شیخ محمّدکفعمی؛ حامی بزرگ وحدت شیعه و سنی

زندگینامۀ پربار حضرت آیت الله العضمی شیخ محمّد کفعمی خراسانی

تولد در شهر مقدس

محمدرضا کفعمی خراسانی ۱۲۸۹ش در محلۀ عیدگاه شهرمقدس مشهد به دنیا آمد و پس از فراگیری خواندن و نوشتن به تحصیل دروس دینی روی آورد.

آغاز تحصیلات حوزوی

پس از پش سر گذاشتن تحصیلات مقدماتی و آموختن خواندن و نوشتن و آشنایی ابتدایی با قرآن و علوم پایۀ دینی، به دلیل علاقه ای که به کسب علم و دانش داشت، وارد حوزۀ علمیۀ مشهدمقدس شد. در آن حوزه مقدمات دروس دینی را نزد اساتید و مدرسین دروس دینی چون، ادیب نیشابوری، ادیب ثانی، حاج محمد قوچانی و مرحوم شمس آموخت.

سپس به تحصیل دورۀ سطح دروس دینی پرداخت و از محضر آیات شیخ کاظم دامغانی و میرزا احمد مدرس یزدی سود برد.

سفر به نجف اشرف

در ۱۳۰۹ ش جهت تکمیل دروس دینی به نجف اشرف رفت و در حوزۀ علمیۀ آن شهر به تکمیل تحصیلات دینی پرداخت. درحوزۀ علمیۀ نجف درس سطح را نزد آیات عظام، میرزاباقرزنجانی و سیّدعلی نوری فراگرفت و سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از محضر آیات عظام، شیخ موسی خوانساری، میرزا ابوالحسن مشکینی، آقا ضیاءالدین عراقی و سیّدابوالحسن اصفهانی بهره‌مند شد.

بازگشت به وطن و سفر به سیستان

در ۱۳۱۷ش به کشور بازگشت و در مشهد مقدس مقیم شد. دو سال بعد در ۱۳۱۹ش به درخواست جمعی از متدینان شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان به آن شهر رفت و امور معنوی آن شهر را عهده‌دار گردید و مدت 6سال به تبلیغ و تدریس دروس دینی در آن شهر پرداخت.

پس از مدتی با درخواست جمعی از متدینان شهر زاهدان به آن شهر عزیمت کرد و به تدریس دروس دینی و تبلیغ دین در آن شهر پرداخت.(شریف رازی، ج ۵، ۲۲۱)

آغاز مبارزات سیاسی

مبارزات سیاسی خود را همگام با روحانیت مبارز علیه رژیم پهلوی آغاز کرد. در ۱۳۴۲ش و متعاقب دستگیری امام خمینی و شایعۀ محاکمۀ معظم‌له، همراه با روحانیون سایرشهرها، در اعتراض به دستگیری امام خمینی به تهران رفت.

در مرداد ۱۳۴۲ش همراه با علمای مهاجر، اعلامیه‌ای را در محکومیت اقدامات رژیم در تصویب انجمن‌های ایالتی و ولایتی صادر کردند و آن را خلاف شرع خواندند و سپس با اشاره به دستگیری امام خمینی(ره) و جمعی دیگر از روحانیون خواستار آزادی آنان شده و برگزاری انتخابات مجلسین را تا آزادی محبوسین خلاف شرع نامیدند(اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۹۱ـ ۹۲).

پس از آن نیز به فعالیت‌های مذهبی-سیاسی خود در شهر زاهدان ادامه داد. امام خمینی به ایشان اعتماد داشت و برخی از افرادی که توسط وی معرفی می‌شدند، از طرف امام به آنان اجازۀ دخالت در امور شرعیه را می‌دادند(صحیفه‌ی امام، ج ۱، ۵۰۴).

خشکسالی در زاهدان

در خشکسالی سال‌های ۱۳۴۷ـ ۱۳۴۸ در جبران خسارات ناشی از این بلایای طبیعی بسیارکوشید. او به‌خصوص در تقریب اهل تسنن و تشیع زاهدان به همدیگر، تلاش می‌کرد و با تأسیس حسینیه‌ها، مساجد، حوزه‌های علمیه و نیز بنای حمام، کتابخانه و… سعی وافری در نشر معارف اسلامی در منطقه‌ی محروم زاهدان داشت.

