آثار رکود اقتصادی تا سال ۹۵ باقی می‌ماند

گروه اقتصادي:  مسعود نیلی در برنامه گفتگوی ویژه خبری سه شنبه شب شبکه دو سیما با اشاره به تشکیل ستاد هماهنگی امور اقتصادی افزود: این ستاد به ریاست رئیس جمهور است و ده نفر عضو دارد.

وی گفت: این ستاد در هفته دو جلسه  برگزار می کند که هر جلسه  3 تا 4 ساعت طول می کشد و مسایل اقتصادی کلان کشور را مورد بحث قرار می دهد .

نیلی ادامه داد : ایجاد وفاق و همگرایی در امور اقتصادی را از اهداف تشکیل این ستاد است .

وی با بیان اینکه سال های 91 و 92 رکود تورمی داشتیم، افزود: با وجود وفور منابع در سال های پیش از آن، بودجه به نفت و اقتصاد کشور به واردات وابسته و در نتیجه موجب رشد منفی اقتصادی شد.

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی گفت: بودجه عمرانی ما در سال91 ، 47 درصد نسبت به بودجه سال 90 کاهش داشت.

نیلی ادامه داد: تحریم،کاهش درآمدهای نفتی، وابستگی اقتصاد به نفت و افت سرمایه گذاری موجب افزایش رکود وکاهش رشد اقتصادی شد.

وی افزود: در نتیجه زمستان سال90 تا پایان سال 92 یعنی 9 فصل متوالی اقتصاد کشور دچار رکود شد که آثار آن تا سال 95 باقی خواهد ماند اما دولت  تلاش می کند اقتصاد را از رکود خارج کند.

نیلی گفت: دور کردن اقتصاد از تورم، ثبات بازار ارز ، تعدیل بودجه و هدفمندی یارانه ها از اقدامات دولت دریک سال گذشته بودهمچنین خروج از رکود نیز در دستور کار قرار گرفت .

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی افزود: رکود، افت تولید و در نتیجه افت درآمد بر روی اقتصاد مردم تاثیر گذاشته است .

وی با اشاره به اینکه اکنون در شرایط تحریم هستیم گفت: باید با فرض تداوم وضع موجود سیاستگذاری اقتصادی را انجام دهیم و برای خروج از رکود برنامه ریزی کنیم و از آن خارج شویم .

نیلی، وجود تحریم ،کمبود منابع مالی، افت جدی سرمایه گذاری و کاهش درآمد در سطح جامعه و درنتیجه افت تقاضا را از علل ایجاد رکود اقتصادی در کشور دانست و گفت: برای خروج از این رکود باید روی تجهیز منابع مالی و برگرداندن مطالبات  معوق و اقتصاد مقاومتی کار کنیم.

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی تاکید کرد: باید از ظرفیت پیمانکاری و صادرات کشور استفاده کنیم و بانک و بازار سرمایه  هم باید در زمینه اعطای  تسهیلات همکاری کنند.

نیلی افزود: خروج از رکود باید به گونه ای باشد که موجب تورم نشود به همین علت  باید تلاش کنیم  خروج از رکود  پایدار باشد و موقتی نباشد .

وی درباره بسته پیشنهادی دولت برای خروج از رکود گفت : سیاست های تفصیلی در این زمینه  به زودی منتشر می شود .

نیلی افزود: یکی از آسیب های اقتصادی این است که بنگاه های کوچک و متوسط کم شده است و باید تلاش کنیم  این بنگاه ها را حمایت و تقویت کنیم تا اشتغالزایی انجام شود.

مشاور رئیس جمهور در امور  اقتصادی گفت: اگر شرایط کنونی ادامه یابد و اتفاق خاص در بیرون نیافتد اقتصاد ما  امسال از رکود خارج و رشد اقتصادی کشور مثبت می شود .

نیلی تاکید کرد : باید تلاش کنیم این رشد، پایدار و رو به افزایش باشد.

