پشت پرده های مافیای توزیع کتاب

گروه فرهنگی - مریم رستمی در روزنامه حرف مازندران مطلبی را تحت عنوان "پشت پرده های مافیای توزیع کتاب" به رشته تحریر درآورده است.

در این مطلب به صورت مشروح به وضع توزیع کتاب و همچنین مافیا این موضوع اشاره دارد.

به گزارش بولتن نیوز، در ادامه مشروح گزارش را از نظر می گذرانیم:

سرانه مطالعه در کشورها به رشد فرهنگی آنها و به طور گسترده‌تر به توسعه انسانی در هر کشور مربوط می‌شود. رشد فرهنگی که به نظر می رسد در کشور ما اتفاق نیافتاده چرا که سرانه مطالعه در ایران بسیار پایین است و حتی در سال 87 علی اکبر اشعری رئیس وقت کتابخانه ملی ایران، سرانه مطالعه برای هر نفر را دو دقیقه در شبانه‌روز اعلام کرد که با افزودن کتاب‌های درسی برای برخی از افراد در شبانه‌روز به حدود 6 دقیقه می‌رسید!

البته وزیر ارشاد دولت دهم، سیدمحمد حسینی بعدها این آمار را اصلاح کرد واز سرانه غیرتکلیفی مطالعه 18 دقیقه ای در ایران سخن گفت که به اضافه 12 دقیقه مطالعه دعاها و زیارت ها و نشریات، سرانه مطالعه کشور را در مجموع 76 دقیقه نشان می داد.

76 دقیقه ای که اگر حقیقت داشته باشد هم مطلوب نیست اما نکته مهم اینجاست که برخی کتاب ها و آثار با مضمون خاص حتی به دست این اندک کتابخوان های کشور هم نمی رسد.

کتاب هایی با مضمون انقلاب و دفاع مقدس که هر چند در حوزه نشر از وضعیت مطلوبی برخوردارند اما در حوزه توزیع و پخش آنقدر عقب مانده اند که بسیاری از مردم عادی علاقمند به مطالعه هیچ گونه دسترسی به این کتاب ها ندارند و همین مساله باعث شده است از کتاب به عنوان ابزار مهم در انتقال فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس به خوبی استفاده نشود.

از سال ها پیش تا کنون، نویسندگان و شاعران انقلاب و دفاع مقدس به طور غیر مستقیم از دست های پنهانی خبر داده اند که اجازه رسیدن آثار انها به دست عموم مردم را نمی دهند و در پخش آثار انقلابی سنگ اندازی می کنند.

این دست های پنهان که از آنها به عنوان مافیای پخش کتاب نام برده می شود اما هرگز به درستی رونمایی نشده اند. برخی از کنترل این مافیا توسط روشنفکران خارج از کشور خبر می دهند و برخی حلقه نویسندگان و شاعران خاص در داخل کشور را عامل اصلی این ماجرا می دانند و معتقدند تنها برخی ناشران بزرگ با این شبکه مافیا در ارتباط هستند و به داخل آن نفوذ دارند.

همین امر سبب می‌شود که بسیاری از ناشران کوچک و گمنام نتوانند کتاب خود را به راحتی به دست کتابفروش برسانند و بازار مناسبی برای آن بیابند.

نتیجه هم این می شود که با گذشت سه دهه از انقلاب اسلامی، هنوز عمده ناشران و مخاطبان انقلابی معتقدند تولید محصولات فرهنگی مکتوب در عرصه انقلاب اسلامی به خوبی توزیع نمی شود و با مقاومتهای مافیای توزیع کتاب و نیز موانع اجرایی گسترده مواجه است.

برای رفع این معضل بزرگ اما مجمع ناشران انقلاب اسلامی(منا) فعالیت خود را اغاز کرد تا شاید امیدهای تازه ای درمورد آینده حوزه نشر و توزیع آثار انقلاب اسلامی به وجود بیاید.

هر چند این مجمع تلاش خود را برای ایجاد نمایشگاه های کتاب انقلابی و توزیع کتاب های انقلاب و دفاع مقدس بین مردم انجام داد اما به شهادت افکار عمومی و بسیاری از علاقه مندان این حوزه، با وجود همه این تلاش ها باز هم این نوع کتاب ها به دست 10 درصد مردم می رسد. 10 درصدی که حتی اگر مجمع ناشران انقلابی هم نبود به دلیل علاقه شخصی به دنبال کتاب های این حوزه می رفتند و آن را می یافتند.

