد نظر خودشان فکر نکرده‌اند و این مسایل را با خانواده و با مردم و دوستداران جلال و سیمین در میان نگذاشته‌اند و حالا که کار از کار گذشته و خانه را تصرف کرده‌اند، تازه به فکر عقب نشینی و تغییر کاربری و از این قبیل مسایل افتاده‌اند؟

وی در پاسخ به این مطلب که به هر حال، شهرداری این ملک را خریده و حق هرگونه تصمیم‌گیری در این مورد را دارد، چنین توضیح داد: درست است که شهرداری این ملک را خریده و در حال حاضر ملک را در اختیار دارد، ولی باید توجه داشت که این مالکیت از نوع مالکیت عمومی است که هم از لحاظ فقهی و هم از لحاظ حقوقی با مالکیت خصوصی تفاوت دارد. به عبارت دیگر، اینگونه املاک، جزو اموال عمومی به شمار می‌روند و مالک اصلی آنها هم مردم هستند و شهرداری تنها به عنوان نماینده مردم این املاک را در اختیار دارد و در مورد بهره‌برداری از آنها هم اختیاردار مطلق و به اصطلاح «مبسوط الید» نیست، از جمله نمی‌تواند آنها را به هر کاری که خودش خواست، اختصاص بدهد.

خواهرزاده جلال‌آل‌احمد افزود: اصولاً شهرداری‌ها تا زمانی به عنوان یک نهاد مردمی شناخته می‌شوند که خادم مردم باشند، نه جانشین مردم و کاری را بکنند که مردم می‌خواهند. به عبارت دیگر، شهرداری منطقه یک تهران این ملک را بدان علت خریده است که «خانه سیمین دانشور و جلال آل‌احمد» بوده و همین صفت خانه بودن باعث مطلوبیت این ملک از لحاظ مردم شده و شهرداری هم به دنبال این خواست عمومی، راه افتاده و این خانه را خریده تا به صورت «خانه- موزه جلال و سیمین» درآورد. رییس شورای شهر تهران هم در جریان بازدید از عملیات تخلیه این خانه توسط شهرداری منطقه یک در اردیبهشت گذشته، روی همین نکته و خواسته عمومی انگشت گذاشته و صراحتاً از شهرداری خواسته است که در حفظ خانه سیمین و جلال کوشا باشد.

دانایی ادامه داد: معامله بیع با فروشنده هم بر همین پایه و بر اساس همین شرط بوده، لذا اگر شهرداری بخواهد این خانه را خراب کند، یا کاربری آن را تغییر بدهد یا بر اساس سلیقه خودش، کاربری‌های جنبی دیگری را برای آن تعریف کند، به نحوی که مخل کاربری اصلی اش به عنوان «خانه» شود، آن‌وقت هم به خواست عمومی که همانا «خانه بودن» این ملک است، بی‌اعتنایی کرده و هم شرط ضمن عقد را زیر پا گذاشته است.

وی در ادامه افزود: وجود چنین دیدگاه‌هایی است که موجب نگرانی می‌شود و این احتمال را به وجود می‌آورد که مبادا همان بلایی بر سر این خانه بیاید که بر سر خانه بزرگانی چون مرحوم شهید دکتر بهشتی و شهید رجایی آمد، یعنی پروژه‌هایی که به استناد اظهارات خود حضرات در آن جلسه، مورد بی توجهی مردم قرار گرفته تا جایی که در هر هفته حتی هفت نفر بازدیدکننده هم ندارند! بدون تردید، این بی‌علاقگی، ربطی به خود آن شهیدان ندارد و نباید به حساب آنها گذاشته شود، بلکه عامل اصلی این رویگردانی‌ها، مسئولانی هستند که با طرز فکرها و نظریات غیرکارشناسی و حتی غیرمنطقی، خانه مشاهیر را از جوهر و مایه اصلی‌اش که عنصر اصلی جذابیت آنهاست، تهی می‌کنند و آن وقت کالای بدلی و بی‌روحی را که محصول تخیل خودشان است، به جای آن می‌نشانند و توقع دارند که مردم تفاوت بین آن اصل و این بدل را تشخیص ندهند!

 به گفته دانایی، «مسئولان این پروژه‌ها باید سهم عقل و تجربه را در تصمیم‌گیری‌هایشان افزایش دهند و توجه داشته باشند که فرصت‌ها به سختی به دست می‌آیند، ولی به سهولت از دست می‌روند. بنابراین، نباید با پرداختن به چنین ایده‌ها وسلیقه‌های غیرمتعارف، کار را عقب بیندازند، چون هرگونه اتلاف وقت در این زمینه، به معنای سلب حق انتفاع مردم از این دارایی عمومی و نوعی تجاوز به حقوق عمومی است.