مشروح اظهارات نیلی مشاور اقتصادی رئیس جمهور به شرح زیر است:

"مسعود نیلی" مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور شب گذشته 24 تیر در برنامه گفتگوی ویژه خبری به بررسی راهکارهای خروج غیرتورمی از رکود پرداخت. 

مسعود نیلی در ابتدا در پاسخ به سوال اول مجری برنامه پیرامون تدوین بسته پیشنهادی دولت برای شکستن رکود گفت: گزارش منتشر شده از سوی دولت تحلیلی است به طوری که وزیر اقتصاد، کشور را مورد ارزیابی قرار داده است.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور افزود: چرا شرایط سخت و دشواری را که در فاصله سال‌های 91، 92 به وجود آمده را پشت سر گذاشته‌ایم؟ چه عواملی سبب تشدید شرایط بد اقتصادی شده است؟ 

وی با اشاره به این که خروج غیرتورمی از رکود عنوان بسته پیشنهادی دولت است، خاطر نشان کرد: سیاست‌های تفصیلی خروج از رکود منتشر خواهد شد.

نیلی با اشاره به این که در این راستا به اجماع و وفاق بسیار زیادی احتیاج داریم گفت: باید بدانیم چه عواملی سبب به وجود آمدن این شرایط شده است و یا این که محدودیت‌ها چه مسائلی هستند؟ چه پیش‌فرض‌هایی را می‌توان برای خروج از این شرایط در نظر گرفت؟ بنابراین در این راستا جهت‌گیری‌های اصلی را مبنا برای خروج از رکود در نظر گرفته‌ایم.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه مبنای خروج از رکود غیرتورمی چیست گفت: در داخل دولت یازدهم ستادی به نام همکاری‌های امور اقتصادی تشکیل شده است، که ریاست آن برعهده رئیس‌جمهور است.

وی با بیان این که این ستاد دارای 10 عضو است، خاطر نشان کرد: مسئولین دستگاه‌های ستادی اقتصادی مشاوران رئیس‌جمهور و رئیس دفتر رئیس‌جمهور و معاونان رئیس‌جمهور از اعضای این ستاد به حساب می‌آیند به گونه‌ای که این ستاد در هفته دو جلسه را به صورت مرتب برگزار می‌کند.

نیلی با اشاره به این که عمده مسائل کلان اقتصادی کشور در ستاد هماهنگی امور اقتصادی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، ادامه داد: این ستاد از کارگروهی تشکیل شده که متشکل از اقتصاددانان داخل دولت است.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با اشاره به این که بقیه مسائل کلان اقتصادی به اندازه کافی بحث و تبادل نظر شده است، خاطر نشان کرد: اکنون شاهد هماهنگی‌های بسیار خوبی در سطح کارشناسی و ستادی هستیم. 

وی با بیان این که این کار تعمدا به صورت ابتکار عمل دولت درآمده است گفت: شرایط سخت و دشوار جدایی از مشکلاتی که به بار می‌آورد سبب بروز فرصت می‌شود. 

نیلی با تاکید براینکه باید وفاق و همگرایی در سطح جامعه شکل بگیرد افزود: امیدوارم اساتید دانشگاه‌ها، صاحب نظران و فعالان اقتصادی به نقد گزارش منتشر شده بپردازند.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور در پاسخ به سوال دیگری مبنی براینکه دلایل وجود رکود تورمی چیست، ادامه داد: سال‌های 91 و 92 از نظر جمع دو صفت رکود و تورم بی‌نظیرترین سال‌ها در تاریخ اقتصاد کشور به حساب می‌آید.

وی گفت: دوره وفور زیاد منابع را پشت سر گذاشته‌ایم و طبیعتا سوال برانگیز است چرا اقتصادی که این همه منابع در اختیار دارد با چنین مشکلات و دشواری‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کند.

