بیماران سرگردان در میان مدیریت منابع ارزی و تحریم ها!

گروه اجتماعی- اگرچه تاکید غربی ها بر این است که قانون معیار کار آنان می باشد اما در محیط بین المللی شاهد آن هستیم که تنها منافع سیاسی چند قدرت بزرگ، معیار همگان است.

تحریم های«فلج کننده» که معیشت مرد ایران را نشان گرفته است این روزها دایره وسیع تری می یابد و علی رغم غیرقانونی بودن آن حتی به سلامت ایرانیان نیز سرایت کرده است.

در کنار این موحج تحریم ها، سوء مدیریت در منابع ارزی نیز مزید بر علت می شود تا بیماران(و به خصوص بیماران خاص) در معرض خطر بیشتری قرار گیرند و سلامتی آنها مورد تهدید قرار گیرد.

به گزارش بولتن نیوز، زمانی که مرضیه وحید دستجردی از اقدامات دولت در نحوه هزینه کرد ارز مقرر برای وارد کردن دارو به کشور انتقاد کرد، دولتی های دیگر و از جمله شخص رئیس جمهوری، تحریم ها را دلیل اصلی کمبود دارو در کشور اعلام کردند. اما آیا ماجرا همین است؟ آیا میتوان باور کرد شخص وزیر از تاثیر این تحریمها آنقدر آگاه نبود که با انتقادی نابجا، وزارتخانه بهداشت را پیش از پایان دوره فعالیت اش، ترک نکند؟

از سوی دیگر، بعضی واردکنندگان دارو معتقدند تحریم ها علیه ایران باعث شده است حتی شرکت ها و موسسات غیر آمریکایی هم از هر تجارتی با ایران صرف نظر کنند. به عبارت دیگر، بخشهای دیگری که هر یک قسمتی از چرخه تجارت هستند از جمله پرداخت، بیمه و حمل و نقل، هر نوع کالا از جمله دارو، دیگر به تجارت با کشور ما تمایلی ندارند؛ البته برخی نیز نحوه مدیریت دولت را بر واردات دارو در این زمینه موثر میدانند.

انکار تحریم کننده ها

این اظهارات ضد و نقیض در حالی در ایران مطرح میشود که معاون وزیر خزانه داری آمریکا در امور مالی و تروریسم که او را طراح اصلی تحریمها علیه ایران میخوانند، مدعی است تحریمها برای فشار به دولت جمهوری اسلامی به گونهای طراحی شده است که آسیبی به مردم ایران وارد نکند.«دیوید کوهن» گفته است: «ما با مردم ایران هیچ دعوایی نداریم. به همین دلیل، تحریمهای ما طوری طراحی شدهاند که شامل غذا، دارو و وسایل پزشکی نیست. ما هیچ شرکت یا موسسه مالی را به علت تجارت غذا، دارو و وسایل پزشکی تحریم نکردهایم. تمرکز تحریمها بر کسانی است که به دولت ایران برای گسترش برنامه هستهای کمک میکنند، نه برای تجارت غذا و دارو.»

ادعاهای کوهن اما هرچقدر واقعی یا حتی صرفا تبلیغاتی باشد، به هر حال، یک واقعیت را نمیتوان نادیده انگاشت: در چند ماه اخیر، بعضی از داروها در ایران کمیاب شده و بیماران بسیاری به دلیل نیافتن دارو دچار مشکلات فراوان شده اند.

واکنش مسوولان چه بود؟

گرچه مرضیه وحید دستجردی به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور در زمینه بهداشت و درمان، به سرعت کاهش دارو در کشور را پذیرفت اما بعضی مسوولان دیگر همچنان اعتقادی به این موضوع ندارند و به انکار آن میپردازند. نمونه بارز آن معاون دارويي سازمان غذا و دارو است که با انتقاد از كشورهاي غربي به دلیل تحریم واكسن و شيرخشك، میگوید: «با برنامه ريزي درست از چند سال پيش هيچ كمبودي از نظر اين اقلام در كشور نداريم.» محمدرضا شانه ساز می افزاید: «علاوه بر اين كه 97 درصد داروهاي مصرفي مردم در داخل توليد ميشوند، منابع واردات دارويي كشور را نیز گسترش دادیم. همچنین، نظارتها چنان گسترش یافته که اكنون كسي نيست كه بگويد دارو گيرش نمي آيد و هيچ كمبودي از نظر دارو در كشور نداریم.»

