سفری به ناممکن ها و ناشناخته ها

به گزارش بولتن نیوز، مریم کاظمی از جمله کارگردانانی است که این جهان را به خوبی می شناسد و تجربیات متفاوت اش در زمینه تئاتر کودک نشان داده که با بکارگیری موسیقی، حرکت، میزانسن های بسیار دقیق و در عین حال پیچیده، دامنه خیال کودکانه را به پرواز در می آورد. نمایش های «به زیر پاهات نگاه کن»، «خاله مرجان و خروس»"، «قصر یک بچه موش»، «دیوها و آدم ها» و اکنون «غول بزرگ مهربان» نمونه نمایش هایی هستند که از این کارگردان دیده ایم که همگی آنها نیز با اقبال تماشاگران روبرو بوده و هستند.

اجرای «غول بزرگ مهربان» فرصتی ایجاد کرد تا درباره این نمایش با کاظمی به گفت و گو بنشینیم و برخی از ویژگی های این نمایش را از منظر کارگردان بررسی کنیم.

سوال: آیا قبول دارید که فانتزی نمایش غول بزرگ مهربان بر اساس بازی کودکانه؛ همان نوع بازی که از جنس سرگرمی و تفریح کودکان است شکل گرفته و نه تکنیک ها و فنون هنر نمایش؟

کاظمی: اگر متن نمایشنامه " غول بزرگ مهربان " را خوانده باشید ، مکانیسم یا بهانه ورود به نمایش همان بازی کودکان و جشن تولد و نیامدن دلقکی که برای سرگرم کردن بچه ها به تولد دعوت شده بوده است.

پیش فرض ما برای اجرا به قول شما سرگرمی و تفریح کودکان در شب تولد یکی از آنهاست ولی نمی توان اجرا را بر اساس صرفا سرگرمی پیش برد ، خیلی جایگاه محکمی نیست ، طبیعی است که تکنیک ها و فنون تئاتری باید به طور جدی کارشود ولی نوع و جهت به کاربردن آنها را همان تلقی یا پیش فرض شما از نمایش شکل می دهد. تکنیک را روی آن بستر حرکت می دهید.

سوال: برپایی جشن تولد ، برای همه مردم جذاب است و نقطه ورود خوبی به ماجرا هم محسوب می شود.

کاظمی: جشن تولد زمان شادی است ، پدرها و مادرها سعی می کنند آن را تبدیل به یک روز خاطره انگیز کنند ؛ که بعدها در تبلور شخصیت و اعتماد به نفس هرکودکی که بزرگ می شود نقش دارد و هرنفر در جایگاه خود دارای ارزش و احترام است.

سوال: حضور کودکان ونوجوانان عادی در صحنه تئاتر حرفه ای ، آن هم بدون آموزش و تمرین های معمول یکی از ویژگی های نمایش شماست و همین نکته کارکرد نمایشی این حضور را مورد سوال قرار می دهد. بدون حضور این افراد هم نمایش کامل است پس چه دلیلی برای استفاده از این کودکان در صحنه داشتید؟ چه عملکردی در پیشبرد نمایش شما دارند؟

کاظمی: این بخش درنمایش غول بزرگ مهربان تزیینی است وجزء چیدمان نمایش محسوب می شود. تزیینی به این معنا که بدون حضور آنها هم نمایش اجرا می شد، ولی با حضور آنها زیباتر است.

سوال: از این دست ، حضور دو صحنه یار که درتمام لحظات در صحنه هستند را هم می توان برشمرد

کاظمی: کاربرد گروه شش نفره کودکان روی صحنه و وجود دو صحنه یار هم جدا از بخش داستانی نمایش هست ولی جدا از شکل و زیبایی شناسی بصری صحنه نیست .زیرا کاملا با اهداف و عملکرد این نوع اجرا که در سوال اول پرسیده بودید ؛ هماهنگ است. بچه ها همیشه دوست داشته و دارند که روی صحنه بیایند و عملکرد گروه اجرایی را از نزدیک ببینند. تصادفا در این کار امکان همکاری با بچه ها فراهم شد ، زیرا حضور کودکان واقعی در کنار بازیگرانی که نقش کودک را در نمایش بازی میکنند، به نوع فانتزی اجرایی ما می خورد و کمک می کرد ، دو صحنه یار هم برای کمک به بچه ها و کنترل و راهنمایی آنها برای کارهایی که باید انجام دهند در صحنه داریم ، زیرا این بچه ها از نیم ساعت قبل از اجرا به ما ملحق می شوند و در مدت زمان کوتاه در جریان وظایفشان قرار می گیرند و بسیار خوب و متمرکز عمل می کنند. بارها از پدرو مادرها شنیده بودم که مایلند کودکانشان روی صحنه بیایند و یا بازیگری کنند، به نظرم در حد و ظرفیت کودکان ، موقعیت خوبی برای یک تجربه حضور در صحنه برای آنها فراهم کرده ایم . می توانم بگویم که در یک تور دو ساعته از قبل تا بعد اجرا شرکت می کنند.