برخی از اهم فعالیت های سیاسی و مبارزات شیخ کفعمی

الف) همچنین در طول سال‌های نهضت اسلامی امام خمینی با بیت امام خمینی در قم به‌خصوص آیت‌الله پسندیده ارتباط نزدیکی داشت(یاران امام به…، ۳۷۷ و ۴۵۰)

ب) درجریان رحلت آیت‌الله مصطفی خمینی(ره) فرزندبرومند امام خمینی، روحانیون را جهت اتخاذ موضع مشترک به منزل خود دعوت کرد و سپس مبادرت به برگزاری مجلس ختم در منزل خود نمود(انقلاب اسلامی…، ج ۱، ۶۰ـ ۶۱)

پ) در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ و در اعتراض به حوادث کشور و به‌خصوص سرکوب قیام مردم قم، از شرکت در نماز جماعت خودداری کرد(همان، ج ۳، ۱۹).

ت) علاوه بر آن با دعوت از انقلابیون به زاهدان سعی در تعمیق اندیشه‌ی انقلابی در شهر زاهدان نقش عمده داشت (همان، ۱۲۳).

ث) در اسفند ۱۳۵۷ش ضمن سخنرانی در مسجد جامع زاهدان به روحانیون، تحریم عید نوروز را در اعتراض به اقدامات خلاف دینی رژیم پهلوی اعلام کرد(همان، ۲۶۸).

ج) در ۱۱/۱/۱۳۵۷ و در اعتراض به کشتار مردم شهرهای مختلف کشور سخنرانی شدیداللحنی در مسجد جامع زاهدان ایراد کرد و رژیم را مورد انتقاد قرار داد(همان، ج ۴، ۱۸۳).

چ) در ۱۹/۲/۱۳۵۷ و در چهلم شهدای حوادث یزد و جهرم، مردم را به مسجد جامع زاهدان دعوت کرد و مجلس ختم برگزار کرد(همان، ج ۵، ۳۲۸).

ح) در ۶/۷/۱۳۵۷ مجلسی به مناسبت سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع) در منزل خود منعقد نمود که در آن مجلس سخنرانان رژیم را مورد انتقادات شدید قرار دادند(همان، ج ۱۲، ۱۶۶).

خ) با محاصرۀ بیت امام خمینی در نجف اشرف توسط رژیم بعث عراق، همراه با روحانیون شهر در مسجد جامع زاهدان تشکیل جلسه داد و نسبت به این اقدام رژیم بعث اعتراض کرد(همان،۲۷۵). او در همان مجلس اعلام کرد که به خاطر اتفاقات اخیر، نماز جماعت در مساجد اقامه نخواهد شد(همان، ۲۷۶).

د) وی همچنین به تبعیت از آیت‌الله العظمی سیدعبدالله شیرازی، روز ۹/۷/۱۳۵۷ را در اعتراض به اقدام رژیم بعث تعطیل اعلام کرد(همان، ۱۷۳).

ذ) در ۲۱/۷/۱۳۵۷ ضمن سخنرانی در مسجد جامع شهر زاهدان، روز ۲۴/۷/۱۳۵۷ را در اعتراض به رژیم، تعطیل عمومی اعلام کرد و به مردم متذکر شد که در آن روز دکاکین را بسته و در مسجد جامع حاضر شوند. پس از پایان سخنرانی ایشان، تظاهرات مردمی در زاهدان برگزار شد که با دخالت نیروی انتظامی پراکنده شدند(همان، ج ۱۳، ۳۶۷).

ر) در روز مقرر مجلس ختمی به مناسبت چهلمین روز حادثه‌ی هفده شهریور در مسجد جامع با حضور اقشار مختلف آن شهر برگزار شد و در آن مسجد، اشعاری در محکومیت رژیم پهلوی و نیز حمایت از امام خمینی توسط داماد و پسر آیت‌الله کفعمی خوانده شد (همان، ۴۸۱ـ ۴۸۲).

ز) وی در ۱۶/۶/۱۳۵۷ در تظاهرات آرام مردم زاهدان حضور داشت که با درگیری مختصر مأموران انتظامی نیز همراه بود. تظاهرات‌کنندگان سپس در حسینیه‌ی رضویه‌ی شهر زاهدان اجتماع کردند و یکی از شعارهای آن روز این بود: «ای بی‌شرف حیا کن، سلطنت را رها کن». (همان، ج ۱۹، ۴۸).

ژ) در ۱۷/۹/۱۳۵۷ ضمن سخنرانی در مسجد جامع زاهدان، هرگونه بی‌حرمتی به روحانیت، به‌خصوص مراجع عظام تقلید را محکوم کرد و صراحتاً اعلام نمود که هر کس به امام خمینی توهین کند مرتد، نجس و کافر است(همان، ۱۲۹).

س) در تاسوعا و عاشورای ۱۳۵۷ش مقامات استان از جمله فرمانده شهربانی و ژاندارمری او را تهدید کردند که از برگزاری تظاهرات در آن روزها خودداری نماید که البته تظاهرات پراکنده‌ای در زاهدان برگزار شد(همان، ۳۱۳ و ۴۷۸).

