افتخاري بزرگ براي پزشكي ايران

در 18 آوريل سال 2025 ٬ نتايج 10 سال پيوند قلب كودكان٬ در تنها مركز فعال و پيشرو در پيوند قلب كودكان ايران٬ در جديدترين شماره مجله پزشكي "پيوند كودكان" ( (Pediatric Transplantationبه چاپ رسيده است.

انستيتو قلب و عروق شهيد رجايي ٬ در حال حاضر تنها مركز فعال و پيشرو در زمينه نارسايي قلب كودكان و پيوند قلب كودكان (افراد با سن كمتر از 18 سال) در ايران است. بخش نارسايي و پيوند قلب كودكان از سال 1391 با همت و تلاش دكتر محمد مهدوي٬ فوق تخصص قلب كودكان٬ آغاز به كار كرده است.

نارسايي قلبي (Heart Failure ) ٬ زمانی رخ می‌دهد که قلب قادر به پمپاژ کافی خون نیست و نمی‌تواند جریان خون کافی را به اعضای بدن برساند. نارسايي قلبي٬ يك بيماري مزمن و سخت است و طيف گسترده ايي از علل و علايم دارد و همچنين كنترل و درمان آن بسيار سخت و پيچيده است و نياز به يك تيم فوق تخصصي كارآمد در زمينه هاي گوناگون دارد.

اما نكته مهم و قابل تامل اينجاست كه اين پيچيدگي و سختي در نارسايي قلبي كودكان دو چندان است. كنترل٬ مديريت و درمان يك كودك مبتلا به نارسايي قلبي بسيار سخت تر و دشوارتر از يك بيمار بزرگسال است و علاوه بر مهارت و دانش٬ نياز به صبر٬ تحمل٬ روحيه استوار و قوي٬ فداكاري٬ دلسوزي و از خودگذشتگي دارد. علاوه بر رنج و درد يك كودك٬ والدين و خانواده كودك٬ همه درگير اين بيماري مزمن و مهلك هستند و اين٬ سختي كار تيم نارسايي قلب كودكان را چند برابر مي كند.

در حال حاضر علي رغم تمام پيشرفت هاي چشم گير در دانش پزشكي٬ تنها درمان قطعي نارسايي قلبي شديد٬ پيوند قلب است و پيوند قلب در كودكان ( افراد با سن كمتر از 18 سال) و كنترل و مديريت آن به مراتب بسيار سخت تر و پيچيده تر از بزرگسالان است.

پيوند قلب٬ يك كار تيمي بسيار دشوار است و براي موفقيت آن علاوه بر يك تيم قوي و مجرب٬ نياز به همكاري بسياري از ارگان ها و افراد مختلف است. انجام پيوند قلب در كودكان٬ در همه جاي دنيا نشان دهنده قدرت علمي يك مركز و قدرت علمي و مديريتي سيستم بهداشتي- درماني هر كشوراست و بسياري از مراكز بهداشتي- درماني در آرزوي انجام پيوند قلب در كودكان هستند.

متاسفانه تا ابتداي دهه 90 هيچ مركز و تيم تخصصي نارسايي قلبي براي كودكان در ايران وجود نداشت و بيشتر كودكان با نارسايي قلبي پيشرفته از بين مي رفتند. با همت و تلاش دكتر مهدوي٬ از ابتداي دهه 90 پايه هاي پذيرش و درمان اين كودكان در مركز قلب شهيد رجايي گذاشته مي شود و در سال 1391 اولين پيوند قلب كودكان در مركز قلب شهيد رجايي انجام مي شود. به تدريج و با شكل گرفتن تيم نارسايي قلب كودكان در اين مركز و كسب تجربه و دانش بيشتر٬ از سال 1393 به صورت فعال٬ تيم نارسايي قلب كودكان به سرپرستي دكتر مهدوي آغاز به كار مي كند و از همان سال٬ پيوند قلب كودكان به صورت فعال در اين مركز آغاز مي شود.  

مقاله چاپ شده ٬ علاوه بر توصيف و توضيح علمي و تخصصي پيوند قلب كودكان در اين مركز٬ مي تواند بازتاب و نشان دهنده عشق٬ فداكاري و از خودگذشتگي تك تك افراد تيم نارسايي و پيوند قلب كودكان اين مركز باشد٬ از پزشكان تا پرستاران و بهياران و تمام افرادي كه در اين كار سخت همراهي مي كنند.

اين مطالعه نشان داد كه در طي 10 سال يعني از سال 1391 تا سال 1401 ٬ دويست و بيست و پنج (225) مورد پيوند قلب در كودكان و نوجوانان (سن كمتر از 18 سال) در اين مركز انجام شده است. از اين تعداد٬ 48 مورد پس از پيوند قلب فوت شده اند و ميزان زنده ماندن اين كودكان پس از پيوند قلب پس از يك سال 85.7 درصد٬ پس از سه سال 79.7 درصد و پس از 5 سال 73.9 درصد است. اين آمار با نتايج مراكز پيشرفته جهان قابل مقايسه است.

به طور خلاصه مي توان گفت كه بيش از 70 درصد كودكان ايراني پيوند قلب شده مي توانند 5 سال يا بيشتر زنده بمانند.   

مورد قابل توجه٬ در دوران همه گيري كرونا است كه علي رغم تعطيلي و غير فعال شدن بسياري از مراكز٬ بازهم به صورت فعال پيوند قلب كودكان در اين مركز با از خودگذشتگي تيم نارسايي و پيوند قلب ادامه مي يابد.

قابل ذكر است كه پس از مطالعه انجام شده همچنان پيوند قلب كودكان به صورت فعال در اين مركز ادامه دارد و روز گذشته يعني در 29 فروردين سال 1404 ٬ دويست و شصتمين (260) كودك تحت پيوند موفق قلب قرار گرفت.

همچنين يادآوري اين نكته ضروري است كه در همه اين سال ها علي رغم موفقيت چشم گير در پيوند قلب٬ ولي متاسفانه بسياري از كودكان نيازمند به پيوند قلب به دليل وجود نداشتن قلب اهدايي مناسب٬ جان خود را از دست دادند و اين نياز مبرم به فرهنگ سازي براي اهداي عضو را ضروري مي سازد.

بي شك هدف تيم نارسايي و پيوند قلب كودكان٬ كاهش درد و رنج كودكان اين سرزمين است. همان گونه كه دكتر نورمن ادوارد شاموي (Dr. Norman Edward Shumway) ٬ بنيانگذار و پدر پيوند قلب در جهان گفته است :

"... چيزي كه هميشه براي ما اهميت داشت اين بود كه راهي پيدا كنيم تا به بيماران كمك كنيم كمي بيشتر زندگي كنند ، كمك كنيم به آنها با كساني كه دوستشان دارند بيشتر باشند و كارهايي را كه دوست دارند را بتوانند براي مدت طولاني تري انجام دهند ... اين يك اميد بسيار ساده براي بيماران بود اما ما آنرا انجام داديم ... اين تمام چيزي است كه ما در نهايت مي خواستيم به آن برسيم ... اين بهترين يادگاري از ما براي همه انسان ها است ..."  

به اميد روزهاي بهتر براي همه مردم اين سرزمين ...

تهيه و تنظيم :

دكتر حسين شهزادي - فوق تخصص قلب كودكان - انستيتو قلب شهيد رجايي