تحولات مناطق کردنشین سوریه / وضعیت کردستان سوریه تابعی از بحران سوریه است / آیا کردها اسد را بر مخالفین ترجیح می دهند؟

*  همانگونه که مستحضر هستید حزب اتحاد دمکراتیک یا P.Y.D اخیرا اعلام کرده است که منطقه خودمختار در بخش های کردنشین سوریه تشکیل می دهد .صالح مسلم رهبر این حزب می گوید این اقدام برای پر کردن خلاء اداری منطقه می باشد.ارزیابی شما از این اقدام چیست ؟

 من معتقدم این حرکت نقطه ابهام های زیادی دارد چرا که وضعیت کردستان سوریه تابعی از بحران سوریه و معادلات قدرت در خاورمیانه و غرب آسیاست .اینکه صالح مسلم به خلاء قدرت در این مناطق اشاره می کند فی نفسه مطلب درستی است. زیرا ارتش سوریه از این مناطق خارج شده ودولت سوریه حاکمیتی در آنجا ندارد. اما این موضوع از روز اول مشکوک به نظر می رسید و کردها بدون جنگ توانستند این منطقه را به کنترل خود دربیاورند.

وضعیت کردستان سوریه محل تامل و ابهام است. کردها در سوریه در دهها سال گذشته از حقوق اولیه و اساسی خود محروم بوده اند وبسیاری حتی شناسنامه نداشتند که اخیرا توانسته اند شناسنامه بگیرند.این وضعیتی بود که کردها در گذشته داشتند .در خصوص روند جدید، من آینده خیلی مشخص و چشم انداز روشنی نمی بینم .عوامل متعددی در تحولات این مناطق دخیل هستند .اولا نباید از یاد ببریم که این تحولات در شرایط بحران داخلی و ضعف دولت مرکزی اتفاق افتاده است .البته برخی از خود کردها هم به این تحولات مشکوک هستند .از سوی دیگر ائتلاف ملی مخالفان سوریه نیز بشدت با خودمختاری کردها مخالف است . دولت ترکیه هم در راس مخالفین قرار دارد . اینها همگی بر مسائل سوریه تاثیر گذار است. به نظر من تحولاتی که به آن اشاره کردید از یک منظر در راستای منافع پ.ک.ک نیز قابل تحلیل است . پ.ک.ک چون در حال مذاکره با دولت اردوغان است برای اینکه قدرت چانه زنی خود با ترکیه را افزایش دهد به ابزار مناسب و تاثیرگذار نیازمند است و حرکت جدید در کردستان سوریه این امکان را برای آنها فراهم می کند. توجه داشته باشیم که صلح ترکیه با پ.ک.ک به این راحتی پیش نخواهد رفت .چرا که این موضوع ریشه تاریخی و ابعاد پیچیده ای دارد .هرچند تا مراحل خاصی هم پیش رفته است اما این روند هنوز منجر به حل مسائل کردها نشده است. در روند اصلاحات قانون اساسی ترکیه تاکنون هیچ بحثی در خصوص مسائل کردها مطرح نشده و نارضایتی آنها را در پی داشته است. پ.ک.ک برای اینکه ابزارهای قدرت خود را در مقابله با ترکیه تقویت کند این خودمختاری را براه انداخته است و اگرتحولات منطقه را دقیق تر بررسی کنیم می بینیم که حزب اتحاد دمکراتیک که شاخه سوری پ.ک.ک محسوب می شود بعد از کنگره اخیر پ.ک.ک و تصمیمات صریح آن در مورد کردستان سوریه، برقراری خودمختاری در این منطقه را اعلام کرد.

* مدتی است که نبردهای سختی بین نیروهای القاعده که علیه دولت اسد می جنگند در سوریه علیه کردها در جریان است. برداشت شما از این نبردها چیست ؟آیا کردها اسد را بر مخالفین ترجیح می دهند؟

 بسیاری از کردها در سوریه دولت سکولار بشار اسد را در صورت توجه به حقوق و مطالبات قومی آنها، به تفکرات تند القاعده ایها ترجیح می دهند . می دانید که کردها بصورت تشکیلاتی تاکنون به ائتلاف ملی مخالفان دولت اسد نپیوسته اند. گرچه افرادی مانند عبدالباسط سیدا و غسان هیتو که از چهره های برجسته ائتلاف ملی مخالفان دولت هستند بصورت شخصی به مخالفین پیوستند اما اقدامی تشکیلاتی و به نمایندگی از سوی کردها نبود. گروههای وابسته به القاعده در پی درست کردن امارت اسلامی هستند که با خواسته های قومی و هویتی کردها همخوانی ندارد. کردها از حاکم شدن این تفکرات بشدت نگران هستند زیرا نسبت به وضعیت آینده خود نامطمئن و بیمناکند. از این رو هیچ نوع همنوایی و همگرایی با مخالفین ندارند . دولت بشار اسد هر چند در زمان نامناسبی یک سری گشایش ها نسبت به کردها داشت اما اگر آنها را صادقانه انجام دهد بدون شک کردها دولت اسد را ترجیح خواهند داد. القاعده اهمیتی برای مطالبات هویتی کردها در سوریه قائل نیست و کردها نیز حاکمیت القاعده را نخواهند پذیرفت.

