اگر از مرگ می ترسید بخوانید
باشگاه جهانی خادمین اهل بیت(ع):
شـمـا آخـرت خـویـش را خـراب و دنـیـایـتـان را آبـاد کـرده ایـد، بـه هـمـیـن دلیل خوش ندارید از جاى آباد به منزل ویران نقل مکان کنید.
تصور مرگ وحشتناک‌ترین تصورات است. آدمی ازهیچ چیزی به اندازه مرگ نمی‌هراسد بلکه از هر چیز دیگر که می‌ترسدبه‌خاطر مرگ است، گاهی مشاهده یک منظره وحشتناک بدون آن که‌منتهی به مرگ شود افکار انسان را عوض می‌کند و منجر به هراس فرد می گردد. به راستى چرا مردم از مرگ مى ترسند؟ بسیاری از اندیشمندان چه مسلمان و چه غیرمسلمان‌کوشیده‌اند تا پاسخی معقول به این پرسش اساسی بدهند. این نوشتار این فرصت را در اختیار ما می گذارد تا براساس سخنان معصومین علل هراس از مرگ را دانسته وخود را بهتر بسنجیم.
ابن سینا و علل هراس از مرگ
ابن‌سینا علل ترس از مرگ را یکی از امور ذیل می داند:
۱ـ با مرگ، حقیقت و زندگی (ظاهری دنیوی) آدمی برچیده می‌شود. ۲ـ ندانستن زمان مرگ ۳ـ مبهم و ناشناخته بودن مرگ ۴ـ تجربه مرگ انفرادی و فردی است نه جمعی ۵ـ مرگ موجب جدایی انسان از متعلقات و دوستان و خویشاوندان می‌شود. ۶ـ مرگ موجب از بین رفتن آرزوهای انسان است.
علل هراس از مرگ از منظر امام خمینی(ره)
در یک منظر کلی می‌توان انسان‌ها را از این جهت به تعبیر حضرت امام (رضوان‌الله تعالی علیه) به سه گروه: ناقصان، متوسطان و کاملان تقسیم کرد. اما دلیل وحشت از مرگ در انسان‌های ناقص این نکته است که انسان به حکم فطرت خود حب به بقا و جاودانگی داشته و از فنا متنفر می‌باشد، از این‌رو به عالم حیات عشق ورزیده و از عالم نیستی، تنفر دارد. بنابراین چنین افرادی به دلیل آنکه ایمان به عالم آخرت نداشته به این دنیا علاقمند و به حسب آن فطرت؛ از مرگ هراسان و گریزانند. از این‌رو کافران که ایمان به حیات و عالم آخرت ندارند از مرگ وحشت دارند.
از امام جواد(ع )، سۆ ال شد چرا مردم مرگ را دوست ندارند؟ حضرت فرمود:زیرا به حقیقت مرگ جاهل اند، اگر بدانند مرگ چیست و از دوستان خدا باشند مرگ را دوست خواهند داشت.
عامل ترس از مرگ در انسان‌های متوسط اینست که ایمانشان به عالم آخرت و قیامت‌کامل نیست. به دلیل غفلت از آخرت و توجه به امور دنیوی از مرگ هراس دارند. امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «(روزی) مردی به سوی ابوذر آمده و پرسید: چرا ما از مرگ کراهت داریم؟ (ابوذر در پاسخ) فرمود: به دلیل آنکه شما دنیا را تعمیر (آباد) کردید و آخرت را خراب، پس کراهت(و ترس) دارید که از آبادانی به سوی خرابی انتقال یابید»(۱) ریشه این غفلت یا تبعیت از خواسته‌های نفسانی و مخالفت با حضرت حق است، یا آرزوهای دراز.
اما گروه سوم که انسان‌های کامل و مۆمنان هستند از مرگ کراهت ندارند ولی از آن وحشت و خوف دارند، اما ترس آنها یک ترس مثبت است، چرا که خوف آنها از عظمت خداوند متعال بوده، نه مثل وحشت وابستگان به دنیای مادی و تعلقات آن. دل عاشقان خداوند متعال در هنگام ملاقات با حضرت حق می تپد و وحشتناک می‌شود ولی این خوف غیر از ترس‌های معمولی است. ترس این انسان‌ها از طول سفر، توشه کم و بزرگی و عظمت مقصداست. اینان مرگ را چون زندگی امتحان بزرگ الهی می‌دانند و می‌ترسند که از این آزمون سربلند بیرون نیایند.
