اهمیّت ضمانت اجرای مصوّبات شورای عالی انقلاب فرهنگی

كسی كه ارزش خود را بشناسد، خويشتن را با امور فناپذير خوار نمی‌سازد.

امام علی(ع)

غررالحكم و دررالحكم، ح 8628

گروه فرهنگ و هنر، حدود 2سال پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی درسال1359 با فرمان امام خمینی(ره) «ستاد انقلاب فرهنگی» با هدف تربیت استاد و گزینش افرادشایسته برای تدریس در دانشگاه‌ها، گزینش دانشجو و اسلامی کردن جوِّ دانشگاه‏ها و تغییر برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها، به ریاستِ رئیس قوۀمجریه تشکیل گردید و بعدها در 19آذر 1363 پس از ترمیم ساختاری و اضافه شدن تعداد اعضای جدید به هستۀ 7نفرۀ اولیۀ به «شورای عالی انقلاب فرهنگی» تغییر نام داد.

به گزارش بولتن نیوز، درحالی که گسترش نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی و تزکیۀ محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی و نفی مظاهر و آثار غرب زدگی از جمله اهداف اولیۀ شورای انقلاب فرهنگی بود، در تاریخ14/9/75 رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آيت الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی) با صدورپيامی ضمن تعيين تركيب جديد اعضای شورا که به عبارتی آغازگر دورۀ سوّم آن نیز بود، با اشاره به هجوم فرهنگی همه‌جانبۀ دشمنان به ارزش‌های اسلامی و فرهنگ اصيل ملّی و باورهای مردم، وظایف جدید این شورا مبنی بر توجه به نقشۀ جامع علمی کشور، مهندسی فرهنگی و تحوّل و نوسازی نظام آموزشی را تببین نمودند تا شورای عالی انقلاب فرهنگی با قراردادن این رویکرد در رأس فعاليت‌های خود و اتخاذ سیاست‌های اصولی، زمينه را برای پيدايش جامعه‌ای بهره‌مند از حيات طيبه الهی فراهم سازد.

همچنین به تازگی حضرت آیت الله خامنه ای، رهبرمعظم انقلاب اسلامی بار دیگر در دیدار رئیس و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، با تبیین اهمیت حیاتی مقولۀ فرهنگ و جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ ضمانت اجرای مصوبات این شورا؛ وظایف نظارتی و هدایتی دستگاه ها در مقولۀ فرهنگ؛ ضرورت برخورد حکیمانه با پدیده های فرهنگی، استمرار پیشرفت علمی در دانشگاه ها؛ تدوین مبانی تحول علوم انسانی، و صیانت از زبان زیبای فارسی، نکات مهمی را بیان کردند.

ازجمله نکات راهبردی و برجستۀ بیانات مقام معظم رهبری که پس از اشارۀ موکد به اهمیت مسئلۀ فرهنگ و ذکر این مهم که "فرهنگ، حاشیه و ذیل اقتصاد و سیاست نیست، بلکه اقتصاد و سیاست حاشیه و ذیل فرهنگ هستند" ؛ بحث "ضمانت اجرای مصوبات شورا" بود. رهبر انقلاب اسلامی که حضور رئیس قوۀمجریه، رئیس قوۀمقننه و قانون گذاری و وزرا و مسئولان را ضمانت اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی می دانند، دربخشی از سخنانش در این دیدار افزودند: اسناد بسیارمهم و خوبی همچون نقشۀ جامع علمی کشور، سند تحوّل بنیادی در آموزش و پرورش، سند دانشگاه اسلامی، و سند راهبردی نخبگان باید اجرایی و عملی شوند و خودِ شورا نیز بر نحوۀ اجرای آن ها نظارت داشته باشد."