نیلی خاطر نشان کرد: در دوره‌ای که وفور منابع در کشور داشتیم بودجه دولت به نفت وابسته بود و اقتصاد کشور به واردات متکی شده بود.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با اشاره به این که تحریم عامل محدود کننده عمده‌ای برای اقتصاد کشور به حساب می‌آید گفت: اگر بودجه تا به این حد به نفت وابسته نبود یا اقتصاد کشور به واردات متکی نمی‌شد و یا این که بنگاه‌های اقتصادی به انرژی وابسته نمی‌شدند نباید شاهد رشد نزدیک منهای 8 درصد و یا کاهش 20 درصدی در طی دو سال در سطح درآمد اقتصاد کشور می‌شدیم.

وی با تاکید براینکه نرخ تورم هم چنان بالا است ادامه داد: متاسفانه هنوز از تورم عبور نکرده‌ایم. 

نیلی با اشاره به این که معمولا در دوره‌ای که با وفور منابع روبه رو هستیم امتحان خوبی را پس نمی‌دهیم اظهار داشت: در دو دوره شاهد وفور منابع بودیم که یکی فاصله سال‌های 52 تا 56 و دیگری 84 تا 90 بود.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با اشاره به این که در سال 91، 47 درصد بودجه نسبت به سال 90 کاهش یافته بود افزود: چرا وقتی درآمد نفت تا بدین حد کاهش می‌یابد باید شاهد کاهش بودجه باشیم؛ باید بودجه پایا و باثباتی داشته باشیم.

وی با اشاره به 4 عامل برای خروج از تورم افزود: در این راستا 4 عامل هم نیز برای ورود به تورم توصیف شده است. 

نیلی با اشاره به مسئله تحریم به عنوان تکانه اول ادامه داد: عامل دوم مثل بیماری است که واگیر دار است و از یکی به دیگری منتقل می‌شود.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با اشاره به این که تحریم بر روی نفت اثر می‌گذارد، گفت: تحریم سبب کاهش مقدار تولید نفت شده است.

وی با اشاره به این که اقتصاد کشور به نفت وابسته بود و تحریم در حوزه نفتی سبب شد تا به حوزه‌های دیگر هم چون صنعت، بازار و ارز جهش پیدا کند گفت: افت زیادی را در سرمایه‌گذاری شاهد هستیم. 

نیلی افزود: از زمستان سال 90 تا پایان سال 92 ، 9 فصل متوالی رکود را در عمق زیادی تجربه کرده‌ایم. 

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور در پاسخ به سوال دیگری مبنی براینکه دولت یازدهم چگونه ریشه‌های تورم و رکود را کنترل خواهد کرد ادامه داد: برخی از تحولات اقتصادی از پایان خرداد سال 92 و برخی دیگر پس از شهریور 92 رخ داده است.

وی با اشاره به این که از تیر ماه سال 92 بازار به سمت آرامش حرکت کرده است اظهار داشت: البته از مهر بازار ارز آرام شده است.

نیلی با تاکید براینکه منحنی نرخ ارز از تیر 92 در سطح معقولی قرار گرفت خاطر نشان کرد: نرخ تورم در خرداد 92، 3.4 درصد به صورت ماهانه بود این در حالی است که متوسط نرخ تورم از تیر 92 تا پایان خرداد 93 به صورت ماهانه 1 درصد بوده است.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با بیان این که مردم تصور می‌کنند که چشم انداز آینده اقتصادی کشور مثبت است افزود: در این صورت مردمی که می‌خواستند ارز خریداری و نگهداری کنند به امید این که قیمت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد از این اقدام اجتناب کردند.

وی با اشاره به این که دولت در موضع سیاست‌گذاری قرار گرفته است ادامه داد: ایران جزو سه تورم بزرگ دنیا به حساب می‌آید. 

نیلی با اشاره به ضرورت برداشتن التهاب تورم در اقتصاد کشور افزود: تصمیم گرفتیم تا به اقتصاد اولویت مطلق بدهیم.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با تاکید براینکه دولت انقباض پولی ایجاد نکرده است بلکه انضباط پولی را برقرار کرده است گفت: تصمیمات دولت سبب شده تا با قاطعیت تمام وابستگی‌ها به بانک مرکزی قطع شود. 