علل هراس از مرگ در روایات
گاهی معصومین در سخنانشان به برخی از موجبات ترس از مرگ اشاره کرده اند که عبارت اند از:
۱ ـ جهل
از امام جواد(علیه السلام)، سۆال شد چرا مردم مرگ را دوست ندارند؟ حضرت فرمود :زیرا به حقیقت مرگ جاهل اند، اگر بدانند مرگ چیست و از دوستان خدا باشند مرگ را دوست خواهند داشت . سپس حضرت رو به سۆال کننده کرد و فرمود: چرا کودک از خوردن دارو امتناع مى کند با ایـن کـه دارو درد او را کـاهش مى دهد و او را از بیمارى مى رهاند؟ آن شخص جواب داد: زیرا کودک فـایـده خوردن دارو را نمى داند. امام فرمود: به خدا سوگند! مرگ براى کسى که آمادگى دارد از آن داروى شفا دهنده مفیدتر است …
۲ ـ دلبستگى به دنیا
عـلت دیـگـر تـرس و نـفـرت از مـرگ ، عـلاقـه و دلبـسـتـگـى بـه دنـیـا و مـواهـب آن از مال ،قدرت ، ریاست و… است . مولایمان امیرالمۆمنین على(علیه السلام) مى فرماید: مَنْ کانَتِ الدُّنْیا هِمَّتَهُ اِشْتَدَّ حَسْرَتُهُ عِنْدَ فِراقِها(۲)
هر کس دنیا نهایت همتش شود هنگام جدایى از آن سخت حسرت مى خورد.
۳ ـ اعمال ناشایست
مجرمان همواره نگران مجازات و جریمه هستند؛ به همین جهت گناهکاران نـیز از مرگ مى ترسند ولى مۆمنان محاسبه گر و مراقب، هراسى از مرگ ندارند. قرآن کریم درباره یهودیان دنیادوست مى فرماید: وَ لا یَتَمَنَّوْنَهُ أَبَداً بِما قَدَّمَتْ أَیْدیهِمْ وَ اللَّهُ عَلیمٌ بِالظَّالِمینَ(۳) به خاطر گناهان زیادى که مرتکب شده اند هرگز آرزوى مردن را ندارند.
امیرالمۆمنین على (ع ) مى فرماید:مَنْ کانَتِ الدُّنْیا هِمَّتَهُ اِشْتَدَّ حَسْرَتُهُ عِنْدَ فِراقِها هر کس دنیا نهایت همتش شود هنگام جدایى از آن سخت حسرت مى خورد.
شخصى از امام حسن (علیه السلام)، پرسید چرا از مرگ مى ترسیم ؟ امام (علیه السلام) فرمود: اِنَّکـُمْ اَخـْرَبـْتـُمْ آخـِرَتـَکـُمْ وَ عـَمَّرْتـُمْ دُنـْیـاکـُمْ فـَاَنـْتـُمْ تـَکـْرَهـُونَ النَّقـْلَةَ مـِنَ الْعـُمـْرانِ اِلَى الْخَرابِ(۴)
شـمـا آخـرت خـویـش را خـراب و دنـیـایـتـان را آبـاد کـرده ایـد، بـه هـمـیـن دلیل خوش ندارید از جاى آباد به منزل ویران نقل مکان کنید.
بـى ایـمـانـى بـه خـدا و قـیـامـت، مـرگ را بـه مـعـنـاى نـابـودى پـنـداشـتـن، از عـوامـل اسـاسـى تـرس از مـرگ اسـت .