این درحالیست که حجت الاسلام والمسلمین دکترحسن روحانی، رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در همان جلسه، این نهاد را بالاترین نهاد سیاست گذاری فرهنگی کشور دانسته و با اشاره به مصوبات بسیار موفق شورا به ویژه درخصوص تولید علم و فناوری، با تأکید بر عزم راسخ دولت برای اجرای مصوّبات شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرده بود: ازجمله اسناد شورا، سندِ مربوط به نخبگان است که دولت برای اجرایی شدن آن و حمایت از شرکت های دانش بنیان اقدام خواهد کرد.

لذا در این جا به منظور تنویر افکارعمومی و نیز به عنوان برداشتن گامی کوچک درتحقق اهداف مقدس شواری عالی انقلاب فرهنگی، برخی از نکات مطروحه درخصوص این اسناد را شرح داده و به تفصیل، به نکاتی در این خصوص خواهیم پرداخت.

نقشۀ جامع علمی کشور

دستيابي به آرمان های بلند نظام مقدس جمهوری اسلامی ايران مستلزم تلاش همه جانبه در تمام ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی است. از اين رو تدوين و اجرای برنامه های پيشرفت در بازه های زمانی معين و اختصاص منابع لازم برای تحقق اهداف اين برنامه ها از لوازم ضروری احراز جايگاهی در شأن ايران اسلامی است. از سوی ديگر مقولۀ علم و فناوری از مهم ترين زيرساخت های پیشرفت كشور و ابزار جدی رقابت در عرصه های مختلف است. به اين ترتيب تحقق آرمان های متعالی انقلاب اسلامی ايران نظير احيای تمدن عظيم اسلامی، حضور سازنده، فعال و پيشرو در ميان ملت ها و كسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنويت در جهان در گرو پيشرفتی همه جانبه در علم است؛ علمی كه دارای سه شاخصۀ عدالت، معنويت و عقلانيت است.

تحقق این هدف نیازمند ترسیم نقشة راهی است که در آن نحوة طی مسیر، منابع و امکانات لازم، تقسیم کار درسطح ملّی و الزامات طیِّ اين مسیر به طور شفاف و دقیق مشخص شده باشد. نقشۀ جامع علمی کشور، سندی است که برپایۀ رعایت این اصول، در 5فصل تدوین گردیده است. "ارزش های بنیادین نقشۀجامع علمی کشور"، "ارزش های بنیادین نقشۀجامع علمی کشور"، "اولويت های علم و فناوری دركشور"، "راهبردها و اقدامات ملّی توسعۀعلم و فناوری دركشور" و "چارچوب نهادی علم، فناوری و نوآوری" سرفصل های 5گانۀ این سند راهبردی را تشکیل می دهند.

ارزش های بنیادین نقشۀ جامع علمی کشور

مبانی ارزشی نظام علم و فناوری کشور بر پایۀ مبانی نظری که در مجموعۀ اسناد پشتیبان نقشۀ جامع علمی کشور ارائه شده، استوار است و به مثابۀ روح حاکم بر حرکت علمی کشور بوده و مشخص کنندۀ جهت‌گیری های نظام، اولویت‌ها و باید و نبایدها در عرصه‌های آموزش، پرورش، پژوهش و فناوری است. مهمترین این ارزش ها عبارتند از:

1- حاکمیت جهان‌بینی توحیدی اسلام در کلیۀ ابعاد علم و فناوری

2- علم هدایتگر و هدفمندی آخرت‌گرایانۀ علم و فناوری

3- عدالت‌محوری، پرورش استعدادها و دستیابی همگان به خصوص مستضعفین در حوزه علم و فناوری، و تقویت خلاقیت، نوآوری و خطر‌پذیری در علم

4- کرامت انسان با تکیه بر فطرت حقیقت‌جو، عقلگرا، علم‌طلب و آزادگی وی

5- آزاداندیشی و تبادل آرا و تضارب افکار (جدال احسن)

6- توجه به اصل عقلانیت، تکریم علم و عالم، ارزشمندی ذاتی علم و ضرورت احترام حقوقی و اخلاقی به آفرینشهای فکری علمی؛ ودستاوردهای علمی بشری و بهره‌گیری از آنها در چارچوب نظام ارزشی اسلام

