معبدسنگی اسپاخو در بجنورد(+عکس)

گروه فرهنگ و هنر، معبد سنگی اسپاخو موسوم به آتشکده یا کلیسای اسپاخو منسوب به دوره ساسانی قدیمی ترین بنای ثبت شده این دوره درخراسان شمالی است.  این دوره درخراسان شمالی است.

به گزارش بولتن نیوز، از بجنورد، این بنا در کیلومتر 115مسیر جاده بجنورد-گلستان و65کیلومتری غرب شهر آشخانه ومرکز مانه وسملقان بر روی تپه ای مرتفع در دامنه جنگل های کاج وسرو ودر کنار دهکده اسپاخو بنا شده است.

معماری این بنا الگو گرفته از ترکیب گنبد وایوان است که سابقه کهنی در معماری بناهای دوران تاریخی واسلامی دارد ودر نظریه دیگر این بنا الگو گرفته از پای فیل مشهور به پافیلی است که از پابرجا ترین نوع معماری محسوب می شود.

طرح این بنا ترکیبی از یک ایوان با پلان چهار گوش، تالار ویک اتاق چهار گوش در قسمت شرقی است  که ایوان آن به وسیله دهلیز به اتاق قسمت شرق ایوان مرتبط است، پوشش سقف اتاق به صورت گنبدی از نوع پوشش های نیمکره ای وقابل مقایسه با گنبد چهار طاق های ساسانی است.

در وجه تسمیه دهکده اسپاخو گفته می شود واژه  "هسپ واسپ" که نام کهن وپهلوی است به مرور زمان تبدیل به اسب شده وطبق شواهد احتمالی این منطقه محل پرورش اسب بوده که نام دهکده اسپاخو نیزاز آن گرفته شده است.
با توجه به خصوصیات معماری وکاربرد مصالح به ویژه استفاده از سنگ های نتراشیده ،تیرهای کوچک چوبی از درخت ارس ، ساروج وشیوه طاقسازی وقوس های طاق هاودیگر موارد می توان گفت این نوع شیوع معماری مربوط به اوایل دوره ساسانی وحداکثراوایل اسلام تا عصر آل بویه است.

بنای اسپاخو در سال 1345توسط یک تیم باستان شناسی وبه شماره1579 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید وبه دلیل ویژه گی های ساختاری به کلیسای اسپاخو شهرت یافت.

اسپاخو در حقیقت پابرجاترین اثر باستانی سده های قبل از اسلام در خراسان پهناور است که از نظر تاریخی اهمیت ویژهای دارد.

اما وجود آتشدان و باقی ماندن حفره هایی در سقف برای خروج دود و... این احتمال را که این معبد توسط زرتشتیان ساخته شده باشد را قوی تر می کند.

در اطراف این بنا ودهکده اسپاخو بر روی تپه ای، قبرستانی وجود دارد که از نظر وضع دفن ومقبره سازی با طرز تدفین مسلمانان تفاوت کلی دارد وقبرها بصورت خانوادگی دفن شده اند.

به گفته کارشناسان این شواهد حاکی از آن است که اقوام خاصی از زرتشتیان در این منطقه  وسیع زندگی می کردند واین بنای عظیم مربوط به آنها است.

شکل ورودی معبد اسپاخو اهمیت ویژه ای در معماری آن دارد،ورودی از دو قسمت طاق وپایه تشکیل شده که طاق به شکل نیم دایره بر روی پایه ها قرار گرفته اند.

در هریک از نماهای شمالی وجنوبی بنا9 طاقچه کوچک مستطیل شکل با ابعاد30-40سانتی متری در یک امتداد قرار دارد که بخش فوقانی تمامی این طاقچه ها با دو یا سه عدد از تیرهای چوبی سخت در خت ارس پوشیده شده است.

فضای داخلی بخش تالار که با سقف گنبدی پوشیده شده مربع شکل ودارای سه ورودی از اضلاع شمالی جنوبی وشرقی است .

معماری معبد اسپاخو بر گرفته از معماری بناهای مذهبی وحکومتی دوران تاریخی ایران است اما معماری دوران ساسانی که آن نیز به دلیل موقعیت اجتماعی این منطقه می باشد نماینگر تر است.

معبد  اسپاخو از هر نظر دارای ویژه گی های خاصی است اما  این معبد تاکنون نتوانسته جایگاه واقعی خود را در بین دیگر اثرهای معروف کشور پیدا کند.