مثنوی کتاب منطق ولایت الهی است

به گزارش بولتن نیوز، امروز (هشتم مهر ماه) شبکه سه سیما یک مستند تلویزیونی به مناسبت سالروز بزرگداشت مولانا با سخنرانی غلامرضا اعوانی، فیلسوف و عضو فرهنگستان علوم، سید محمد حسینی وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی و توفیق سبحانی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه برگزار کرد.

اعوانی با تشریح بخشی از تاریخچه زندگی مولانا جلال‌الدین بلخی گفت: پدر مولانا بهاءالدین ولد سلطان بود و زمانی که او دوازده یا سیزده سال بیشتر نداشت از ماوراءالنهر هجرت کردند، احتمال قوی برای این نقل مکان نیز حمله مغول به ماوراءالنهر و قتل و غارت آنها است.

وی با اشاره به اینکه مولانا در 24 سالگی پدر خود را از دست داد و تحت تربیت برهان‌الدین ترمذی قرار گرفت، افزود: وی در قونیه توانست رحل اقامت گزیند و به جای پدر مشغول تدریس شود مولانا مدت زمانی به علوم ظاهری چون حدیث، فقه، تاریخ و ... اشتغال داشت که پس از دیدار شمس تحول عظیمی در روحیه‌ و زندگی‌اش ایجاد شد.

*حسادت مریدان عامل هجرت شمس شد

اعوانی با اشاره به اینکه شمس پس از یک سال از اقامت در قونیه مجبور به ترک شهر و مولانا شد، گفت: مولانا نیز پسر خود را به هر جایی برای یافتن شمس فرستاد و بالاخره نیز توانست او را بیابد اما این اتفاق شش ماه پس از حضور مجدد شمس در قونیه دوباره تکرار شد، علت نیز ناراحتی مریدان از ارتباط هر لحظه شمس و مولانا بود و همین باعث ترک مجدد شمس شد، این بار دیگر مولانا نتوانست شمس را بیابد و بنابراین در فراق او شب و روز گذراند و اشعار جانگدازی سرود.

*پیام مولانا معنوی است و برای انسان‌های تشنه معنا گفته شد

وی یادآور شد: مولانا انسان معنوی است، اهل معناست، پیام او پیام معنوی است و انسان نیز تشنه این معنا و فهم کننده آن است، بنابراین شیخ دین که همان شمس باشد می‌گوید که «المعنی هو الله».

اعوانی مثنوی را کتاب منطق ولایت الهی دانست و گفت: پیش از علامه طباطبایی که روش تفسیر قرآن به قرآن دارد مولانا نیز در این حوزه کار کرده و در شعری می‌گوید: 

معنی قرآن ز قرآن پرس و بس / وز کسی کاتش زدست اندر هوس

یعنی کسی می‌تواند قرآن را خوب تفسیر کند که آن را خوب بداند و از قرآن استنباط و مفاهیم را استخراج کند علاوه بر اینها باید ولیّ باشد یعنی از نفس اماره دور شده باشد.

روزها فکر من اینست و همه شب سخنم / که چرا غافل از احوال دل خویشتنم

اعوانی با اشاره به اینکه مولانا همیشه عاشق وصل حق بوده و راه مرگ را به خوبی می‌دانسته است، گفت: اولیاء الهی همیشه با خدا هستند و از رسیدن به اصل خود احساس شادمانی داشتند. ولایت در مباحث مولانا بسیار با اهمیت است شیخ بهایی عاشق مولانا است و در وصف او شعر گفته است، همینطور شیخ اشراق گفته که زود باشد که او آتش در دل عاشقان عالم افکند.

*مثنوی آوازه مولانا را در جهان گسترد

در این برنامه همچنین توفیق سبحانی، استاد زبان و ادبیات فارسی با اشاره به اینکه آنچه آوازه مولانا را در عالم پراکنده کرده، مثنوی است، گفت: این کتاب تعلیمی است که مولانا برای آموزش شاگردان و پیروان خود تدوین کرد وی این کتاب را از حدود 656 یا 657 هجری آغاز و تا نزدیکی‌های وفات خود بر آن کار کرد.

وی در ادامه افزود: دیوان کبیر یا کلیات شمس با وجود اینکه به نام غزلیات است اما قصیده، مثنوی و رباعی نیز در آن یافت می‌شود این اثر حدود یک برابر و نیم مثنوی 42 هزار بیت است در حالی که مثنوی حدود 25 هزار بیت دارد.

*تعبیر مولانا از شمس بسیار خاص است

سید محمد حسینی، استاد دانشگاه تهران نیز با تأیید اینکه علت تغییر محل زندگی مولانا با پدرش همان حمله مغول‌ها و هجمه آنها بوده است، گفت: سفر به قونیه، حلب و دمشق تحولات زیادی در زندگی مولوی ایجاد می‌کند او در 24 سالگی جایگزین پدر می‌شود و به مرحله مطالعه و تلمذ و سپس تدریس رسید و با وجود سن کم اما مقام مذهبی بالایی کسب کرد و بعدها که در دمشق با محی‌الدین عربی آشنا شد، تأثیر زیادی بر او می‌گذارد.

وی درباره آثار مولانا توضیح داد: در دیوان شمس جنبه تعلیمی و آموزشی مفاهیم حفظ شده و آن سرشار از اشعاری است که دیگران را شیفته خود می‌کند. تعبیری که مولانا درباره شمس دارد بسیار خاص است: تو را عشق شناسد نه خرد!

حسینی اظهار داشت: شخصیتی چون علامه جعفری زمانی که شرحی بر مثنوی می‌نویسد از تأثیر وی بر شخصیت‌های مختلف از جمله اقبال لاهوری سخن می‌گوید.