احیای رنسانس: پارادوکس اسلامی

گروه فرهنگی - رویدادهای سیاسی اخیرکه سراسر جهان اسلام را فرا گرفته ، اثرات شگرفی بر اصول بنیادین اسلام سیاسی داشته است.  برخی از ای، از موج جدید مدرنیسم اسلامی در جهان عرب سخن می گویند و  در همین حال یکی دیگر از سر زمین های اسلامی، یعنی ایران، به دنبال چیزی شبیه نوعی رنسانس ایدئولوژیک برای خود اسلام است.

به گزارش بولتن نیوز، opendemocracy با این مقدمه در ادامه نوشت: مدل های سیاسی اسلامی در این اصل اساسی ریشه دارد که تمامی اصول حقۀ حاکمیت الهی، باید با نوعی عاملیت انسانی تفسیر شود. برای این منظور، در جهان اسلام تنها یکی از سه الگوی زیر برای این تفویض اختیار حاکم بلاد اسلام مجاز است. مدل اول، بر اساس سطح معینی از فاصله سیاسی توسط متکلمان دینی، مدلی است که توسط عربستان سعودی اجرا می شود.  در این مورد، حق حاکمیت ملی بین گروهی از علمای دینی و خانوادۀ حاکمان سکولار تقسیم شده است.
 روش دیگر که به سیستم های مدرن در جهان اسلام معروف است مانند ترکیه و اخیرا تونس به نظر می رسد از سطح قابل توجهی از جدایی مقامات دینی و سکولار هواداری می کند. این روش تا حد زیادی قابل توجهی به نهادینه کردن مبنای قراردادی حکومت منجر شده است. یکی از تبعات مهم چنین تمایلات ایدئولوژیکی، ایجاد نوعی لایه محکم حفاظتی است که سطوح مختلف جوامع را از مطالعه آشکار و به چالش کشیدن آموزه های دینی مختص یک طبقه خاص باز می دارد.
 مدل سیاسی دیگری نیز توسط جمهوری اسلامی ایران اجرا می شود که در این قشر مجزای قدرت گویی وارد تنها بدنۀ سیاست شده اند ، که هم بر منابع دنیوی و اخروی کشور ادعای حاکمیت دارند. این مسئله پیامدهای مهم و بنیادینی دارد که نه تنها بر حاکمیت و قانون خداوند، که بر شایستگی اصول عقاید مذهبی در تمام ابعاد زندگی بشر تاثیر می گذارد.


مدل ایران با نگاهی دقیق تر، بیانگر نوعی پتانسیل انفجار اصلاح طلبانه است که سیستم های قبلی بی شک فاقد آن هستند. بی تفاوتی سیاسی که ناشی از تلقین عمودی سکولاریسم است در ارتباط با ظرفیت های مختلف اجتماعی اسلام محدودیت های خاص خود را دارد. عدم وجود نوعی تعهد ایدئولوژیک به اسلام، موجب توسعه انعطاف پذیری شگفت آوری در بخش قابل توجهی از اصول عقاید اسلامی شده که به شدت در روح و روان این سرزمین ریشه دارد.
مدل جمهوری اسلامی در مقابل با علنی کردن دین و ایمان مردم و از بین بردن دیوار تمایز بین معرفت شناسی دنیوی و الهی، هیچ فضای شخصی و یا عرصۀ امنی را برای ایمان فردی باقی نگذاشته است.  سه دهه پای ریزی قدرتمند هنجارهای اسلامی در تمامی فضاهای اجتماعی، قانون اساسی و سیاسی  این کشور، در واقع کل بنای ایدئولوژیک شریعت را یکجا زیر ذره بین تجزیه و تحلیل انتقادی کشیده است.
عجیب اینکه، یک قرن پیش در ایران، آیت الله خراسانی، یکی از چهره های برجسته مذهبی، نسبت به خطرات ناشی از ایجاد حکومت اسلامی در این کشور با صراحت هشدار داده بود. از نگاه او این کار دقیقا منجر به انتقاد از خود ایدئولوژی اسلام می شود، چرا که هر شکست سیاسی و یا اجتماعی بالقوۀ سیستم در نهایت به پای ضعف اصول دین اسلام گذاشته می شود.
 موارد موازی جالبی را می توان با بررسی توسعه تاریخی انسان شهرنشین ایتالیایی در تعامل با دین مسیحیت مشاهده کرد.
برعکس، به نظر می رسد تلقین قدرتمند آموزه های مذهبی در ایران، فرآیندهای مقایسه ای را بر اساس بررسی سیستماتیک شریعت ، آزاد کرده است. در واقع می توان نوعی خط فکری معاصر ، قوی و استدلال گری را شناسایی کرد که نیات و منویاتی را ترویج می دهد که در مقایسه با شکوه و جلال گذشته ، مدعی و پشتیبان کشوری دچار سقوط و انحطاط است. این امر یادآور "بازتاب در دوران باستان" فلورانس است.
وجود یک ساختار سیاسی فراگیر، چه در قالب کشور کاتولیک واتیکان و چه به شکل سازمان سلسله مراتبی قدرت شیعه، ارزیابی انتقادی کل ساختار آموزه های مقدس این قبیل حکومت ها را تسهیل می کند. به همین ترتیب، اتهامات جدی فساد مالی و سوء مدیریت اقتصادی، مشابه اتهاماتی که به عنوان مثال علیه پاپ الکساندر ششم شنیده شد، در میان مقامات مذهبی حاکم در ایران نیز رواج دارد.
طبق فرآیندهای فکری رنسانس، ابزار اجتماعی این قبیل چالش های ایدئولوژیک از آبشخور بزرگتر تنوع فرهنگی و انسان شناختی در ایران و حوزه های پر کاری مانند ادبیات، سینما، نقاشی، موسیقی و انواع مختلف دیگر هنرهای کفرآمیز معاصر که به خوبی هم رشد کرده، نیرو می گیرد. مطالعات اخیر در سطح جامعه مدنی، ایران را در میان سایر کشورهای خاور میانه، به عنوان کشوری به شدت هوادار غرب و هوادار اسرائیل متمایز می سازد که روند اجتماعی ضد اسلامی –خوشگذرانی های متعدد اجتماعی مثلا از مصرف الکل تا روابط آزاد زن و مرد- در آن به وضوح نمایان است. این ها همه در سایۀ بیگانگی اجتماعی قدرتمند نسبت به اصول دین اسلام، به ویژه در حوزه زندگی خصوصی افراد توجیه پذیر است.

تصور اصلاح واقعی این قبیل فرآیندها در جمهوری اسلامی، که حاصل عدم وجود هیچگونه مرز واقعی بین اخلاق و سیاست است کار دشواری نیست. کل عمارت یا حکومت دین اسلام را می توان، منبع ضعف اجتماعی ذکر شده دانست، که حاصل فراز و نشیب ها و خطرات اجتناب ناپذیر ناشی از حکومت سیاسی است. جمهوری اسلامی ایران، به عنوان تنها کشوری که حکومت اخلاق جامع و فراگیر اسلام را در جهان محقق ساخته ، روز به روز بیشتر اثبات می کند که گهواره واقعی نوعی رنسانس پیشگام در پیکرۀ اعتقادی اسلام است.  چنین سیستم و فضای سیاسی و فرهنگی می تواند نیروهای توانمند با چنان پتانسیلی آزاد کند که، نه تنها چهرۀ عمومی این دین ، بلکه ادعای دیرینۀ حقیقی بودن و مشروعیت اعتقاد به جهان آخرت و معاد را در تمامی عرصه های اجتماعی زیر سوال ببرد.