وی با انتقاد از پزشکانی که با وجود تولید دارو در داخل کشور، همچنان به تجویز داروهای خارجی اصرار می ورزند، میگوید: «تحقيقات نشان داده است که داروهای ایرانی كيفيت بالايي دارند، ولي باز هم برخي پزشكان و بيماران اصرار دارند كه از داروي نمونه خارجي آن استفاده كنند و به همين علت احساس كاذب كمبود ميكنند.»

کمیاب و گران

علاوه بر سخنان متضاد مسوولان، سخنان بیماران و خانواده های آنان نشان دهنده پیچیده تر بودن این داستان است. کمبود دارو، گران بودن آن و البته کیفیت پایین بعضی داروهای داخلی از مهمترین انتقادات مصرف کنندگان دارو است.

«م. زارع» که مادرش دچار بیماری ام. اس است از افزایش شدید قیمت داروها و کمیاب شدن آنها خبر می دهد. او می گوید: «به علت گرانی و کمیاب شدن داروی آوانکس (avonex) دیگر این دارو را برای مادرم تهیه نمیکنیم. قبلا قیمت این دارو 600 هزار تومان بود. در هر بسته این دارو چهار آمپول است که هر هفته یک عدد به بیمار تزریق می شود. در واقع، این مبلغ برای یک ماه هزینه میشود. اما حالا قیمت هر بسته آوانکس به یک میلیون تومان رسیده است.»

زارع درباره کمیاب بودن دارو هم می گوید: «آوانکس را بیشتر از داروخانه هلال احمر میتوان تهیه کرد، البته اگر دقیقا همزمان هم دارو وجود داشته باشد و هم پولاش را همراه داشته باشیم.»

البته داروی آوانکس یک مشابه ایرانی هم دارد که قیمت آن حدود یکدهم داروی خارجی است اما به گفته یک پزشک متخصص ام.اس، کیفیت این دارو بسیار پایین است. دکتر فلاحتی میگوید: «داروی سینو اکس (sinoex) که گاهی به جای آوانکس تجویز میشود، حدودا 100هزار تومان برای یک ماه هزینه در بر دارد اما کیفیت این دارو آنقدر پایین است که میتوان گفت مصرف کردن و نکردن آن تفاوت چندانی به حال بیمار ندارد. افزایش پلاکتها، ایجاد مشکل در دید و راه رفتن و نیز بی حس شدن اعضای بدن از عوارض مصرف نکردن این دارو برای بیمار است.»

یک بیمار که او هم به ام. اس مبتلاست از کمیاب بودن قرص «بتافرون» میگوید. به گفته او، این دارو هم بسیار دشوار پیدا می شود.

وی ادامه می دهد: «قرص دیگری که مصرف می کنم و آن هم کمیاب شده، «سیردالود» (sirdalud) است. عرضه این دارو محدود است و فقط بعضی داروخانهها مثل هلال احمر و سیزده آبان آن را میفروشند. قیمت آن هم حدود 20 هزار تومان است که در یک ماه و برای رفع گرفتگی عضلات مصرف میشود.»

تحریم غیرمستقیم

مدیرعامل سابق کانون هموفیلی اما در این باره می گوید: «اینکه دارو در زمره اقلام تحریم نیست، موضوعی بین المللی است. در واقع، بر اساس قوانین بین المللی، تحریم دارویی کشورها غیرانسانی است. حتی در سایت وزارت امور خارجه آمریکا سندی هست که به استناد آن، دارو از موارد تحریم کشورهای مختلف نیست. شرکتهای مختلف هم معاملات خود را به استناد همین سند انجام میدهند.»

احمد قویدل ادامه میدهد: «دارو به عنوان یک کالا باید خرید و فروش شود و بسیاری از مناسبات مربوط به معامله دارو از طریق بانکها انجام می شود. بنابراین، وقتی نظام بانکی کشور تحریم می شود، مشکلات زیادی برای خرید دارو رخ میدهد. در واقع، غرب این اقدام غیرانسانی را در مورد ایران انجام می دهد و فقط با استناد به بخشنامه وزارت خارجه آمریکا یا دیگر سازمانهای مربوط، دائما این تحریم ها را انکار میکند.»

وی نحوه مدیریت دولت در این زمینه را بسیار مهم می داند و سخنان وزیر سابق بهداشت درباره ارز مرجع را تایید میکند.