7- علم و فناوری کمال آفرین، توانمندساز، ثروت‌آفرین و هماهنگ با محیط زیست و سلامت معنوی، جسمی، روانی و اجتماعی آحاد جامعه

8- ایجاد تحول بنیادین علمی بخصوص در بازبینی و طراحی علوم انسانی در چارچوب جهان‌بینی اسلامی

9- تعامل فعال و الهام‌بخش با محیط جهانی و فرآیندهای توسعۀ علم و فناوری در جهان

10- اخلاق‌محوری، تقدم مصالح عمومی بر منافع فردی و گروهی، تقویت روحیۀ تعاون و مشارکت و مسئولیت‌پذیری آحاد جامعۀ علمی و نهادهای مرتبط با آن.

سند تحوّل بنیادین در آموزش و پرورش

در تهیه سند ملی تحول بنیادین آموزش و پرورش کوشش شده است تا با الهام‌گیری از اسناد بالادستی و بهره‌گیری از ارزش‌های بنیادین آنها و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران، چشم‌انداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق 1404 هجری شمسی تبیین شود.

تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آرمان‌های بلند نظام اسلامی باید معطوف به چشم‌اندازی باشد که در افق روشن 1404، ترسیم‌گر ایرانی توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی انقلابی، الهام‌بخش جهان اسلام همراه با تعاملی سازنده و مؤثر در عرصه روابط بین‌المللی است.

هرچند در سه دهه گذشته تلاش‌های وافر و قابل تقدیری از سوی مسئولان و دست‌اندرکاران نظام تعلیم و تربیت برای بهبود و اصلاح نظام آموزشی کشور به عمل آمد که خوشبختانه نتایج مثبت و مفیدی نیز برجای گذاشته است؛ لیکن هنوز آموزش و پرورش با چالش‌های جدی روبه‌رو است و برونداد آن در طراز جمهوری اسلامی ایران و پاسخگوی تحولات محیطی و نیازهای جامعه نمی‌باشد. از این رو، تأکیدات حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی مبنی بر ضرورت تحول بنیادی در آموزش و پرورش با تکیه بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی ـ ایرانی و تدوین الگویی اسلامی ـ ایرانی برای تحول و پرهیز از الگوهای وارداتی، کهنه و تقلیدی محض، چراغ راه برون‌رفت از چالش‌های نظام آموزشی کشور می‌باشد.

سند دانشگاه اسلامی

هرچند دانشگاه در اوایل قرن حاضر توسط رضاخان به این هدف تأسیس شد که نهادی مقابل حوزۀ علمیه به عنوان نهاد ریشه‌دار علم و معرفت در این جامعه باشد، اما از آنجا که علم اصولاً ودیعه‌ای الهیست و نور معرفت و علم در دل کسی تابیده می‌شود که آیینه دل خود را از زنگارها پیراسته باشد، تاریخ نشان داد که نهاد دانشگاه در جهت معکوس حرکت کرد و در همۀ مقاطع حساس تاریخ معاصرایران مانند پیروزی انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و... دانشگاهیان در خط مقدم دفاع از عزت و سربلندی ملت ایران بوده و هستند. امروز هم و در میدان تمدن‌سازی نوین اسلامی حوزه و دانشگاه نقش اساسی را بر عهده دارند و علی‌رغم همه تلاش‌هایی که تحت عناوینی مانند جدال سنت و مدرنیته و... صورت می‌گیرد، این دو نهاد دست در دست هم پیشتاز حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی هستند.

آن چه که موجب این حرکت شده است، چیزی نیست جز نگاه قدسی به علم و مقدس دانستن علم که در اسناد بالادستی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی به کرات مورد توجه و تأکید قرار گرفته است.

