«پيوست فرهنگي» استفاده از رايتل كجاست؟ كم‌كاري‌ نهادهاي فرهنگي در برخورد با فناوري‌هاي مدرن

گروه فرهنگي ـ سیدمجتبی نعیمی: «علم»، جریانی‌ست که از آغاز زندگی بشر در کره‌ی خاکی شروع شده و تا انسان هست، پیشرفت علمی نیز هست. اما پیشرفت علم و تکنولوژی، برای بشر همیشه مفید فایده نبوده. آنجایی که تکنولوژی، بدون پشتوانه‌ی اخلاقی دست به خلق بمب‌های هسته‌ای، ویروس‌های خطرناک، مواد افیونی و ... زده است، نه تنها برای انسان افتخاری نیافریده است بلکه او را به توحشی مدرن مبتلا ساخته است.

به گزارش بولتن نیوز، مقوله‌ی فناوری‌ بخاطر مسائل فرهنگی که به همراه دارد، همواره برای افراد و یا جوامعی که خود را مقید به یکسری از اصول دینی، اخلاقی و فرهنگی می‌دانند، مسئله بوده و هست. به این شکل که اگر در این جوامع از جمله جامعه‌ی خودمان، برای فناوری‌های جدید پشتوانه‌ و مقدمه‌ی فرهنگی تمهید نشود، می‌تواند اختلالات اجتماعی و اخلاقی فراوانی را به همراه داشته باشد. زیرا همان‌گونه كه رهبر انقلاب فرمودند:

«هر دانش، فناوري و محصولي که در يک جامعه توليد مي شود، محتوا و بار فرهنگي آن جامعه را نيز با خود داشته و منتقل مي‌نمايد. وقتي ما مي خواهيم ساختمان بسازيم و شهرسازي کنيم، در واقع با اين کار داريم فرهنگي را ترويج مي کنيم، يا توليد مي‌کنيم و يا اشاعه مي‌دهيم. وقتي توليد اقتصادي هم مي‌کنيم، در واقع داريم از اين طريق فرهنگي را توليد مي کنيم، يا اشاعه مي‌دهيم، يا اجرا مي کنيم.» (17/9/86)

به همین دلیل، یکی از مهمترین اقدامات لازم پیش از بکارگیری یا ورود یک فناوری یا طرح اقتصادی به کشور، وجود یک "پیوست فرهنگی" برای آن است. به این شکل که در قالب پیوست فرهنگی، قبل از استفاده از فناوری یا طرح جدید، یکسری اقدامات تربیتی و آموزشی برای مخاطبانِ پیش‌بینی شده انجام می‌شود و آنها را با اصل ماجرا، کارایی‌ها و مخاطرات پیش‌رو آشنا می‌کنند.

البته نباید تصور کرد که منظور از پیوست فرهنگی این است که قبل از هر تحولی در جامعه، برای مردم کلاس درس برگزار کنیم و به آنها آموزش‌های کسل‌کننده ارائه دهیم. حجم قابل توجهی از پیوست فرهنگی مدنظر را کارهای هنری و رسانه‌ای تشکیل می‌دهد که این قضیه، نشان‌دهنده‌ی جایگاه بالا و تکلیف مهم هنرمندان و اصحاب رسانه‌ی ما در فرهنگ‌سازی‌ست.

باید توجه داشت که مقوله‌ی پیوست فرهنگی، تنها پیش از ورود یک فناوری یا طرح جدید نباید لحاظ شود. بلکه در امتداد توسعه‌ی آن نیز باید ادامه یافته و این قابلیت را داشته باشد که با توجه به تغییرات تکنولوژهای جدید، خودش را با آنها هماهنگ کرده و پابه‌پای آن پیش برود.

مثال شفاف عدم وجود پیوست فرهنگی برای تکنولوژی جدید، ورود نسنجیده‌ی گوشی‌های همراه دوربین‌دار بود که تبعات آن تا همین حالا هم دامن‌گیر عده‌ای شده است. وجود دوربین در این وسیله‌ی پرتابل، باعث انگیزه‌ پیداکردن و سهولت انجام عمل عکس گرفتن شد و چه حریم‌های خصوصی که به این طریق، به وسط جامعه کشیده نشد. در حالی که اگر مقدمات فرهنگی مورد احتیاج، پیش از استفاده‌ی عمومی از آن در جامعه رواج پیدا می‌کرد، می‌توانستیم شاهد کاهش قابل ملاحظه‌ی چنین اتفاقات شرم‌آوری باشیم.