وی افزود: مسکن مهر به صورت کامل به منابع بانکی وابسته بود به طوری که این دولت جهشی را در پیش گرفت تا این اتکا به منابع بانک مرکزی وجود نداشته باشد.

نیلی دور کردن اقتصاد از التهاب تورمی را بخشی از اقتصاد دولت دانست و گفت: در این دولت شاهد ثبات بخشیدن به بازار ارز، تقلیل بودجه، هدفمندی یارانه‌ها هستیم.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با اشاره به این که 60 هزار میلیارد تومان در رقم بودجه کاهش را شاهد هستیم ادامه داد: بلافاصله پس از اجرای هدفمندی یارانه‌ها موضوع خروج از رکود در دستور کار قرار گرفت.

وی افزود: دولت از بسیاری از جهات توانسته تغییرات عمده‌ای را در اقتصاد کشور به وجود آورد.

نیلی درپاسخ به سوال دیگری مبنی براینکه بسته پیشنهادی دولت چه کمکی را به اقتصاد کشور می‌کند افزود: ابعاد قابل توجهی در حوزه تحریم به وجود آمده است به طوری که شرایط مانسبت به شرایط مطلوب فاصله زیادی دارد بنابراین به هیچ وجه منظورمان این نیست که در شرایط مساعدی قرار داریم.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با اشاره به این که روند تحولات اقتصاد کشور باید به سمت بهبود پیش برود خاطر نشان کرد: رکود به معنای افت تولید؛ افت تولید به معنای افت درآمد و افت درآمد به معنای کم شدن محتویات سفره‌های مردم است.

نیلی با اشاره به اینکه کسانی که شاغل هستند نباید با کاهش قدرت خرید مواجه شوند گفت: اقتصاد باید به تحرک درآید تا شغل ایجاد شود که این امر سبب خروج از تورم می‌شود.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور افزود: آثار اقتصادی سال‌های 91 و 92 تا سال 95 در اقتصاد کشور قابل مشاهده خواهد بود، به گونه‌ای که وظیفه همه نهادهای موثر اقتصاد کشور به خصوص دولت بر این است که روند تحولات را به سمت خروج اقتصاد از تورم در پیش بگیرد.

وی با اشاره به اینکه اکنون در شرایط تحریم هستیم، گفت: باید با فرض تداوم وضع موجود سیاست‌گذاری‌های اقتصادی را انجام دهیم و برای خروج از رکود برنامه‌ریزی کنیم و از آن خارج شویم.

نیلی با بیان اینکه ناچاریم به مسئله به صورت واقع‌بینانه بنگریم ادامه داد: برای خروج از این رکود باید روی تجهیز منابع مالی و برگرداندن مطالبات معوق و اقتصاد مقاومتی کار کنیم.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور وجود تحریم، کمبود منابع مالی، افت جدی سرمایه‌گذاری و کاهش درآمد در سطح جامعه را از علل ایجاد رکود اقتصادی در کشور دانست و عنوان کرد: باید از ظرفیت پیمانکاری و صادرات کشور استفاده کنیم، به گونه‌ای که بانک و بازار سرمایه نیز باید در زمینه اعطای تسهیلات همکاری کند.

وی رکود را به معنای افت تولید واحدهای تولیدی دانست و عنوان کرد: باید عوامل دخیل در این امر را مورد شناسایی قرار دهیم.

نیلی با اشاره به اینکه بخشی از محدودیت‌های واحدهای تولیدی که قابل کنترل است، ادامه داد: بخشی دیگر را باید به عنوان محدودیت بپذیریم.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور با اشاره به 4 محدودیت اصلی که در بسته پیشنهادی دولت وجود دارد، خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم از رکود خارج شویم، ابتدا باید موضع خود را نسبت به این 4 محدودیت مشخص کنیم.

وی محدودیت اول را در رابطه با تحریم دانست و گفت: متاسفانه در دسترسی به بازارهای جهانی با محدودیت مواجه هستیم.