تصویب سند دانشگاه اسلامی، توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی که سرفصل نوینی در حرکت به سمت وحدت حوزه و دانشگاه محسوب می‌شود، نویدبخش تسریع حرکت در مسیر مقدس وحدت حوزه و دانشگاه بوده و امید است همه دستگاه‌ها با التزام عملی به این سند مهم و راهبردی حرکت این دو نهاد مقدس به سمت وحدت را تسهیل و تسریع کنند.

سند راهبردی کشور در امور نخبگان

جامعه نخبگانی مطلوب، جامعه‌ایست پویا که در آن اجتماعات نخبگانی در چارچوب ارزش‌های اسلامی–ایرانی و مبتنی بر اقتضائات نظام جمهوری اسلامی ایران، فرصت رشد و شکوفایی حداکثری را بر پایه تنوع استعدادها و توانمندی‌های خود به دست آورد و ضمن حل مسائل جامعه ، تدبیر امور تحول آن را دست می‌گیرد.

با توجه به چشم‌انداز پیش گفته، هدف‌هاي کلان مدّنظر اين سند عبارتند از:

1- ايجاد زمينه‌های شناسايی، رشد و شکوفايي حداکثري استعدادهاي فردی و گروهی و ارتقای ابعاد معنوی و دینی آن ها

2- تحقق نظام جامع«اخلاق نخبگي» مبتنی بر آموزه‌های اسلامی و تلاش برای ترويج آن، به منظور رشد اخلاقی و معرفتی اجتماع نخبگانی و مصون‌سازی آنان.

3- رفع موانع فعاليت های نخبگانی، افزايش ظرفيت اجتماع نخبگانی و فرصت‌سازی مناسب بر اساس اصول عدالت و انصاف.

4- وسعت بخشیدن به دایرۀ نخبگی و بهره‌گيری حداکثری از توان اجتماع نخبگانی در مديريت تحولات کشور در سطح ملی و بین‌المللی

5- مديريت هدفمند گردش نخبگان و پيشگيری از خروج نخبگان از چرخۀ خدمت به جامعه

6- تبیین و تنظیم مسؤولیت‌ها و حقوق متقابل اجتماع نخبگانی و جامعه و افزايش حس دلبستگی ملّی آنان در چارچوب گفتمان نظام‌اسلامی

7- زمينه‌سازی شناخت و همكاری متقابل نخبگان مسلمان درسراسر جهان به منظور تحقق بين‌الملل اسلامی و برپايی تمدن نوين اسلامی

8- جذب نخبگان در سطح جهانی.

موخره:

بنابه آن چه دربالا به عنوان بخشی بسیارخلاصه، مختصر و موجز از تلاش تئوریک اعضای فرهیختۀ شواری عالی انقلاب فرهنگی مشاهده گردید، درطول بیش از 3دهه فعالیت شواری عالی انقلاب فرهنگی، آنچه باید از سوی این نهاد به عنوان یک نهاد نظریه پرداز و تصمیم گیرنده در مهندسی فرهنگی انجام می شده، به نیکی و صحت تمام انجام گرفته و چنان چه در نظرات تاییدآمیز مقام معظم رهبری در طول سالیان نیز پیداست، با توجه به نظارت دقیق و حساب شدۀ شخص ایشان بر عملکرد شورا چه در عرصۀ تصویب و تنظیم قوانین و چه درعرصۀ ارائۀ نظارت و پیشنهادات کلان مدیریتیِ فرهنگی و مهندسی فرهنگی، عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی، عملکردی است، اصولی که بی هیچ کم و کاستی کار را به مرحلۀ عمل رسانده است.

با این همه، با توجه به تاکیدِ مقام معظم رهبری بر لزوم نظارت مستقیم مسئولین و سردمداران فرهنگی و سیاسی کشور بر اجرای دقیق و اصولی مصوبات شورا، جا دارد تا مسئولین مدیریت فرهنگی کشور در هرمقام و منصبی که حضوردارند با بذل توجه و نظارت دقیق بر اجرای امور، مسیر تحقق خواست های فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی و در راس آنان شخص مقام معظم رهبری را هموار سازند.