*  با توجه به شرایط ایجاد شده فارغ از استفاده پ.ک.ک از موضوع سوریه برای رایزنی در مذاکرات بفرمایید تحولات سوریه چه تاثیری بر کردستان ترکیه خواهد داشت ؟

 شکی نیست که مناطق کردنشین بر همدیگر تاثیر دارند. در خصوص ترکیه بایستی بگویم که ترکیه بشدت نگران تحولات مناطق کردنشین سوریه است چون ترکیه خوب می داند که سوریه پایگاه تشکیلاتی پ.ک.ک بوده است .فراموش نکنیم که اوجالان در سایه حمایت های دولت وقت سوریه توانست تشکیلات و نیروهای خود را سازماندهی کند .ولذا وقتی حزب اتحاد دمکراتیک بلافاصله پس از خروج ارتش سوریه از مناطق کردنشین این کشور، تمام این مناطق را در کنترل می گیرد و15 هزار نیرو در آنجا مستقر می کند نشان می دهد که این جریان در سوریه پایگاه دارد. این واقعیتی است که تمام گروههای سیاسی کرد به اندازه حزب اتحاد دمکراتیک در سوریه پایگاه و توان ندارند. بعد از عقب نشینی نیروهای ارتش اسد از این مناطق بلافاصله پرچم پ.ک.ک برافراشته شد و این سبب نکرانی ترکیه شده است. لذا قدرت گرفتن پ.ک.ک در کردستان سوریه موجب تقویت کردهای مخالف ترکیه نیز خواهد شد.

*  ارزیابی شما از واکنش ترکیه نسبت به تحولات مناطق کردنشین سوریه چه خواهد بود؟

 سوریه به پاشنه آشیل سیاست خارجی دولت ترکیه تبدیل شده است .از زمانی که حزب عدالت و توسعه به قدرت رسید داود اوغلو معمار سیاست خارجی دولت کنونی، سیاست تنش صفر با همسایگان را در استراتژی خود مد نظر قرار داد. در دوره اردوغان سیاست نئوعثمانگرایی در پیش گرفته شد . تا زمانی که دولت اردوغان وارد بحث سوریه نشده بود توانسته بود سیاست موفقی را در پیش بگیرد و روابطش را با اغلب همسایگانش به سطح بسیار خوبی برساند، اما وقتی وارد بحران سوریه شد این مداخله به پاشنه آشیل سیاست خارجی و حتی داخلی ترکیه تبدیل شد. هدف دولت ترکیه سرنگونی دولت اسد بود در نقطه مقابل دولت اسد نیز با باز کردن فضا برای کردها ، شمشیر دولبه ایی برای دولت ترکیه ایجاد کرد.

در این شرایط کردستان سوریه در اختیار کردها قرار گرفت و همین امر سبب گسترش انتقادات داخلی گسترده ای نسبت به دولت ترکیه شد . احزاب مخالف دولت ترکیه با انتقاد از وضعیت سوریه اعلام کردند که دومین اقلیم کردی در حال شکل گیری است .از این رو دولت اردوغان نه تنها نتوانست در پروسه سرنگونی دولت اسد موفق شود بلکه بحران داخلی خود را در خصوص کردها تشدید یافته تردید. به نظر می رسد دولت ترکیه نسبت به تحولات اخیر کردستان سوریه در شرایط پیچیده و پارادوکسیکال قرار گرفته است. ترکیه از یک سو همواره با خودمختاری کردها و شکل گیری منطقه فدرال در کردستان سوریه مخالف است و از سوی دیگر رودرو شدن با کردها آنها را به سوی دمشق سوق می دهد که منجر به شکاف بیشتر در جبهه مخالفان وتقویت نظام سوریه خواهد شد.