سوال: چقدر به ایرانیزه یا بومی سازی داستان های خارجی برای صحنه تئاتر و مخاطبان کودک معتقد هستید ؟

کاظمی: به هرچیز تا جایی که لازم باشد می پردازم و اگرکمک به مطلبی که من می خواهم بگویم بکند حتما تغییر می دهم. ولی صرفا تغییر اسامی یا ایرانی کردن یک داستان خارجی موضوع را قابل فهم نمی کند . درک موقعیت انسانی که نویسنده خلق کرده ،مهم است و اگر درست انجام شود از طرف هرکس و هر فرهنگی دریافت می شود. تعصب در مورد استفاده حتمی از متن ایرانی یا ایرانی شده یا موسیقی ایرانی ، همه را عاشق فرهنگ ایرانی نمی کند ، استفاده درست و بجا از یک امکان می تواند تاثیر بهتری داشته باشد.

سوال: ماجرای غول بزرگ مهربان که یک متن برخواسته از فرهنگ دیگری است چقدر می تواند با کودک ایرانی نزدیک باشد؟

کاظمی: همه از کودک و نوجوان و بزرگسال می دانند که کشورهای دیگری غیر از ایران وجود دارند که جور دیگری حرف می زنند، می نویسند ، می رقصند و می خوانند و اعتقاد دارند . آشنایی همه جانبه با فرهنگ های دیگر کمک به حفظ فرهنگ خودی می کند ، چگونه می توان مطمئن بود وقتی کودک یا نوجوان ما شناختی از چیزی ندارد ، انتخاب درستی انجام دهد. در این نمایش اگر چیزی بوده که نیاز به تغییر داشته ،حتما تعییر داده ام . مثلا ادم های جشن تولد اولیه ایرانی هستند، بچه هایی که یک کتاب رمان نوشته "رولد دال" را می خوانند. نویسنده اصلی داستان "غول بزرگ مهربان"که دیوید وود هم از روی آن نمایشنامه اش را نوشته است،زیرا بچه ها و همینطور بزرگسال ها باید در همه جا ادبیات سایر کشورها را مطالعه کنند.

سوال: نام مکان ها ،سرزمین ها ، مفهوم مدرسه شبانه روزی ، ملکه ها ، ندیمه فرانسوی و... آیا به همان اندازه ناشناس نیستند که دختر بچه ای در جیب یک غول به سرزمینی ناشناخته سفر کند؟

کاظمی: این خاصیت داستان است که از ناممکن ها و ناشناخته ها می گوید . از امکان وقوع چیزهایی که بتواند تخیل مارا به پرواز در آورد . خوبی ها و بدی ها در قصه های کودکان شکل ملموس تری پیدا میکنند و بهترین را ه برای نشان دادن مفاهیم بنیادی و فهماندن آنهاست زیرا پیچیدگی های روانشناسی برای درک آن لازم ندارد. غول بزرگ چهره زشت و کله بزرگی دارد ولی قلب مهربان او همه را تحت تاثیر قرار می دهد. او خیار زیگیلی و فراب اسکاتل می خورد ،ساده تفریح می کند و به کسی آزار نمی رساند.

غول در همه فرهنگ ها وجود دارد. دختر بچه هم که همه جا دختر بچه است ، اینجا اسمش سوفی است. روسای کشورها ملکه ، پادشاه یا رئیس جمهور هستند. اما نویسنده آگاهانه از دو ملکه برای نمونه استفاده کرده است. ملکه ها جذابیتهای بصری بیشتری برای بچه ها دارند. زرق وبرق زندگی های سلطنتی در کنار مسئولیت های خطیر اجتماعی که به عهده روسای جامعه است به صورت فانتزی در این نمایش ، کودکان را با جنبه های دیگری از زندگی آشنا می کند.