وی همچنین افزود: در این مورد لازم است یادآوری کنم که طبق اصول قانون اساسی و صراحت قانون مجازات اسلامی، هیچ یک از نهادهای حاکمیتی، اعم از دولت یا شهرداری‌ها، نه تنها اجازه محروم کردن مردم از این حق را ندارند، بلکه باید زمینه‌های لازم برای استفاده هرچه بیشتر مردم از این حق را فراهم آورند. حال آیا شهرداری منطقه یا اتباعش می‌خواهند این الزامات قانونی را زیر پا بگذارند، آن هم به خاطر افکاری که خارج از موضوع است و شدیداً هم بوی ظاهرسازی و خرج تراشی می‌دهد؟ ثانیاً، تأخیر در بازگشایی این مرکز فرهنگی، باعث می‌شود که رابطه حسی و عاطفی مردم با شخصیت‌های دوست داشتنی و الگوهای عملی جامعه که جزو ذخایر فرهنگی و دارایی‌های معنوی جامعه هستند، قطع شود که آن هم پیامدهای اجتماعی و فرهنگی خاص خودش را خواهد داشت.

دانایی در ادامه گفت: به علت پیش بینی همین پیامدهای ناگوار بود که در جلسه مزبور به مقامات محترم حاضر در جلسه یادآوری شد که این کار، کار بزرگی است و انجام دادن کار بزرگ هم محتاج عشقی بزرگ و اراده‌ای قوی است. همچنین از آنها درخواست شد که برای اجتناب از تکرار تجارب منفی قبلی و همینطور برای حفظ شادابی و جذابیت و اثربخشی این پروژه، اولاً، این پروژه را به عنوان یک پروژه واقعاً ملی و متعلق به مردم به حساب بیاورند و برای اثبات این امر هم ضمن اطلاع‌رسانی کامل و آگاه‌سازی افکار عمومی از جریان پیشرفت امور، از نظریات و انتقادات رسانه‌ها و همچنین از امکانات و ظرفیت‌های موجود در نزد علاقه‌مندان و دوستداران جلال آل‌احمد و سیمین دانشور به طور کامل استفاده کنند.

وی ادامه داد: روی این نکته به طور خاص تأکید شد که عنصر اصلی جذابیت و مطلوبیت این میراث فرهنگی از لحاظ افکار عمومی، همان هویت اصلی آن به عنوان خانه و محل زندگی سیمین دانشور و جلال آل‌احمد است و در نتیجه، درخواست شد که این وجه از قضیه را در تمامی مراحل، مخصوصاً در این مرحله که گزارش اولیه فاز مطالعاتی پروژه توسط مهندس مشاور تهیه شده، در اولویت قرار دهند و اجازه ندهند که دیدگاه‌های تخیلی یا خرج تراشی‌های غیر موجه یا ظاهرسازی‌های غیرواقعی و دور از سبک و مرام جلال آل‌احمد و سیمین دانشور بر این وجه غالب شود، چون در اینرصورت، این واحد فرهنگی هم به یک پروژه بی‌روح و بی‌محتوا تبدیل می‌شود و به سرنوشت پروژه‌های مربوط به زنده‌یادان شهید دکتر بهشتی و شهید محمدعلی رجایی و دیگرانی مثل استاد انتظامی مبتلا خواهد شد.

خواهرزاده جلال‌آل‌احمد در خاتمه اظهار امیدواری کرد که شهرداری تهران و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی، قابل اعتماد بودن خودشان را در مدیریت چنین امانت‌هایی به اثبات برسانند و با استفاده از تجارب دیگر کشورهای جهان در زمینه احداث «خانه- موزه» بتوانند از عهده این کار بخوبی برآیند. ثانیاً، هم مقامات مسئول و هم جراید و دیگر علاقمندان به موضوع، با حساسیت و به موقع به موضوع ورود کنند و اجازه ندهند که خدای ناکرده این خانه - دانسته یا ندانسته - خراب و از صفحه روزگار محو شود، چون این خانه روزگاری کانون گرم یکی از قویترین جریانات فکری استقلال طلبانه کشور، مخصوصاً در برابر نفوذ اندیشه‌های بیگانه چون حزب توده بود و امروز هم نماد و یادگار روشنفکری غیروابسته و بومی ایران است.

خانه پدر معنوی خلیج فارس درحال ویرانی است

شورای اسلامی شهر تهران اردیبهشت ماه سال جاری طرح تملک خانه معین التجار بوشهری، پدر معنوی خلیج فارس را به تصویب رساند اما تاکنون هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشده و این خانه به عنوان آخرین اثر ثبتی شهر تهران در حال ویران شدن است.

خانه سیمین دانشور و جلال آل‌احمد در آستانه تخریبخانه معین التجار بوشهری نویسنده کتاب خلیج فارس و تثبیت کننده مالکیت ایرانی آن، در خیابان لاله­ زار، کوچه بوشهری، پلاک 7 واقع شده، این بنا یکی از خانه های قاجاری خیابان لاله زار و آخرین اثر ثبتی شهر تهران است که در حال ویرانی و تخریب است.