*  آیا فکر می کنید زمان برای ترکیه در خصوص تحولات کردستان سوریه به عقب بازگردد؟

 بسیار سخت است که روند تحولات به عقب بازگردد. بحران سوریه ادامه دارد و چشم اندازی برای حل آن در آینده نزدیک قابل تصور نیست. ضمن اینکه نباید از یاد ببریم که جنگ سوریه جنگ نیابتی است و هم در سطح داخلی و هم در سطح منطقه ایی و هم در سطح بین المللی عوامل متعددی در آن دخیلند. این امر سبب پیچیده تر شدن بیشتر بحران شده است .به همین دلیل هم، دولت ترکیه نتوانسته است موفق عمل بکند. به نحوی که هنوز درخصوص آخرین تحولات کردستان سوریه نتوانسته موضع جدی و شفافی اتخاذ کند. این نشان می دهد که آنها سرگردان هستند هرچند قبلا گفته اند که اقلیم کردستان دیگری را نخواهند پذیرفت. نگرفتن موضع صریح از سوی دولت ترکیه سبب افزایش انتقادات داخلی هم شده است .دولت ترکیه شکل گیری یک اقلیم کردستان دیگر را مغایرمنافع ملی خود می داند ولی اینکه آیا توان جلوگیری از وقوع آن را دارد یا نه ، را باید در سیر تحولات آینده دید.

*  به نظر شما تاثیر تحولات کردستان سوریه بر کردستان عراق که یک منطقه فدرال می باشد چه بوده است ؟

 رهبران کردی در کردستان عراق بسیار تمایل دارند که خود را محور ونقطه کانونی تحولات کردی منطقه نشان دهند و می خواهند نشان دهند که نقش رهبری دارند.این آرزو و آرمان آنهاست و سبب نوعی دخالت نیزشده است . می دانید در بحران کنونی سوریه، اقلیم کردستان عراق میزبان و میانجی کردهای سوریه بوده است و شورای ملی کردهای سوریه و هیات عالی کردها در اربیل شکل گرفت. ضمن اینکه برخی از احزاب کردستان سوریه مانند الپارتی نسبت به حکومت کردستان عراق سمپاتی دارند . کردها در عراق می دانند که اگر کردستان سوریه بسان کردستان عراق شود آن وقت این منطقه پشتیبان کردستان عراق خواهد بود و بر قدرت آنها خواهد افزود. اما واقعیت صحنه سیاسی کردستان سوریه نشان می دهد که بسیاری از کردهای سوریه حاضر به پذیرش هژمونی کردستان عراق نیستند. هم اکنون حزب اتحاد دمکراتیک مهم ترین حزب کردستان سوریه است که راضی نیست از هژمونی پ.ک.ک خارج شود و تحت تاثیر سایر گروههای کردی قرار بگیرد.از این رو این حزب حاضر نشده است که زیر بلیط کردستان عراق برود .در مجموع می توانم بگویم کردستان عراق و شخص مسعود بارزانی از اینکه کردستان سوریه رو به جلو برود دفاع می کند و از آن حمایت خواهد کرد چرا که ان را سبب هم افزایی قدرت کردها در کردستان عراق و منطقه می بیند.

*  به نظر شما تحولات سوریه بر کردستان ایران چه تاثیری خواهد گذاشت ؟

 قطعا تحولات کردستان سوریه بر سایر بخش های کردنشین تاثیر گذار است .در هر کجا اتفاقی بیفتد سایرین نیز توجه نشان خواهند داد . اما نباید از یاد ببریم که کردها در هر کشوری ویژگیهای خاص خود را دارند و همین امر سرنوشت آنها را رقم می زند. مثلا یکی از ویژگیهای کردستان ایران این است که وابستگی به تاریخ و تمدن ایرانی بسیار قوی است .کردها اسطوره ، نژاد ، زبان، تاریخ و فرهنگ مشترک در ایران و با سایر ایرانیان دارند و این امر سبب می شود که کردهای ایران منافع خود را در داخل جامعه ایرانی جستجو کنند . اینها مسائل زیربنایی و مهمی است که تعیین کننده هستند .

چنین روابط و علقه هایی بین کرد و عرب و کرد و ترک در دیگر کشورها وجود ندارد. ضمن اینکه نباید از یاد ببریم که کردها بنیانگذار اولین دولت سرزمینی در ایران که دولت مادها بوده است می باشند. رفتار کردها در ایران همواره به سوی مرکز بوده است واصل ایرانیت در بین همه ایرانیها یک اصل غیر قابل خدشه است. البته مطالبات در میان کردهای ایران نیز به روزتر خواهد شد مثلا کردها تمایل دارند که در سلسله مراتب قدرت کشور رشد کنند و از نظر توسعه به سطح توسعه ملی برسند. این مطالبات نیز نه تنها برخلاف قانون اساسی کشور نیست بلکه قانون اساسی و سیاست های کلی نظام این حقوق را صریحا به رسمیت می شناسند. از جمله مقام معظم رهبری تنوع قومی را فرصت و زبان و ادبیات کردی را سرمایه ملی می دانند. کردها در هر صورت در حوزه فرنگ و تمدن ایرانی قرار می گیرند. بیشترین نگرانی و حساسیت ایران به مداخله قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای در تحولات منطقه بر می گردد.