كيش فقط پاساژ نيست
وجود سواحل زيبا در كنار ده‌ها مركز تجاري زيبا و مدرن و نوع
خاص خيابان‌بندي و آرامش و نظافت موجود در شهر، سفر به كيش را تبديل به يكي
از سفرهاي متفاوت براي خانواده‌هاي ايراني كرده است.
در كنار اين
جاذبه‌هاي تجاري ـ طبيعي نبايد از جاذبه‌هاي تاريخي كيش چشم‌پوشي كرد.
جزيره كيش در دل آب‌هاي خليج‌فارس تاريخچه‌اي چند صد ساله دارد.
در
طول اين سال‌ها بزرگاني چون ابن‌بطوطه، سعدي، ياقوت حموي و ديگر مورخين يا
به كيش سفر كردند يا در مورد عظمت و شكوه آن سخن گفته‌اند.
استاد سخن سعدي در باب سوم كتاب معروف و شاخص خود گلستان با بازرگاني در جزيره كيش سخن گفته است.
خليج‌فارس
و جزاير آن در طول تاريخ همواره جزء جدايي ناپذير امپراتوري بزرگ ايران و
محل تلاقي راه‌هاي دريايي بين شرق و غرب، در مسير قديمي‌ترين جاده تجارتي
جهان معروف به جاده ابريشم بوده است.
يكي از اصلي‌ترين آثار تاريخي اين جزيره، بقاياي شهر تاريخي حريره است كه در شمال كيش قرار گرفته است.
عمارت
اعياني، حمام، مجموعه بندرگاه شهر، قنات‌هاي قديمي و مسجد كهن از آثاري
است كه تاكنون در اين شهر باستاني و تاريخي شناسايي شده و از زير خاك بيرون
آمده است.
زمان رونق و شكوه شهر حريره كيش از سال ۳۶۷ تا ۹۱۲ هجري قمري بوده‌است. وسعت اين شهر باستاني ۱۲۰ هكتار است.
عمارت اعياني
در عمارت اعياني مقدار زيادي اشياي سفالي و تزئينات بدنه از جمله گچبري و كاشي لعابدار به دست آمده است كه عموما مربوط به سده‌هاي هفتم و هشتم هجري هستند.
ورودي اصلي بنا در ضلع غربي قرار گرفته است و توسط راهرويي به حياط مركزي مرتبط مي‌شود كه احتمالا بدون سقف بوده وراهروي دور تا دور آن سقف داشته است كه با قوس‌هايي مزين شده بود.
اتاق‌هايي اطراف حياط مركزي وجود دارند كه شامل مطبخ، سرويس بهداشتي، انبارها و اتاق پذيرايي هستند.
دو رشته پلكان از حياط مركزي به طبقه دوم منتهي مي‌شود و قسمت‌هايي از كف اتاق و بالكن مربوط به طبقه دوم موجود است.
اهميت ذخيره و استفاده از آب شيرين باعث ساخت سيستم كانال كشي و آب‌انبار اختصاصي در داخل بنا شده است.
مسجد جامع
از مسجد جامع شهر حريره بقاياي مناره‌اي بلند و باشكوه با پلان دايره‌اي و پلكان داخلي، پايه‌ها و ستون‌هاي چندوجهي متعدد بر جاي مانده كه از اهميت و اعتبار بالايي برخوردار است. اين مسجد داراي آب‌انباري بوده كه مسقف است، ولي سقف آن به درون آب انبار فرو ريخته است!
در حال حاضر اين مسجد مسقف نيست، اما بنا به شواهد، پوشش سقف مسجد تركيبي از طاق آهنگي، طاق چهار بخشي و سقف تخت (تير پوش) بوده است. در اين مسجد يك مناره و چهار محراب شناسايي شده است.
از كل مساحت مسجد، 1200 متر به شبستان سرپوشيده يا محل نمازگزاران اختصاص داشته كه بالغ بر 2200 نمازگزار را پذيرا بوده است.