روایت دکتر محبتی از نقش حلقه بهبهانی و دولت ابادی در توزیع کتاب

در این میان دکتر حسن محبتی استاد دانشگاه و مدير عامل «موسسه بين المللي آموزشي، فرهنگي و هنري راه امام (ره)» که دستی هم بر کتاب دارد به عنوان فردی که ماجرا را از بیرون می بیند، وجود مافیای توزیع کتاب را تایید می کند.

او با اشاره به تاثیر حلقه سیمین بهبهانی و محمود دولت آبادی در حوزه توزیع کتاب از کم کاری دولت برای جلوگیری از پیشرفت این مافیا انتقاد می کند و می گوید: هر مافیایی هم که وجود داشته باشد و هر حلقه ای مانند امثال سیمین بهبهانی ها و دولت آبادی ها بخواهد توزیع کتاب را کنترل کند که البته نمی توان منکر تاثیر گذاری شدید آنها بود، اما ابزارهای نظارتی و اجرایی دولت ها می توانند بسیار قوی تر از هر مافیایی وارد عمل شود و به این حوزه نشر و توزیع آثار انقلابی کمک کند.

محبتی معتقد است که دستور کار مافیای توزیع کتاب هم سیاسی است و هم اقتصادی. وی می گوید: دستور کار مافیای توزیع کتاب از نظر من بیشتر اقتصادی است تا سیاسی هر چند که عوامل سیاسی و روشنفکرها نیز در این خصوص بی تاثیر نیستند اما در واقع آنها به دنبال همسان سازی و تعادل سازی اندیشه های اقتصادی خود هستند که سیاسی هم هست. آنها می خواهند آینده اقتصادی روشنی برای خود تببین کنند حتی به بهای مرگ مجموعه دیگر.

مدير عامل موسسه بين المللي آموزشي، فرهنگي و هنري راه امام (ره) اضافه می کند: اصلا این مساله توزیع کتاب یکی از حوزه های اقتصاد سیاسی است که مسایل فرهنگی جامعه را هم درگیر کرده است. در واقع این افراد خاص از مردم بیشترین بهره برداری سیاسی را می کنند که به بهره برداری اقتصادی مورد نظر خود برسند.

محبتی البته تاکید می کند وزارت ارشاد از بازار توزیع مهم تر است وبا انتقاد از وزارت ارشاد می گوید: خیلی افراد در وزارت ارشاد هستند که تاثیر گذار تر از بازارند اگر بازار راه غلط را برود متولی که نقش برنامه ریزی و هدایتگر را دارد باید بازار را به مسیر درست هدایت کند. وقتی زنگ هشدار مساله توزیع کتاب های انقلابی هنوز در وزارت ارشاد به صدا در نیامده این یعنی بازار نیز این زنگ خطر را حس نکرده است. به نظر من دست متولیان دولتی و تجار و بازاری های حوزه کتاب در دست هم است و آثار سوء آن را مردم تجربه می کنند.

این استاد دانشگاه در عین حال معتقد است که در در حوزه نشر و توزیع کتاب ها و آثار انقلابی و دفاع مقدس کم کاری شده است و می گوید: کم کاری در حوزه توزیع و پخش کتاب ها و آثار انقلاب کاملا در فضای جامعه محسوس است و این در حالی است که باید این مساله را پذیرفت که زیر ساخت نظام جمهوری اسلامی همان انقلاب اسلامی است. انقلاب اسلامی که در زمینه گسترش فرهنگ و آثارش به خصوص در زمینه نشر و توزیع کتاب در همه دولت ها کوتاهی شده است.

او با انتقاد از عملکرد دولت ها در این 30 سال و اندی ادامه می دهد: شاید ما امروز یک پژوهشکده انقلاب اسلامی داشته باشیم اما نگاهمان به آن پژوهشکده هم دولتی بوده است و همین مساله باعث شده که آثار نویسندگان و شاعران در حوزه انقلاب و دفاع مقدس در جامعه خیلی کمرنگ شود. مگر این که خود شخص علاقمند باشد و مثلا به سازمان بسیج انقلاب مراجعه کند یا مثلا به نمایشگاه های مقطعی که بسیج یا سازمان های مربوطه در کنار مساجد و مصلا و ... برگزار می کنند، مراجعه کند. در واقع دولت نقش خیلی کمرنگ در این زمینه دارد و این در حالی است که حمایت از زیر ساخت های انقلاب وظیفه دولت ها در جمهوری اسلامی است.