۴- فراهم نساختن ره توشه آخرت
ایـن هـمـان اسـت که حضرت على (علیه السلام) در یکى از سخنان حکمت آمیزش از آن، آه و ناله سر مى دهد و هشدار داده ، مى فرماید: (آه مِنْ قِلَّةِ الزّادِ وَ طُولِ الطَّریقِ وَ بُعْدِ السَّفَرِ وَ عَظیمِ الْمُورِدِ)(۵)
آه از کـمـى تـوشـه [ى راه آخرت ] و طولانى بودن راه و دور بودن سفر و بزرگ بودن مقصد و محلّ ورود.
روایات دیگری نیز در این باب وارد شده است که ائمه علت هراس از مرگ را ویرانی آخرت در مقابل ساختن دنیا دانسته اند.
نتیجه:
مشخص شد که هر ترس و وحشتی از مرگ بد و منفی و هر خوفی از آن هم خوب و مثبت نیست. اگر ترس از مرگ براثر غفلت و جهل و وابستگی به دنیای مادی باشد وحشتی منفی و نابخردانه است اما اگر وحشت از مرگ بر اساس خوف از عظمت حق تعالی و ترس از چگونگی رویارویی با خدا باشد، ترسی مثبت و سودمند است.
پی نوشت:
۱- تحفة الأولیاء (ترجمه أصول کافى) ، ج۴، ۲۷۵
۲- من لا یحضره الفقیه، ج۴ ،ص ۳۸۲
۳- الجمعة،آیه ۷
۴- معانی الأخبار ، النص ،ص ۳۹۰
۵- نهج البلاغة (للصبحی صالح) ،ص ۴۸۱
منبع:
۱-مبدا ومعاد،مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه
۲- معاد شناسی،ج۱،محمدحسین حسینی طهرانی
۳- عروج روح،محمدشجاعی
۴- معاد عرفانی،اداره آموزش هاى عقیدتى ـ سیاسى ستادنمایندگى ولىّ فقیه در سپاه
شـمـا آخـرت خـویـش را خـراب و دنـیـایـتـان را آبـاد کـرده ایـد، بـه هـمـیـن دلیل خوش ندارید از جاى آباد به منزل ویران نقل مکان کنید.
تصور مرگ وحشتناک‌ترین تصورات است. آدمی ازهیچ چیزی به اندازه مرگ نمی‌هراسد بلکه از هر چیز دیگر که می‌ترسدبه‌خاطر مرگ است، گاهی مشاهده یک منظره وحشتناک بدون آن که‌منتهی به مرگ شود افکار انسان را عوض می‌کند و منجر به هراس فرد می گردد. به راستى چرا مردم از مرگ مى ترسند؟ بسیاری از اندیشمندان چه مسلمان و چه غیرمسلمان‌کوشیده‌اند تا پاسخی معقول به این پرسش اساسی بدهند. این نوشتار این فرصت را در اختیار ما می گذارد تا براساس سخنان معصومین علل هراس از مرگ را دانسته وخود را بهتر بسنجیم.
ابن سینا و علل هراس از مرگ
ابن‌سینا علل ترس از مرگ را یکی از امور ذیل می داند:
۱ـ با مرگ، حقیقت و زندگی (ظاهری دنیوی) آدمی برچیده می‌شود. ۲ـ ندانستن زمان مرگ ۳ـ مبهم و ناشناخته بودن مرگ ۴ـ تجربه مرگ انفرادی و فردی است نه جمعی ۵ـ مرگ موجب جدایی انسان از متعلقات و دوستان و خویشاوندان می‌شود. ۶ـ مرگ موجب از بین رفتن آرزوهای انسان است.
علل هراس از مرگ از منظر امام خمینی(ره)
در یک منظر کلی می‌توان انسان‌ها را از این جهت به تعبیر حضرت امام (رضوان‌الله تعالی علیه) به سه گروه: ناقصان، متوسطان و کاملان تقسیم کرد. اما دلیل وحشت از مرگ در انسان‌های ناقص این نکته است که انسان به حکم فطرت خود حب به بقا و جاودانگی داشته و از فنا متنفر می‌باشد، از این‌رو به عالم حیات عشق ورزیده و از عالم نیستی، تنفر دارد. بنابراین چنین افرادی به دلیل آنکه ایمان به عالم آخرت نداشته به این دنیا علاقمند و به حسب آن فطرت؛ از مرگ هراسان و گریزانند. از این‌رو کافران که ایمان به حیات و عالم آخرت ندارند از مرگ وحشت دارند.