ش) در آن روزها، به خاطر برگزاری تظاهرات ضدرژیم، برخی از طرفداران رژیم به بیت او حمله‌ور شده و شیشه‌های بیت او را شکستند(همان، ۴۷۹ـ ۴۸۰). وی همچنین در اعزام مبلغین دینی به مناطق مختلف استان سیستان و بلوچستان و نیز کشور پاکستان فعال بود(شریف رازی، ۲۲۲)

فعالیت های شیخ پس از انقلاب

آیت‌الله کفعمی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سمت امام جمعه‌ی زاهدان منصوب شد و به اقامۀ نماز جمعه و جماعت در آن شهر پرداخت(کاظمینی، ۶۹۰). او در مهر ۱۳۵۸ به دیدار امام خمینی رفت (صحیفه‌ی امام، ج ۱۰، ۱۳۴).

با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، همواره در تأمین مایحتاج جبهه‌ها فعالیت می‌کرد تا اینکه در ۱۳۶۲ش در اثر بیماری در مشهد مقدس درگذشت و در جوار حرم رضوی به خاک سپرده شد(زنگنه، ۲۵۳).

آثار و منشعات

از او کتابی با عنوان"ضیاءالمصابیح فی مستدرک المفاتیح" برجای مانده است. او به فعالیت‌های عمرانی-مذهبی اهتمام ویژه‌ای داشت و ده‌ها مسجد و حسینیه و حمام و دیگر بنای مذهبی توسط او احداث شده است و امروزه یکی از کتابخانه‌های بزرگ شهر زاهدان که توسط او تأسیس شده و به نام او مزین شده است، از مراکز علمی بزرگ آن شهر می‌باشد.

از جمله‌ی آن آثار می‌توان به مدرسۀ علمیه‌ی زاهدان، مسجد جامع آن شهر، مسجد کفعمی در زابل، تعمیر حدود هجده مسجد در زابل، تأسیس منازلی برای اهل علم و سادات زاهدان در یک محلۀ مخصوص، مساعدت برای تکمیل و تعمیر مساجد عدیده در ایرانشهر، چابهار، زاهدان، خاش، میرجاوه، حسین‌آباد، سراوان و… اشاره کرد.(شریف رازی، ۲۲۲)

وصال یار

همان طور که پیش تر نیز اشاره شد، بعد از پیروزی انقلاب، ایشان نمایندگی امام و امامت جمعه زاهدان را به عهده گرفت اما بیماری شدیدش او را از این مهم بازداشت. پس از آن اغلب حضرت آیت الله كفعمی در مسافرت بود و بسیاری روزها را در مشهد و درجوار معشوق قدیمی خود حضرت امام رضا(ع) می‌گذرانید و بالاخره برای همیشه در آنجا سكنی گزید و سرنشین كوی عاشقان امام رضا(ع) گشت.

آیت الله كفعمی سرانجام در تاریخ 31/4/1362 در بیمارستان قائم پس از یك دوره كوتاه كسالت، ندای حق را لبیك و دار فانی را وداع گفت و پیکر پاکش در جوار مضجع نورانی حضرت ثامن الحجج در صحن آزادی حرم مطهر آرام گرفت.

تمبر یادبود و بزرگداشت

درآیین گرامیداشت یاد و خاطر آیت الله کفعمی خراسانی که با حضور اقشار مختلف شیعه و سنی و به مناسبت سی امین سالگرد رحلت این عالم مجاهد برگزارشد از تمبر یادبود و زندگی نامه ایشان در قالب کتاب "فضیلت های ماندگار" در زاهدان رونمایی شد.

گفتنی است، دبيراجرايی کنگره بزرگداشت مرحوم آيت الله کفعمی درحاشیه برگزاری این همایش گفته بود: کتاب "فضیلت های ماندگار" با توصیف شخصیت این عالم بزرگوار نگاهی به مجاهدت ها و زحمات ایشان در طول حیات و خدمت به مردم و محرومان استان و همچنین مبارزات ایشان بر علیه رژیم ستمشاهی دارد.

عبدالرضا مزاری با بیان اینکه زندگی آیت الله کفعمی و خصوصیات اخلاقی ایشان دارای برجستگی های مهم و اخلاقی است، اظهارداشت: در این کتاب تلاش های ایشان در راستای ایجاد وحدت، مبارزات سیاسی، توجه به محرومان و ایتام و همچنین توجه و تبلیغ به منظور احیای سنت حسنه وقف به رشته تحریر در آمده است.

روحش شاد