شهرام شهریار دوستدار میراث فرهنگی درباره تاریخچه خانه معین التجار بوشهری به خبرنگار ایرنا گفت: این خانه دهه 50 از مسکونی به نظامی تغییر کاربری می دهد و محل ساختمان اداره مبازره با مواد مخدر و سپس شهربانی تهران می­شود و بعد از اتفاقات انقلاب اسلامی در سال 57 تا شکل گیری نیروی انتظامی، دفتر شهربانی تهران در همین ساختمان قرار داشت و هم اکنون مالکیت خانه معین التجار بوشهری با بنیاد تعاون ناجا است.

شهریار با بیان اینکه این عمارت متروکه و درب آن بسته است،افزود: امکان بازدید از خانه معین التجار بوشهری وجود ندارد، این بنا در حال ویرانی است و قسمت هایی از دیوار شرقی آن به تازگی تخریب شده است.

وی ادامه داد: خانه معین التجار بوشهری شهریورماه 91 به همت کمیته پیگیری خانه های تاریخی شهر تهران در پنجمین همایش ملی شورای عالی سیاستگذاری ثبت آثار که در استان البرز برگزار شد به عنوان آخرین اثر ثبتی شهر تهران و خانه پدر معنوی خلیج فارس

در فهرست آثار ملی شناخته و ثبت شد.

شهریار بیان کرد: این بنای تاریخی، میراث شخصیت ملی معین التجار در اختیار بنیاد تعاون ناجا است که متاسفانه پس از ثبت ملی وضعیت نامناسبی داشته و در حال تخریب است.

این دوستدار میراث فرهنگی گفت: خانه معین التجار بوشهری با وجود اینکه در فهرست آثار ملی ثبت شده اما هنوز شماره ثبتی اثر منتشر نشده است.

وی افزود: بر اساس تصاویر هوایی محوطه خانه معین التجار، خانه باغی در این محوطه قرار داشته که متاسفانه سال 1358 دیگر از باغ خبری نیست و در این بخش تنها پارکینگ خودروها قابل مشاهده است.

شهریار اظهار کرد: مسدودکردن پنجره ها با آجر، تعویض درب های چوبی قدیمی با درب های آهنی، تخلیه و رها شدن نخاله های ساختمانی در محوطه حیاط و داخل بنا، تغییر فضاهای داخلی با تیغه های الحاقی، تخریب نابخردانه نقاشی های دیواری و پاشش رنگ بر روی گچبری های منحصر به فرد خانه،در زمان استفاده از آن به عنوان ساختمان شهربانی، تخریب بام و تاثیرات رطوبت نزولی از عوامل تخریب و متروکه شدن خانه معین التجار بوشهری است.

ناصرالدین شاه قاجار بین سال­های 1313 تا 1359 هجری قمری به علت لغو قرارداد تنباکو و پرداحت غرامت به کمپانی رژی و تهی بودن خزانه دولت، باغ لاله­زار را به 90هزار تومان می فروشد.

بخش غربی لاله زار را میرزا علی اصغرخان اتابک (صدراعظم وقت) خریداری و بخش شرقی را که امروز محدوده سعدی جنوبی و لاله­زار جنوبی است، نصیب معین التجار نامی می شود و عمارت هایی برای خود و فرزندانش در آن بنا می کند.

حاج محمدآقا بوشهری ملقّب به معین­ التجار بوشهری و مشهور به حاج محمد دشتی، نماینده مردم بوشهر در دوره های اول و سوم مجلس شورای ملی، متولد 1238هجری شمسی در بوشهر بود که سال 1312 در تهران از دنیا می رود، وی رئیس التجار بوشهر، مدیر کمپانی ناصری؛ صاحب امتیاز کشتیرانی کارون، عضو حزب اعتدالیون، رئیس شورای عالی تجارت و نویسنده کتاب خلیج فارس بود.

خانه معین معین التجار بوشهری در دو طبقه بنا شده، نمای بیرونی خانه با آجر مهری (نقش دار) و هره­چینی تزئین شده، در بالای پنجره ها از ویژگی های معماری سنتوری به صورت مودول، استفاده شده است.

پنجره های این بنا چوبی و به صورت 2 لته است، درهای ورودی و پنجره ها قبلا چوبی بوده اما در دوره پهلوی به دلیل تغییر کاربری این بنا از مسکونی به شهربانی، به آهنی تغییر داده شد. در قسمت جنوبی این خانه،بناهای الحاقی دوره پهلوی وجود دارد که به صورت سازنده و طاق آهنگ اجرا شده و از نظر معماری و تزئینات، شاخصه خاصی ندارد.