نیلی با اشاره به تنگناهای مالی در اقتصاد کشور ادامه داد: باید ببینیم بازار سرمایه تا چه حد می‌تواند منابع خلق کند و در اختیار بنگاه‌های اقتصادی قرار دهد.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور با تاکید بر اینکه با تنگناهای مالی جدی مواجه هستیم، اظهار داشت: محدودیت سوم بر این است که متاسفانه با افت جدی سرمایه‌گذاری روبرو هستیم.

وی افزود: سرمایه‌گذاری ما در سال 91 منهای 20 درصد افت داشت، به گونه‌ای که افت سرمایه‌گذاری اثرات قابل توجهی به همراه دارد.

نیلی با اشاره به اینکه سطح درآمد جامعه به گونه قابل توجهی کاهش یافته است، گفت: وقتی درآمد مردم کم می‌شود پس‌انداز آنها نیز کاهش می‌یابد به طوری که تقاضای مصرف هم کم می‌شود.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور گفت: دوتا از این چهار محدودیت را نمی‌توانیم برایش کاری کنیم که یکی محدودیت‌های بین‌المللی و دیگری سرمایه‌گذاری است، پس بنابراین باید بر روی دو عامل دیگر متمرکز شویم.

وی با اشاره به تجهیز بیشتر منابع مالی افزود: بانک‌ها در اعطای تسهیلات با محدودیت‌های جدی مواجه هستند.

نیلی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه در بسته پیشنهادی دولت چه بازویی برای پرداخت مطالبات معوق در نظر گرفته شده است، گفت: در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر پرداخت مطالبات معوق تاکید شده است.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور با اشاره به دو ویژگی بارز سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی گفت: در این اقتصاد به درون‌زایی و برونگرایی تاکید زیادی شده است.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه در برون‌گرایی با محدودیت مواجه هستیم اظهار داشت: همه آنچه را که سبب درون‌زایی رشد اقتصادی کشور می‌شد را در نظر گرفته‌ایم.

نیلی با اشاره به نظام تجهیز منابع در داخل اقتصاد ادامه داد: باید تمام آن چیزی را که بر فعالیت‌های بانک موثر واقع می‌شود را لحاظ کنیم.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور ادامه داد: خروج از رکود باید به گونه‌ای باشد که موجب تورم نشود، به همین علت باید تلاش کنیم خروج از رکود پایدار باشد و موقتی نباشد.

وی با اشاره به ضرورت پرداختن بیشتر به مطالبات معوق گفت: باید به بررسی این مسئله بپردازیم که چرا مطالبات معوق به وجود آمده است.

نیلی گفت: در سال‌های 91 و 92 شوک بزرگی به اقتصاد کشور وارد شده است.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور درباره بسته پیشنهادی دولت برای خروج از رکود افزود: سیاست‌های تفصیلی در این زمینه به زودی منتشر می‌شود.

وی با اشاره به بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط افزود: یکی از آسیب‌های اقتصادی این است که بنگاه‌های کوچک و متوسط کم شده‌اند، بنابراین باید تلاش کنیم که این بنگاه‌ها را حمایت و تقویت کنیم تا سبب اشتغال‌زایی شود.

نیلی با اشاره به اینکه دولت با بسیاری از فعالان اقتصادی بدحساب شده است، گفت: بدهی‌های دولت رقم‌های بسیار بالایی است، به طوری که وقتی دولت با پیمانکاران بدحساب می‌شوند آنها نیز با بانک بدحساب می‌شوند.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور با اشاره به سیاست‌های بانکی نادرست خاطرنشان کرد: تسهیلات بانکی به سمت فعالیت‌های دیگر روانه شده است.

وی با اشاره به تشکیل کمیته مشترک میان دولت و قوه قضائیه اظهار داشت: این دو به بررسی موضوع معوقات بانکی خواهند پرداخت.

