درس‌هایی از دنیا برای گیلان؛ محیط زیست را با اقدامات ساده نجات دهید

گروه اجتماعی: هر سال با فرا رسیدن نوروز، استان سرسبز و زیبای گیلان میزبان خیل عظیمی از مسافران و گردشگرانی می‌شود که برای لذت بردن از طبیعت بکر، جنگل‌های هیرکانی، تالاب‌های بین‌المللی و سواحل خزر به این خطه سفر می‌کنند. اما متأسفانه، این موج گردشگری اغلب با بی‌توجهی به محیط زیست همراه است. انبوه زباله‌های پلاستیکی رها شده در جنگل‌ها، پسماندهای غذایی پراکنده در سواحل، تخریب پوشش گیاهی و آلودگی آب‌های تالاب انزلی تنها بخشی از آسیب‌هایی است که در نوروز ۱۴۰۴ به طبیعت شکننده گیلان وارد شد. این در حالی است که سازمان حفاظت محیط زیست گیلان گزارش داده که مدیریت پسماند در مناطق ساحلی این استان با چالش‌های جدی مواجه است، از جمله تولید روزانه ۴۶۶ تن زباله شهری در شهرهای ساحلی با سرانه ۱.۷ کیلوگرم به ازای هر نفر.

به گزارش بولتن نیوز، این وضعیت نگران‌کننده نه‌تنها چهره طبیعی گیلان را مخدوش می‌کند، بلکه حیات گونه‌های گیاهی و جانوری، از جمله قوی‌های فریادکش که هر ساله در تالاب انزلی فرود می‌آیند، را به خطر می‌اندازد. اما آیا راهی برای کاهش این آسیب‌ها وجود دارد؟ تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهد که با روش‌های ساده، کم‌هزینه و خلاقانه می‌توان گام‌های مؤثری در حفاظت از محیط زیست برداشت. این گزارش به بررسی این راهکارها می‌پردازد و در عین حال، هشداری است به مسئولان گیلانی که وقت آن رسیده با الهام از این تجربیات، طبیعت این استان را از مرگ تدریجی نجات دهند.

تجربه‌های جهانی: حفاظت از محیط زیست با روش‌های ساده و کم‌هزینه

در سراسر جهان، کشورها و جوامع محلی با چالش‌های زیست‌محیطی مشابهی مواجه بوده‌اند و با ابتکارات ساده توانسته‌اند تأثیرات چشمگیری در حفظ طبیعت ایجاد کنند. در ادامه، به برخی از این روش‌ها که قابلیت اجرا در گیلان را دارند، اشاره می‌کنیم:

۱. آموزش و آگاه‌سازی عمومی در سطح محلی (تجربه کاستاریکا)

کاستاریکا، کشوری که به دلیل طبیعت بکرش مقصد گردشگران زیادی است، با آموزش‌های ساده زیست‌محیطی به جوامع محلی و گردشگران توانسته نرخ تولید زباله را کاهش دهد. در این کشور، کمپین‌های آموزشی با شعارهایی مانند «تنها ردپایت را به جا بگذار» در مناطق توریستی اجرا می‌شود. این کمپین‌ها با استفاده از تابلوهای ساده، بروشورهای کاغذی بازیافتی و کارگاه‌های کوتاه‌مدت، گردشگران را به جمع‌آوری زباله‌های خود و استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای تشویق می‌کنند. هزینه این اقدامات بسیار پایین است، اما تأثیر آن در کاهش زباله‌های پلاستیکی در پارک‌های ملی کاستاریکا چشمگیر بوده است.

درس برای گیلان: مسئولان محیط زیست گیلان می‌توانند با همکاری آموزش‌وپرورش و شهرداری‌ها، برنامه‌های آموزشی کوتاه‌مدت در مدارس، مساجد و مراکز گردشگری برگزار کنند. نصب تابلوهای هشداردهنده در ورودی جنگل‌ها و سواحل با پیام‌های ساده مانند «زباله‌ات را با خودت ببر» می‌تواند فرهنگ‌سازی مؤثری را آغاز کند.