محبتی تاکید می کند: همانطور که دولت برای وضعیت معیشتی مردم و اقتصاد مردم برنامه ریزی می کند باید برای نشر و توزیع تاریخ انقلاب و آثار شعرا و نویسندگان این حوزه هم برنامه ریزی کند. تا امروز ما چند کتاب حوزه انقلاب و دفاع مقدس داریم که دولتی از از ناشر ان حمایت ویژه کرده باشد و در توزیع آن کمک کرده باشد؟ چند کتاب درباره چهرهای پیشکسوت جمهوری اسلامی که در دروان کهولت سن هستند و در واقع شاهدان زنده انقلاب محسوب می شوند نوشته شده است؟ ایا کسی از مرحوم عسگراولادی و نقشش در انقلاب و دفاع مقدس کتاب نوشت و منتشر کرد؟

این استاد دانشگاه اما نقش تبلیغات را نیز در حوزه توزیع و پخش اثار انقلابی بی تاثیر نمی داند و با انتقاد از تبلیغات کم برای آثار فرهنگی انقلاب و دفاع مقدس تصریح می کند: کتاب های این حوزه کم تبلیغ دارند. انگار که انقلاب و دفاع مقدس دارند فراموش می شوند. انگار که می خواهیم برگردیم و یک چیزهایی را نبینیم. به عنوان وقتی مثال وقتی شما به خیابان می روی می بینی که چقدر درباره تکدی گری تبلیغ شده و از آثار سوء آن گفته شده یا فلان فیلم سینما روی بیلبوردها است اما آیا تا به حال جز ایام خاص دیده شده که یک کتاب شعر یا داستان در حوزه دفاع مقدس و انقلاب تبلیغ شود؟ آیا کسانی که در زمان جنگ و در دوران انقلاب از همه لذت ها و جان و زندگی شان گذشتند حالا حقشان است که فراموش شوند؟

او باز هم با اشاره به نقش مافیای کتاب به عملکرد بد دولت ها اشاره می کند و می گوید: یک نویسنده حوزه انقلاب که درد اجتماعی و واقعیت انقلابی را بیان می کند و درباره هویت انقلاب اسلامی و هویت اندیشه اسلامی مامی نویسد صدای قلمش شنیده نمی شود و آثارش به دست مردم نمی رسد. در حالی که فلان روشنفکر با دیدگاه غربی و اندیشه و تفکر غربی کتاب هایش آنقدر می فروشد که به چاپ دوم و سوم و صدم می رسد چرا؟ چون تبلیغات خوب دارد و باند مافیا کارش را خوب انجام می دهد و به جای آن دولت ها در درون نظام ضعیف عمل می کنند و به این مافیا اجازه جولان دادن می دهند.

البته دکتر محبتی تاکید می کند کارهایی هم در این خصوص صورت گرفته که مثبت بوده اند. محبتی درباره مجمع ناشران انقلاب اسلامی می گوید: در مورد مجمع انقلاب اطلاعات ریز ندارم اما شناخت و بررسی وضعیت حوزه کتاب نشان می دهد که عده کمی از مردم به آثار انقلابی دسترسی دارند و همین مساله نشان می دهد در کار این مجمع ضعف هایی وجود دارد. قطعا باید این مجمع دست باز داشته باشند تا بتوانند بیشتر مطالعه کنند و به جای تقدیر و تشکر از خود نقادانه به کار خود نگاه کنند چرا که اگر رویکرد نقادانه باشد قطعا نتایج عملکردی حاصل خواهد شد.

اما در هر حال در شرایط موجود باید قدردان این مجموعه بود چرا که اصل نیت و گام درستی بوده که برداشته شده و مسلما هر گامی در مسیر توسعه فرهنگی بی تاثیر نیست، هر چند که نیاز به اصلاح داشته باشد.

گلعلی بابایی و شکایت از کم کاری ها

هر چند دست اندر کاران حوزه کتاب و نویسندگان و شاعران در محفل های خصوصی همواره از مشکلاتی که مافیای توزیع کتاب برای آنها ایجاد کرده سخن می گویند اما بسیاری از شاعران و نویسندگان حوزه انقلاب حاضر نیستند در این خصوص اظهار نظر کنند.