طبقه همکف (بیرونی) خانه معین التجار بوشهری مخصوص پذیرایی از مهمان ها بوده و نسبت به طبقه بالا عمومی تر و به نوعی بیرونی بنا محسوب می شود.

پلکان خانه معین التجار بوشهری در قسمت مرکزی طبقه همکف قرار دارد که طبقه همکف و به نوعی ورودی به طبقه بالا یا اندرونی محسوب می شود، درهای ورودی پلکان چوبی است.

در سقف قسمت پلکان نیز از تزئینات چوبی به صورت قاب بندی که شامل گره ها و نقوش هندسی است، استفاده شده است.

طبقه اول (اندرونی) خانه معین معین التجار بوشهری مخصوص مهمان های مخصوص همچون شاه و درباریان بوده و سقف آن نسبت به بیرونی بلند­تر است، این بخش دارای چندین اتاق است که سالن طبقه اول خانه معین معین التجار بوشهری برای مهمان های خاص و اختصاصی است، گچ بری های سقف و پیش بخاری به تبعیت از معماری اروپائی است، جنس سقف همانند دیگر قسمت ها تیرچوبی و بر روی آن قاب بندی به شکل گره های چوبی استفاده شده و همچنین درهای این قسمت 2 لته و از جنس چوب است.

اتاق طاق ضربی طبقه اول خانه معین معین التجار بوشهری به واسطه رعایت کردن هر سه اصول طاق زنی (طاق نی لاپوش، طاق رومی و طاق ضربی)، به اتاق طاق ضربی نامگذاری شده است.

اتاق نقاشی طبقه اول خانه معین معین التجار بوشهری که به دلیل قرارگیری نقاشی های فراوان در جای جای دیوارهای این اتاق، به این نام شهره شده از مهم ترین و زیباترین قسمت های خانه معین معین التجار بوشهری است.

اتاق نقاشی قسمت اصلی خانه بوده و در دوره پهلوی به دلیل تغییر کاربری این بنا به شهربانی، با تخته روی این نقاشی ها پوشانده شده، شاید بتوان گفت به خاطر نوع تزئینات، این قسمت مخصوص معین التجار بوشهری است، نقاشی های موجود بر روی یک لایه گچ کشیده شده و گچ بری های سقف اروپایی و به صورت گل و در بعضی قسمت ها طرح غزال است.

از نکات قابل توجه نقاشی های خانه معین التجار بوشهری این است که وی به دلیل سفرهای متعدد به اروپا و با الهام گرفتن از جاذبه های گردشگری در آسیا و اروپا همچون فرانسه، ایتالیا، هند و …، دستور ترسیم این جاذبه ها را بر روی دیوارها به صورت نقاشی و در طول زمان صادر کرده و می توان گفت این اتاق قابلیت تبدیل به اولین موزه نقاشی بین المللی جهان بر روی تابلوهای گچی را دارد.

براساس این گزارش، پرونده ثبتی خانه معین التجار بوشهری مهرماه 91 با حضور احمد مسجدجامعی عضو شورای اسلامی شهر تهران، اسدالله محمدپور ریس دفتر حوزه ریاست معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی کشور و رییس موزه ملی ایران، آتوسا مومنی مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، محمدحسین فراهانی مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران و احمد محیط طباطبایی رئیس کمیته ملی موزه های ایران(ایکوم) در شهر موزه عودلاجان رونمایی شد.

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در هنگام رونمایی از پرونده ثبتی خانه تاریخی معین التجار بوشهری متذکر شده بود که این پرونده هر چهار معیار شئون ملی را دارد و به همین دلیل، در فهرست میراث ملی به ثبت رسید.

همچنین اردیبهشت ماه سال جاری شورای اسلامی شهر تهران «یک فوریت طرح الزام شهرداری تهران» به تملک خانه تاریخی حاج معین التجار پدر معنوی خلیج فارس و نام گذاری آن به نام «خانه خلیج فارس» را مصوب کرد.

در رأی گیری برای این مصوبه، یک فوریت این طرح با 17 رأی به تصویب شورای شهر رسید و قرار شد، خانه تاریخی «معین التجار بوشهری» توسط شورای شهر تملک و با نام خانه «خلیج فارس» نامگذاری شود که متاسفانه تنها این طرح تصویب شد و تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نشده است.

با توجه به تغییر کاربری خیابان لاله زار از فرهنگی به تجاری و ارزش افزوده در سال های اخیر، احتمال دارد که این عمارت شبانه تخریب و به جای آن برجی تجاری احداث شود، پس مسوولان باید اقدامات لازم را برای حفاظت از این بنا انجام دهند تا این اثر تاریخی و ملی ویران نشود

شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.

bultannews@gmail.com

نظر شما

آخرین اخبار

پربازدید ها

پربحث ترین عناوین