نیلی با اشاره به محدود شدن سرمایه بانک‌ها ادامه داد: بانک‌ها از دولت طلبکار هستند و این امر سبب محدود شدن منابع شده است.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور با اشاره به ضرورت وجود نیروی پیشخوان برای حرکت اولیه به سمت خروج از رکود گفت: باید بنگاه‌های اقتصادی فعالیت‌هایی را پشت سر بگذارند تا این فعالیت‌ها به سمت صنایع گسیل پیدا کند.

وی گفت: ظرفیت‌های پیمانکاری خوبی در کشور ایجاد شده است، به طوری‌ که دولت باید برای پیمانکاران سیاست‌های خوبی را اتخاذ کند.

نیلی با اشاره به اینکه نیروی پیشخوان باید بتواند تحولات را به بخش‌های دیگر سرایت دهد، افزود: دو حوزه بانک و سرمایه بسیار حائز اهمیت هستند، بنابراین باید کاری کرد تا بانک‌ها بتوانند تسهیلات بیشتری بپردازند.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور با اشاره به اینکه باید عوامل زمینه‌ساز باشد تا از رکود به صورت پایدار خارج شویم، ادامه داد: نباید خروج از رکود منجر به برگشت تورم شود.

وی با بیان اینکه نباید دستاوردهای کاهش تورم را از دست بدهیم، گفت: باید بتوانیم این دستاوردها را حفظ کنیم.

نیلی با اشاره به عزم جدی دولت برای خروج از رکود گفت: نباید دستاوردهای کاهش تورم را از دست بدهیم.

نیلی با بیان اینکه سال گذشته سرمایه‌گذاری در کشور منفی بوده است گفت: اگر شرایط کنونی ادامه یابد و افتاق خاصی در بیرون نیفتد، اقتصاد ما امسال از رکود خارج و رشد اقتصادی کشور مثبت می‌شود

مشاور اقتصادی رئیس جمهور با اشاره به مجموعه سیاست‌های دولت برای خروج از رکود گفت: متاسفانه تعداد بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط ظرف چندسال گذشته کاهش یافته است.

وی با اشاره به اینکه این مسئله سبب شد تا در اقتصاد شاهد به وجود آوردن شغل جدیدی نباشیم، افزود: بنگاه‌های کوچک و متوسط باید مورد حمایت قرار بگیرند.

نیلی خاطرنشان کرد: بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط واگن‌هایی هستند که به لوکوموتیوهای جلو متصل شده‌اند.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور با اشاره به اینکه اگر قطعه‌سازی به مزیت خوبی تبدیل شده است، باید مجددا دولت به رونق قطعه پردازی بپردازد، افزود: شرکت‌های دانش‌بنیان مورد تاکید فراوانی هستند، به گونه‌ای که منابع قابل توجهی برای این شرکت‌ها در بودجه 93 پیش‌بینی شده است.

وی با اشاره به اینکه جوانان تحصیلکرده باید ابتکار عمل داشته باشند، افزود: باید برای جوانان تحصیلکرده شغل ایجاد کرد.

نیلی سیاست دولت را بر استمداد رشد مثبت دانست و عنوان کرد: باید رشد رو به افزایش و پایداری باشد.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور ادامه داد: محتوای سیاست‌های دولت در معرض نقد عمومی قرار داده شده است تا در این زمینه از ظرفیت‌های فکری جامعه استفاده شود.

وی با اشاره به اینکه نباید به شیوه سعی و خطا اقدام کرد، گفت: دولت جهت‌گیری صادراتی دارد و به دنبال فعال‌کردن ظرفیت‌های داخلی است.

نیلی با بیان اینکه 100 میلیون متر مکعب به تولید گاز کشور باید در سال جاری اضافه شود، افزود: باید تحرکات پایدار داشته باشیم، به گونه‌ای که راه سختی را در پیش داریم.

مشاور اقتصادی رئیس جمهور افزود: باید همه مردم و نهادهای موثر در تصمیم‌گیری مواظب باشد تا برای جوانانی که شغل ندارند شغل ایجاد شود.

وی اظهار داشت: چاره‌ای جز پشت سر گذاشتن شرایط سخت نداریم.