از امام جواد(ع )، سۆ ال شد چرا مردم مرگ را دوست ندارند؟ حضرت فرمود:زیرا به حقیقت مرگ جاهل اند، اگر بدانند مرگ چیست و از دوستان خدا باشند مرگ را دوست خواهند داشت.
عامل ترس از مرگ در انسان‌های متوسط اینست که ایمانشان به عالم آخرت و قیامت‌کامل نیست. به دلیل غفلت از آخرت و توجه به امور دنیوی از مرگ هراس دارند. امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «(روزی) مردی به سوی ابوذر آمده و پرسید: چرا ما از مرگ کراهت داریم؟ (ابوذر در پاسخ) فرمود: به دلیل آنکه شما دنیا را تعمیر (آباد) کردید و آخرت را خراب، پس کراهت(و ترس) دارید که از آبادانی به سوی خرابی انتقال یابید»(۱) ریشه این غفلت یا تبعیت از خواسته‌های نفسانی و مخالفت با حضرت حق است، یا آرزوهای دراز.
اما گروه سوم که انسان‌های کامل و مۆمنان هستند از مرگ کراهت ندارند ولی از آن وحشت و خوف دارند، اما ترس آنها یک ترس مثبت است، چرا که خوف آنها از عظمت خداوند متعال بوده، نه مثل وحشت وابستگان به دنیای مادی و تعلقات آن. دل عاشقان خداوند متعال در هنگام ملاقات با حضرت حق می تپد و وحشتناک می‌شود ولی این خوف غیر از ترس‌های معمولی است. ترس این انسان‌ها از طول سفر، توشه کم و بزرگی و عظمت مقصداست. اینان مرگ را چون زندگی امتحان بزرگ الهی می‌دانند و می‌ترسند که از این آزمون سربلند بیرون نیایند.
علل هراس از مرگ در روایات
گاهی معصومین در سخنانشان به برخی از موجبات ترس از مرگ اشاره کرده اند که عبارت اند از:
۱ ـ جهل
از امام جواد(علیه السلام)، سۆال شد چرا مردم مرگ را دوست ندارند؟ حضرت فرمود :زیرا به حقیقت مرگ جاهل اند، اگر بدانند مرگ چیست و از دوستان خدا باشند مرگ را دوست خواهند داشت . سپس حضرت رو به سۆال کننده کرد و فرمود: چرا کودک از خوردن دارو امتناع مى کند با ایـن کـه دارو درد او را کـاهش مى دهد و او را از بیمارى مى رهاند؟ آن شخص جواب داد: زیرا کودک فـایـده خوردن دارو را نمى داند. امام فرمود: به خدا سوگند! مرگ براى کسى که آمادگى دارد از آن داروى شفا دهنده مفیدتر است …
۲ ـ دلبستگى به دنیا
عـلت دیـگـر تـرس و نـفـرت از مـرگ ، عـلاقـه و دلبـسـتـگـى بـه دنـیـا و مـواهـب آن از مال ،قدرت ، ریاست و… است . مولایمان امیرالمۆمنین على(علیه السلام) مى فرماید: مَنْ کانَتِ الدُّنْیا هِمَّتَهُ اِشْتَدَّ حَسْرَتُهُ عِنْدَ فِراقِها(۲)
هر کس دنیا نهایت همتش شود هنگام جدایى از آن سخت حسرت مى خورد.
۳ ـ اعمال ناشایست
مجرمان همواره نگران مجازات و جریمه هستند؛ به همین جهت گناهکاران نـیز از مرگ مى ترسند ولى مۆمنان محاسبه گر و مراقب، هراسى از مرگ ندارند. قرآن کریم درباره یهودیان دنیادوست مى فرماید: وَ لا یَتَمَنَّوْنَهُ أَبَداً بِما قَدَّمَتْ أَیْدیهِمْ وَ اللَّهُ عَلیمٌ بِالظَّالِمینَ(۳) به خاطر گناهان زیادى که مرتکب شده اند هرگز آرزوى مردن را ندارند.