با بررسي‌هاي باستان‌شناختي مشخص شده است كه بناي اوليه مسجد 900 تا هزار سال قبل از يك فضاي كوچك با حداكثر سه فرش انداز و محرابي ساده و كوچك شروع شده و همزمان با رشد جمعيت و رونق شهر بر وسعت و تزئينات آن افزوده شده است.
از اواخر دوره تيموري به بعد در حدود 400 سال پيش اين شهر رو به افول نهاد و از وسعت مسجد نيز كاسته شد. در دوره‌هاي پاياني با استفاده از مصالح موجود، مسجد كوچك‌تري در محل محراب مركزي ساخته شد.
در كنار مسجد، بقاياي يك برج به چشم مي‌خورد كه پايه آن برجا مانده و مربع شكل است؛ اين‌كه آيا برج كاملا اين شكل را حفظ كرده يا دايره‌اي بوده، مشخص نيست.
آخرين يافته‌هاي باستان‌شناسي، وجود بازار پر رونقي را در كنار مسجد نشان مي‌دهد. اين بازار يادآور تجارت سودآور و پررونق بين‌المللي اين جزيره با كشورهاي هندوستان، چين، عربستان و زنگبار است.
بندرگاه
در حاشيه ساحلي شهر تاريخي حريره، بقاياي معماري و چاه‌ها و كانال‌هايي مشهود است كه در صخره‌هاي مرجاني و رو به دريا ساخته شده و ارتباط شهر را با دريا بر قرار مي‌كرد.
برخي از اين كانال‌ها تا ساختمان‌هاي شهر نيز ادامه داشته است. رشته پلكاني در دل اين صخره‌ها طبق اصول پيشرفته معماري در كمترين فضاي لازم تراشيده شده است و امكان حمل بار بر پشت باربران را آسان مي‌كرد.
يكي ديگر از پديده‌هاي معماري اين مجموعه وجود شيارهاي تعبيه شده در كف اتاق‌ها موسوم به گرده ماهي است؛ بنا به نظر برخي باستان‌شناسان اين شيارها به منظور تهيه شيره خرما ايجاد شده است.
آب‌انبارها و قنات‌ها
پژوهش‌ها نشان مي‌دهد تاسيسات انتقال و ذخيره آب شيرين از اجزاي اصلي معماري شهر باستاني حريره بوده است.
آب‌انبارهاي مستطيل‌شكل بسياري در ابعاد و عمق‌هاي مختلف در اين شهر وجود دارد و نيز رشته قنات‌هاي متعدد از داخل شهر و مجموعه‌هاي مسكوني عبور كرده و آب آشاميدني را كه هم به مصرف ساكنان مي‌رسيد و هم منبع درآمدي بود، تامين مي‌كرد.
البته در كنار اين آثار بايد به بقاياي يك حمام تاريخي و زيبا نيز در اين شهر اشاره كرد.
در زماني كه خاندان بني‌قيصر در قرن چهارم هجري در كيش حكومت مي‌كردند، ابن خرداد مورخ آن زمان بوده و اين شهر را از نزديك ديده و در مورد آن چنين گفته است:
«در اين جزيره، شهر بزرگ حصارداري ساخته شده بود و كشتي‌هاي تجارتي هندوستان و عربستان اغلب در بندرگاه آن لنگر مي‌انداختند.»
همزمان با حكومت اتابكان فارس در سده‌هاي ششم و هفتم هجري قمري، كيش به اوج رونق و عظمت رسيد و به‌عنوان خزانه اتابكان فارس شهرت يافت.
در زمان ايلخانان مغول و دوره تيموريان، جزيره كيش به عنوان مهم‌ترين مركز تجاري و بازرگاني منطقه خليج فارس شناخته شد و نقشي اساسي در برقراري ارتباط بين اقوام و ملل مختلف داشت. (جام جم - ضميمه چمدان)
ليلي دهقاني‌پور
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
