تمرکززدایی از سالن های نمایش

گروه فرهنگی - چندی است که با راه افتادن سالن های نمایش در مراکز فرهنگی-هنریِ دولتی و خصوصی مختلف، بارِ محصولات نمایشی کشور که تا پیش از این، یک جا بر دوش سالن های مجموعۀ تئاترشهر، تالاروحدت و یکی دو مرکز فرهنگی-هنری دیگر بود، از دوش این مراکز انگشت شمار برداشته شده و شاهد تقسیم این بار سنگین درسالن های مختلف فرهنگی-هنری مان هستیم. از نتایج مثبت تمرکززداییِ این چنینی، ضمن رونق گرفتن برخی مراکز فرهنگیِ غالباً نوپا، می توان به نگاه تخصصی تر به گونه های مختلف هنرنمایش و متعاقباً رنگبندیِ مخاطب این هنرکهن اشاره نمود. فارغ از این، با اتخاذ چنین رویکردی که درچندسال گذشته از سوی مدیران ارشد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفته، شاهد این بوده ایم که در اثر این سیاستِ فرهنگیِ اصولی، هنرهای نمایشی مان هم به لحاظ کمّی و هم به لحاظ کیفی رشد نسبتاً خوبی داشته و از طرفی امکان انتخابِ بیشتری برای مخاطب تئاتر و هنرهای نمایشی ایجاد شده و مراکز فرهنگی مختلف نیز توانسته اند بنابه سلیقۀ مخاطبان شان، آثار بیشتری را با گوناگونی فراوان تر نسبت به گذشته، به نمایش درآورند.

به گزارش بولتن نیوز،به عنوان مثال در برنامۀ جشنوارۀ تئاتر فجر اخیر درکنار نام تالارها و سالن های نمایشی همیشگی همچون وحدت، چهارسوی تئاترشهر و قشقایی، یک نام جدید جلب توجه می کرد:"خانۀ نمایش آو" واقع در میدان فاطمی! البته این مثال به هیچ وجه پایان ماجرا نیست و درکنار بازگشایی سالن های تماشاخانۀ ایرانشهر در چندسال اخیر، هرازگاه خبری جدید از افتتاح فلان سالن جدید خصوصی یا نیمه خصوصی در گوشه و کنار شهر، اهالی فرهنگ و دوستداران هنر را خوشحال می کند. به هر تفسیر نکتۀ جالب درخصوص برخی از این سالن های نوپا که غالباً برای تبدیل شدن به سالن تئاتر یاهرگونه گالری یا استودیوی هنری تغییرکاربری داده اند، تاریخچۀ آن هاست. برای نمونه همین"خانۀ نمایش آو" پیش از این که به محفلی برای گردهم آمدن هنرمندان و دوستداران هنرنمایش تبدیل شود، گرمآبه ای قدیمی بوده که در سال های دور پذیرای اهالی محله بوده که برای نظافت و پاکیزگی جسم به آن می آمدند و امروز در تقابلی استعاری گویا می خواهد مکانی باشد برای پالایش روح این اهالی!

محض معرفی چند نمونه از این سالن­ ها می توان از تالارها و سالن هایی همچون"تالار شمس"(واقع در موسسۀ فرهنگی اکو در خیابان موحد دانش)، تماشاخانۀ"پارین"(واقع در موزۀ زمان در زعفرانیه) که در یکی دو ماه اخیر با تغییر مدیریت، تحت عنوان"خانۀ کودک و نوجوان نهال" به فعالیت در حوزۀ نمایش کودک در طول روز و نمایش فیلم های برتر تاریخ سینمای ایران و جهان با رویکردی آموزشی و با تماشاچی محدود و تخصصی تحت عنوان"سینماتکِ سینماویکند" در سانس های عصر و شب می پردازد، "تماشاخانۀ باروک"(واقع درخیابان دروس)، مدرسۀ تئاتر و سالن نمایش"سه نقطه"، کارگاه نمایش"باران" (با ظرفیت40 تماشاچی واقع در خیابان استاد نجات الهی)، سالن تخصصی نمایش کودک"باران جام جم"(با ظرفیت 350نفر در غرب تهران) و نیز خانۀ نمایش"نان"(حوالی میدان فردوسی) اشاره نمود.