قویدل ادامه می دهد: «این جنگی اعلام نشده است و تحریم کنندگان غربی مسوولیت آن را نمی پذیرند. در شدیدترین منازعات بشری هم قوانین و اصولی وجود دارد که بر اساس آن، زنان یا کودکان در مقابل تعرضات مصون هستند، اما درباره تحریم دارو میتوان گفت هیچ کسی مصون نیست. البته شاید دولت هم اهمال کرده باشد. به هر حال، اعلام کننده این موضوع وزیر بهداشت بوده و بنابراین حتما از این موضوع اطلاع کامل داشته است، اما به نظر من، اصل و همه قضیه این نیست.»

او درباره وضع بیماران هموفیلی در زمینه دسترسی به داروهای مورد نیاز هم می گوید: «دسترسی دارو بر اساس استانداردهای جهانی 6/1 (یک و شش دهم) است. حداقل استاندارد جهانی برای فوت نکردن بیماران عدد یک است. این مبنا ارتباط مستقیمی با جمعیت هر کشوری دارد. کشورهای اروپایی و آمریکایی 75 درصد تولیدات دارویی جهان را مصرف می کنند. همین اعداد نشان دهنده بسیاری از حقایق است. به دلیل کمبود دارو، شیوه درمان در ایران «درمان پس از خونریزی» است، در حالی که در کشورهای پیشرفته غربی، به علت دسترسی بیشتر به دارو، پیشگیری بیشتر انجام میشود.»

بر اساس آمارها، سهم دسترسی بیماران هموفیلی به دارو در ایران پس از تحریمها به نصف رسیده است؛ البته پس از اطلاع رسانیهای وسیع در چند ماه اخیر در جهان، اوضاع کمی بهتر شده است و به گفته قویدل، فعلا کمبود دارو برای بیماران هموفیلی در ایران، بیشتر به معلولیت منجر میشود تا فوت.

مدیرعامل سابق کانون هموفیلی درباره واردات داروهای هموفیلی به کشور هم می گوید: «خوشبختانه از چین دارویی وارد نمیکنیم و امیدواریم این اتفاق هم هرگز رخ ندهد. یکی از معدود داروهایی که وارد ایران می شود و تاییدیه معتبر جهانی ندارد، از کره جنوبی خریده میشود. البته این دارو سالها در آن کشور مصرف شده و مشکلی ایجاد نکرده است. داروی فاکتور7 هم در ایران تولید می شود و تاییدیه ندارد، اما بیمارانی که آن را مصرف میکنند تاکنون عوارضی خاصی نداشته اند. البته داروها پس از چند سال عوارض خود را نشان میدهند. بقیه داروها برای هموفیلیها از اروپا و آمریکا وارد میشوند.»

آمارهای متضاد

در کنار همه این سخنان اما آمارها اتفاقات عجیبی را نشان میدهند. در حالی که مسوولان مرکز مبادلات ارزی از «اقدامات اساسی بانک مرکزی» برای فراهم کردن ارز مورد نیاز برای تامین دارو خبر میدهند، آمار گمرک کشور نشان دهنده واردات گسترده خودروهای لوکس و لوازم آرایشی به کشور است؛ اتفاقی که وزیر بهداشت را نیز به اعتراض واداشته بود.

بنابر سخنان مسوولان مرکز مبادلات ارزی، ارز اختصاص یافته برای تامین دارو در کشور، امسال 39 درصد بیشتر از سال گذشته است.

این در حالی است که بنا بر آمار گمرک کشور، تا آبان ماه امسال از 5/2 میلیارد دلار مورد نیاز فقط 600 میلیون دلار برای وارد کردن دارو به کشور اختصاص داده شده بود. در حالی که ارز اختصاص یافته برای واردکردن خودروهای لوکس، امسال بیش از 13 درصد افزایش داشته است.

هر یک از این سخنان متناقض را بپذیریم یا هر آماری را معیار قرار دهیم، مسلما در کاهش مشکلات بیماران موثر نیست؛ بیمارانی که هر روز به داروخانه ها می روند تا شاید داروی مورد نیازشان را بیابند، به قولی یکی از آنها «تازه اگر پولاش را داشته باشیم.» شاید مقابله با این مشکلات بدون تعارفات و تکذیب های پی در پی، دغدغه مسوولان قرار داشت، هم سخنان آنها یکدست بود و هم آمارها.