اما انگار قرار نیست ما از گذشته‌ی‌مان درس بگیریم. انگار مشکلات بوجود آمده از ورود بی‌مقدمه‌ی تکنولوژی‌هایی مثل اینترنت و گوشی همراه را فراموش کرده‌ایم که بدون کار فرهنگی پیشینی، باز هم داریم یک تکنولوژی جدید را در جامعه‌ی‌مان رواج می‌دهیم.

همانطور که در جریان هستید، چند وقتی‌ست اپراتور سوم تلفن همراه یعنی رایتل، در حال توزیع سیم‌کارت‌های نسل سوم با قابلیت تماس تصویری و اینترنت پرسرعت در بعضی استان‌های کشور است. تکنولوژی 3G این سیم‌کارت‌ها، امکانات ارتباطی جدیدی را به ارمغان می‌آورد که مانند سایر تکنولوژی‌ها، اگر فرهنگ استفاده‌ی از آن در بین مشترکین وجود نداشته باشد، می‌تواند ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی فراوانی به همراه داشته باشد.

اما تکنولوژی 3G هم متأسفانه بدون هیچ کار فرهنگی پیشینی به کشورمان ورود کرده و معلوم نیست نهادهای مربوط به این مسئله در کجای کار قرار دارند. حقیقتاً لازم است که نهادهایی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فناوری ارتباطات، نهادهای امنیتی، رسانه‌ی ملی و وزارت ارشاد به این سوال ما جواب دهند که کارهای پیشینی فرهنگی لازم برای ورود این تکنولوژی به کشور در کجا انجام شده‌ است؟ آیا اصلاً این نهادها و مدیریت در رأس‌شان، قائل به چنین کاری هستند و نیاز به کار فرهنگی پیشینی برای ورود تکنولوژی به کشور را درک می‌کنند؟

لازم است در اینجا گریزی به رسانه‌ی ملی‌مان هم بزنیم. سازمانی که یکی از اصلی‌ترین عوامل ساخت و نهادینه‌سازی فرهنگ در کشورمان است. به عبارت دیگر، اگر مهمترین نقش فرهنگ‌سازی در کشورمان را برعهده‌ی رسانه‌ی ملی ندانیم، حتماً یکی از اصلی‌ترین این نهادهاست. اما جالب اینجاست که رسانه‌ی ملی، بدون هرگونه درک مقوله مقدمه‌‌سازی فرهنگی برای تکنولوژی و انجام اقدامات لازم، تنها به تبلیغات تجاری آنها پرداخته و انگار هدفی جز کسب درآمد برای خویش تصور نمی‌کند.

تبلیغات هر روزه‌ی سیمکارت‌های رایتل با تیزرهای خوش ساخت در حالی از آنتن سیمای جمهوری اسلامی پخش می‌شود که حتی یک ثانیه برنامه‌ی آموزشی یا تربیتی برای نحوه‌ی صحیح بهره‌برداری از آن و یا مخاطرات پیش‌روی این تکنولوژی برای مخاطب ساخته و پخش نشده است. آیا در این شرایط، وقوع ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی جدید حاصل از این تکنولوژی امری عجیب خواهد بود؟

امیدواریم که این گفتار تعبیر به این نشود که ما یا سایر منتقدان از جمله مراجع تقلیدی که فتوا به حرمت استفاده از این تکنولوژی داده‌اند، مخالف به روز بودن و ورود علم به حوزه‌های مختلف زندگی‌مان هستیم. به هیچ وجه چنین نیتی پشت این حرف‌ها وجود ندارد.

حرف اصلی ما این است که تا وقتی مقدمات فرهنگی یک پدیده‌ی خارجی مهیا نشده، راه دادن به این مهمان ناخوانده، مثل عروس یا داماد جدیدی‌ست که بدون تحقیق به یک خانواده ورود می‌کنند. هم عقل و هم تجربه ثابت می‌کنند که مضرّات چنین اقداماتی، به مراتب بیشتر از فواید آن است. در حالی که می‌توان با یک پیش‌بینی منطقی و انجام مقدمات لازم، بهترین کارایی را از تکنولوژی‌های جدید دریافت کرد، بدون اینکه خطر بزرگی داشته باشد.