ناگفته نماند که درحاشیۀ این اتفاقات خوشآیند که می تواند لااقل پاسخگوی بخشی ازتقاضای بالای نسل جوان هنرمندان و دوستداران هنر این خاک باشد، بی شک آسیب هایی نیز وجود دارد که شایستۀ واکاوی و ریشه یابی جدی و موشکافانه است. برای نمونه بحث نظارت بر این سالن ها و آثار هنری که در آن نمایش داده می شود، بحثی جدی است و برای تسهیل این امر می بایست شیوه ها و راهکارهایی جدید ابداع گردیده و به ابعاد مختلف آن اندیشیده شود. همچنین سطح کیفی آثاری که در این سالن ها به نمایش عمومی در می آیند، می بایست حداقل در حد و اندازۀ کیفی دیگر کارهایی که در سالن های رسمی تر به روی صحنه می روند، باشند و نیز به لحاظ مباحث زیبایی شناسیک قابل دفاع بوده و در روند سیرِمنطقی پیشرفت هنر و آثار هنری، عاملی مثبت و عنصری پیش برنده باشند.

با این همه نکتۀ مهمی که در پی تحقُّق این تمرکززدایی و به منزل رسیدن این شیوۀ جدید گسترش فرهنگ بسیار موثر بوده و نقشی تعیین کننده بر عهده خواهد داشت، بحث تبلیغات و چگونگی انجام تبلیغات برای این گونه محافل و مراکز هنری و آثارهنری ای که در چنین اماکنی به روی صحنه می روند، می باشد. نکته این جاست که باتوجه به بنیه و توان اندک بخش خصوصی در سرمایه گذاری در اموری چون تبلیغات که هزینه های ثانویه تلقی می شوند اما در اقتصاد امروز دنیا، گه گاه از هزینۀ اولیه نیز مهم تر و ضروری ترند، از یک سو چگونگی تحصیل پول مورد نیاز برای تبلیغات و از دیگرسو چگونگی هزینه نمودن این مبالغ نیازمند کارِکارشناسی و صرف اندیشۀ متخصص و زمانِ مقتضی می باشد. گفتنی است نهادهای فرهنگی-هنری خصوصی موردبحث همان طور که برای سرپا ایستادن و بروز عملکرد مقتدر و اصیل، نیازمند حفظ استقلال مدیریتی در امور کلان هستند، در برخی جزئیات شدیداً نیازمند حمایت های مادّی و معنوی از سوی بخش دولتی خواهندبود.

با این وجود این بحث را می باید از سویی دیگر نیز رصد نمود. درحدود یک دهۀ اخیر که متولدین پُر شمار دهۀ شصت و سال های جنگ به سنین جوانی رسیده و راهی دانشگاه ها شدند، و در ادامه با سرازیر شدن این جمعیت میلیونیِ متخصص به بازار کار، بخش فرهنگ و هنر نیز با ترافیک انسانی بی سابقه ای پشت درب های محافل و نهادهای فرهنگی-هنری روبرو شد و افتتاح و به وجود آمدن نهادهای فرهنگی-هنری خصوصی یکی از راهکارهای موثر برای هدفمند نمودن و به مقصد رساندن این جمعیت تشنۀ کار بود. با این همه متاسفانه بررسی آمار پذیرش دانشجویان در یکی دو سال اخیر و به خصوص بررسی این آمار در دانشگاه آزاد اسلامی  نشان می دهد که این آمار بالای پذیرش دانشجو بسیاری از معادلات را به هم خواهدزد و به پیچیده تر شدن وضعیت موجود منجر خواهدگردید.

برای نمونه درحالی که ورودی رشتۀ نمایشِ دانشگاه آزاد اسلامی-تهران مرکز(دانشکدۀ هنرو معماری) در سال82 کمتر از یکصدنفر بود، همین دانشگاه در سال تحصیلی91-92 با پذیرش 800 دانشجوی رشتۀ نمایش و بدون اضافه نمودن امکانات آموزشی خود، نه تنها سطح کیفی آموزش دانشجویان جدیدش را علی الاصول به یک-هشتم کاهش داده، آمار کمّی فارغ التحصیلانش را هشت برابر نموده و بی توجه به آیندۀ شغلی این 800جوان، صرفاً به گرفتن شهریه های بالاتر و بیشتر فکر می کند و جای تاسف دارد که هیچ گونه نظارتی نیز بر عملکردِ سراسر نامعقول این نهاد آموزشی صورت نمی گیرد.

به بیان دیگر درحالی که با افزایش تعداد سالن های نمایش، واگذاری سالن ها به بخش خصوصی و همچنین تغییر کاربری برخی سالن های همایش و اماکن دیگر به سالن نمایش، بخشی از مشکل کمبود امکانات هنرهای نمایشی مرتفع گردیده، سیستم آموزشی بدون توجه به بازارکار و مهم تر از آن، بی توجه به ظرفیت برخی رشته های دانشگاهی خاص(همچون نمایش و سایر رشته های هنری) این چرخه را به هم زده است.