گذار از شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به «قرارگاه فرهنگی»

گروه فرهنگی:دغدغه‌ی اصلاح دانشگاه و یا به اصطلاح امروزی، «اسلامی شدن دانشگاه» از همان ابتدا به عنوان یکی از دغدغه‌های رهبران انقلاب اسلامی مطرح بوده و در طول این سال‌ها نیز همواره بر آن تأکید شده است.

به گزارش بولتن نیوز، در همان ماه‌ها و سال‌های اولیه‌ی انقلاب اسلامی، امام خمینی با بیان گزاره‌هایی چون «اگر دانشگاه اصلاح شود مملکت اصلاح خواهد شد» و «ما از وابستگی اقتصادی نمی‌ترسیم، آن چیزی که ما را می‌ترساند وابستگی فرهنگی است»، نشان داد که انقلاب اسلامی تا چه اندازه به مقوله‌ی «دانشگاه» و در مقیاس بزرگ‌تر «فرهنگ» حساس است و درصدد اصلاح و ترمیم آن است.

تحت تأثیر همین اندیشه‌ها بود که «انقلاب فرهنگی» رخ داد و دانشگاه‌های کشور برای چند سال تعطیل شدند. چرا که برخی انقلابیون چنین تصور می‌کردند علومی که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود، علوم سکولار و غیردینی است و لاجرم جوانان این ملک را به سمت سکولاریزه شدن سوق خواهد داد. اینکه تعطیلی دانشگاه‌ها به بهانه‌ی اصلاح سرفصل‌های نظام دانشگاهی امر درستی بود یا نادرست، موضوعی است که می‌بایست در جای خود مورد بحث قرار بگیرد اما از دل همین اتفاق بود که «ستاد انقلاب فرهنگی» به وجود آمد.

ستاد انقلاب فرهنگی وظیفه‌ی تحول در سرفصل‌های رشته‌های دانشگاهی را برعهده داشت و اگرچه بعد از چند سال افرادی که خود جزو مؤسسین اولیه‌ی آن بودند از کرده‌ی خود پشیمان شده و حتی آن را انکار کردند (مانند حاج فرج دباغ معروف به عبدالکریم سروش) اما چندی نگذشت که این ستاد تبدیل به «شورای‌عالی انقلاب فرهنگی» شد.

تبدیل ستاد انقلاب فرهنگی به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را چنان‌چه رهبر انقلاب بیان فرمودند می‌توان یکی از ابتکارات امام خمینی قلمداد کرد که موجب تسهیل در روند اجرایی شدن مصوبات شورا شد:

«شوراى عالى انقلاب فرهنگى يكى از آن ابتكارات واقعاً بابركت امام بزرگوار بود. اوّل ستاد انقلاب فرهنگى بود، بعد مسئله‌ى شوراى انقلاب فرهنگى كه به ايشان پيشنهاد شد، بدون هيچ گونه لِمَ‌و‌بمَ‌اى پذيرفتند و حكم مستحكمى دادند. بعد من از ايشان –که رئيس جمهور بودم- سؤال كردم مصوّبات ما [قانون باشد]، ايشان گفتند بايستى به مصوّبات عمل بشود؛ يعنى حكم قانون به مصوّبات دادند.»

از این پس، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، وظایف خود را تنها محدود به رتق و فتق مشکلات دانشگاه‌ها و اصلاح دروس آن محدود نکرد و به سایر حوزه‌های فرهنگی نیز ورود پیدا کرد. از همین روی بود که سران سه قوه نیز جزء اعضاء حقوقی این شورا محسوب شدند. استدلال منطقی آن بود که به دلیل گستردگی حوزه‌ی «فرهنگ» که در سایر حوزه‌های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی نیز دارای اثر است، در کنار اعضای حقیقی شورا، می‌بایست مسئولین تراز اول کشور نیز به عنوان اعضای حقوقی حضور داشته باشند تا هرکجا مصوبات و قوانین شورا با مشکلی مواجه شد، بلافاصله آن مشکل با همفکری یکدیگر حل شود.

اما در سال‌های اخیر این شورا از اهمیت بیشتری برخوردار شد تا جایی‌که رهبرانقلاب از شورا تعبیر به «قرارگاه مرکزی فرهنگی» کشور کردند و فرمودند:«اعضاى شورا بايستى اين شورا را باور كنند؛ باور كنيد كه اينجا قرارگاه مركزى فرهنگى كشور است؛ باور كنيد كه اينجا فرماندهى مسائل عمده‌ى فرهنگى كشور و سياست‌گذارى كشور را بر عهده دارد؛ اعضا بايستى به اين توجّه كنند. حضور مستمر، چه حضور اعضا به‌طور استمرار، چه حضور خود شورا، يعنى شورا تعطيل‌بردار نيست.»

اینکه چرا رهبرانقلاب از شورا تعبیر به «قرارگاه» کرده‌اند، دقیقا به دلیل اهمیت مسائل فرهنگی در سال‌های اخیر است. چنان‌چه می‌دانیم بعد از دفاع مقدس و شکست دشمنان انقلاب اسلامی در «مصاف سخت» و جنگ فیزیکی با جمهوری اسلامی، آنان دریافتند که نظام جمهوری اسلامی را با نبرد سخت نمی‌توان از پای درآورد. بنابراین چاره را در آن دیدند که درگیری را به میدان‌های فرهنگی کشانده و «مصاف نرم» با جمهوری اسلامی را آغاز کنند. در نبرد نرم نیز چنان‌که می‌دانیم مهم‌‌ترین حوزه، حوزه‌ی فرهنگ است. بنابراین چاره‌ای نداریم جز آنکه در کشور، مرکزی را به عنوان قلب تپنده و تصمیم‌گیرنده‌ی لحظه به لحظه‌ی امورات فرهنگی به وجود بیاوریم. مرکزی که بتواند به صورت کارآمد و روزانه، گزارش‌ها و اطلاعات درستی از شرایط فرهنگی کشور تهیه کند. از این رو بود که رهبرانقلاب از شورا تعبیر به شورا کرده و فرمودند:

«تعبيرقرارگاه ممكن است به بعضى گوش‌ها سنگين بيايد - قرارگاه يك اصطلاح جنگى است، اصطلاح نظامى است - و بگويند آقا، قرارگاه مال مسائل نظامى است، شما در مسائل فرهنگى هم فكر نظامى را رها نمي‌كنيد! واقع قضيّه اين است كه كارزار فرهنگى از كارزار نظامى اگر مهم‌تر نباشد و اگر خطرناك‌تر نباشد، كمتر نيست؛ اين را بدانيد؛ يعنى مي‌دانيد هم شما، واقعاً يك ميدان كارزار است اينجا. و بخصوص در قرارگاه‌هاى نظامى اين‌جورى است؛ قرارگاه مسئوليّت اجراى مستقيم به معناى اينكه يك واحدى متعلّق او باشد، ندارد؛ امّا واحدها در اختيار او قرار مي‌گيرند، به تعبير نظامى در كنترل عمليّاتىِ او قرار مي‌گيرند.»

البته این‌که شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تا چه اندازه توانسته نقش «قرارگاه مرکزی فرهنگی» کشور را اجرا کند و به چه میزان در انجام وظایف محوله موفق بوده است، خود موضوع بسیار مهمی است که باید در مجالی دیگر به صورت همه‌جانبه به آن پرداخت.