به این ترتیب نه تنها روایت درستی از مافیای توزیع کتاب از زبان اهل فن در دسترس نیست بلکه این مساله در محافل رسمی و قانونی نیز مطرح نمی شود تا به عنوان یک مشکل فرهنگی راه حلی اساسی برای آن اتخاذ شود.

گلعلی بابایی نویسنده پیشکسوت ادبیات پایداری ایران اما بالاخره به چند سوال در این خصوص پاسخ داد.

این نویسنده انقلابی با وجود پذیرش برخی از مشکلات در حوزه توزیع کتاب معتقد است نباید از واژه مافیا استفاده کرد.

بابایی می گوید: در چند وقت اخیر با توجه به اتفاقاتی که برای بعضی از کتاب های حوزه انقلاب و دفاع مقدس افتاد و تبلیغاتی که در رسانه هایی مانند تلویزیون و رادیو و رسانه های مکتوب برای برخی کتاب های خاص انجام شد، باعث شد این شبهه پیش بیاد که دست هایی در کار است که نمی خواهند برخی کتاب ها به دست مردم برسند. اما من نمیخواهم از عنوان مافیا استفاده کنم.

او ادامه می دهد: به نظر من این مسائل در واقع شگردهای اقتصادی برای فروش کتاب ها هستند. در این چند سال اخیر مرسوم شده کتاب ها در رسانه ملی و در پخش خبر معرفی می شوند که البته این کار بسیار موثراست و کار بسیار پسندیده ای هم هست، ناشرین هم برای فروختن و معرفی بعضی کتاب ها از این روش استفاده می کنند که بسیار موثر است اما برخی نویسندگان که کم هم مطرح نیستند بنا بر برخی ملاحظات نمی توانند از این روش استفاده کنند و برای همین تصور مافیایی بودن ایجاد می شود.

بابایی همچنین به نقش مهم تبلیغات در حوزه کتاب اشاره می کند و می گوید: چرخه تبلیغات در حوزه کتاب های انقلاب و دفاع مقدس خیلی موثرو تاثیر گزار است ]. البته به طور کلی تبلیغات در همه کارهای اقتصادی به عنوان مثال وقتی تلویزیون تبلیغ پفک یا چیپس پخش می کند حتما کارخانه تولید پفک و چیپس منفعتی در هزینه کردن برای این تبلیغات دارد. در بحث کتاب هم ما باید این کار را انجام دهیم تا هم ناشرین سود اقتصادی داشته باشند و برای نشر آثار نویسندگان شور و شوق نشان دهند و هم نویسندگان امیدوار شوند.

گل علی بابایی اما به عنوان پیشکسوت نویسندگان ادبیات پایداری، نقش مجمع ناشران انقلاب را در حوزه نشر و توزیع آثار انقلابی چندان موثر نمی بیند و معتقد است مجمع کم کاری کرده است.

او می گوید: مجمع ناشران انقلابی اصلا در حوزه نشر و توزیع کتاب های انقلاب و جنگ موثر نبوده است اما اتفاقاتی که در نمایشگاه بین المللی کتاب می افتد و استقبال مردم از کتاب های داستان و شعر انقلاب و جنگ نشان می دهد که مردم به این حوزه علاقه دارند و اگر ما بتوانیم بستر خوبی را آماده کنیم، می توانیم مراجعین و خوانندگان این نوع کتاب ها را به 20 یا 30 درصد هم برسانیم.

بابیی همچنین باز هم تاکید می کند : مجمع ناشران انقلابی در اصل کاری برای آثار این حوزه انجام نداد است حالا یا امکاناتش را نداشته یا خودش نخواسته که کاری انجام دهد.

***

به این ترتیب مشکلات حوزه آثار انقلابی به خصوص مشکلات مربوط به نشر و توزیع آثار انقلاب و دفاع مقدس همچنان به قوت خود باقی است و معلوم نیست بالاخره باید این اشکالات را از دست های پشت پرده و مافیایی دانست یا کم کاری نهاد های دولتی و مربوط به این حوزه.شاید هم هر دو در این ماجرا مقصر باشند.

منبع: روزنامه حرف مازندران