امیرالمۆمنین على (ع ) مى فرماید:مَنْ کانَتِ الدُّنْیا هِمَّتَهُ اِشْتَدَّ حَسْرَتُهُ عِنْدَ فِراقِها هر کس دنیا نهایت همتش شود هنگام جدایى از آن سخت حسرت مى خورد.
شخصى از امام حسن (علیه السلام)، پرسید چرا از مرگ مى ترسیم ؟ امام (علیه السلام) فرمود: اِنَّکـُمْ اَخـْرَبـْتـُمْ آخـِرَتـَکـُمْ وَ عـَمَّرْتـُمْ دُنـْیـاکـُمْ فـَاَنـْتـُمْ تـَکـْرَهـُونَ النَّقـْلَةَ مـِنَ الْعـُمـْرانِ اِلَى الْخَرابِ(۴)
شـمـا آخـرت خـویـش را خـراب و دنـیـایـتـان را آبـاد کـرده ایـد، بـه هـمـیـن دلیل خوش ندارید از جاى آباد به منزل ویران نقل مکان کنید.
بـى ایـمـانـى بـه خـدا و قـیـامـت، مـرگ را بـه مـعـنـاى نـابـودى پـنـداشـتـن، از عـوامـل اسـاسـى تـرس از مـرگ اسـت .
۴- فراهم نساختن ره توشه آخرت
ایـن هـمـان اسـت که حضرت على (علیه السلام) در یکى از سخنان حکمت آمیزش از آن، آه و ناله سر مى دهد و هشدار داده ، مى فرماید: (آه مِنْ قِلَّةِ الزّادِ وَ طُولِ الطَّریقِ وَ بُعْدِ السَّفَرِ وَ عَظیمِ الْمُورِدِ)(۵)
آه از کـمـى تـوشـه [ى راه آخرت ] و طولانى بودن راه و دور بودن سفر و بزرگ بودن مقصد و محلّ ورود.
روایات دیگری نیز در این باب وارد شده است که ائمه علت هراس از مرگ را ویرانی آخرت در مقابل ساختن دنیا دانسته اند.
نتیجه:
مشخص شد که هر ترس و وحشتی از مرگ بد و منفی و هر خوفی از آن هم خوب و مثبت نیست. اگر ترس از مرگ براثر غفلت و جهل و وابستگی به دنیای مادی باشد وحشتی منفی و نابخردانه است اما اگر وحشت از مرگ بر اساس خوف از عظمت حق تعالی و ترس از چگونگی رویارویی با خدا باشد، ترسی مثبت و سودمند است.
پی نوشت:
۱- تحفة الأولیاء (ترجمه أصول کافى) ، ج۴، ۲۷۵
۲- من لا یحضره الفقیه، ج۴ ،ص ۳۸۲
۳- الجمعة،آیه ۷
۴- معانی الأخبار ، النص ،ص ۳۹۰
۵- نهج البلاغة (للصبحی صالح) ،ص ۴۸۱
منبع:
۱-مبدا ومعاد،مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه
۲- معاد شناسی،ج۱،محمدحسین حسینی طهرانی
۳- عروج روح،محمدشجاعی
۴- معاد عرفانی،اداره آموزش هاى عقیدتى ـ سیاسى ستادنمایندگى ولىّ فقیه در سپاه
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
نحوه شرکت در این طرح بدین ترتیب است که در ابتدای ورود به سایت در سمت راست فرمی را مشاهده می کنید که باید به ترتیب زیر آن را پر کنید: نام، نام خانوادگی، ایمیل، نام شهر، آدرس (دلخواه)، انتخاب کشور، نظر شما (دلخواه).
تا كنون نزديك به چهل و دو هزار نفر ثبت نام كرده‌اند و نزديك به هشت هزار راي ديگر نياز است. شما هم لطفا ثبت نام و اطلاع رساني كنيد.
پوشالی که برای خودم ساخته ام رها میشم
و خودم رو در برابر پروردگاری میبینم که از روی
شرمندگی حرفی برای گفتن ندارم ...
استغفرالله ربی و اتوب الیه...