۲. استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و ظروف قابل شست‌وشو (تجربه هند)

در ایالت کرالای هند، طرحی به نام «سفر بدون پلاستیک» اجرا شده که گردشگران را به استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و ظروف قابل شست‌وشو به جای پلاستیک‌های یک‌بارمصرف تشویق می‌کند. در این طرح، فروشندگان محلی کیسه‌های پارچه‌ای ارزان‌قیمت تولیدشده توسط زنان روستایی را در اختیار گردشگران قرار می‌دهند. این اقدام نه‌تنها زباله‌های پلاستیکی را کاهش داده، بلکه منبع درآمدی برای جوامع محلی ایجاد کرده است.

درس برای گیلان: در بازارهای محلی رشت، انزلی و لاهیجان، می‌توان غرفه‌هایی برای فروش کیسه‌های پارچه‌ای و بطری‌های آب چندبارمصرف راه‌اندازی کرد. این کیسه‌ها می‌توانند توسط هنرمندان محلی طراحی شوند و به‌عنوان سوغات فرهنگی به گردشگران عرضه شوند. این اقدام هزینه اولیه کمی دارد و می‌تواند به کاهش چشمگیر زباله‌های پلاستیکی در سواحل و جنگل‌ها کمک کند.

۳. کمپوست‌سازی پسماندهای آلی (تجربه آلمان)

در شهرهای کوچک آلمان، برنامه‌های محلی کمپوست‌سازی با هدف تبدیل پسماندهای آلی (مانند پوست میوه و سبزیجات) به کود طبیعی اجرا می‌شود. سطل‌های مخصوص کمپوست در پارک‌ها و مناطق گردشگری قرار داده شده و گردشگران تشویق می‌شوند پسماندهای آلی خود را در این سطل‌ها بریزند. این کود برای تقویت خاک باغچه‌ها و پارک‌ها استفاده می‌شود و هزینه جمع‌آوری و دفع زباله را به‌شدت کاهش داده است.

درس برای گیلان: با توجه به حجم بالای پسماندهای غذایی در ایام نوروز، مسئولان می‌توانند سطل‌های کمپوست را در مناطق پرتردد گردشگری مانند ماسوله، تالاب انزلی و پارک جنگلی سراوان نصب کنند. آموزش کوتاه به گردشگران از طریق پوسترهای ساده می‌تواند این طرح را به موفقیت برساند.

۴. کاهش مصرف انرژی و آب در اقامتگاه‌ها (تجربه تایلند)

در تایلند، اقامتگاه‌های بوم‌گردی با نصب سیستم‌های ساده کاهش مصرف آب (مانند شیرهای کم‌فشار) و استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف، توانسته‌اند مصرف انرژی و آب را تا ۳۰ درصد کاهش دهند. این اقامتگاه‌ها با ارائه تخفیف به گردشگرانی که حوله و ملحفه خود را چند روز متوالی استفاده می‌کنند، فرهنگ صرفه‌جویی را ترویج می‌دهند.

درس برای گیلان: هتل‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در گیلان می‌توانند با نصب تجهیزات کم‌مصرف و تشویق مهمانان به صرفه‌جویی، در حفظ منابع طبیعی سهیم شوند. این اقدامات هزینه اولیه اندکی دارند و در بلندمدت هزینه‌های اقامتگاه‌ها را نیز کاهش می‌دهند.

۵. بازسازی و استفاده مجدد از وسایل دورریختنی (تجربه ژاپن)

در ژاپن، فرهنگ «موتاینای» (پرهیز از اسراف) به بازسازی وسایل قدیمی و استفاده مجدد از آن‌ها تأکید دارد. در مناطق توریستی، کارگاه‌های کوچک بازسازی برگزار می‌شود که گردشگران را به تبدیل زباله‌های قابل بازیافت به آثار هنری یا وسایل کاربردی تشویق می‌کند. این اقدام نه‌تنها زباله را کاهش می‌دهد، بلکه تجربه‌ای جذاب برای گردشگران فراهم می‌کند.

درس برای گیلان: برگزاری کارگاه‌های بازسازی در مناطق گردشگری مانند قلعه‌رودخان یا روستای ماسال می‌تواند گردشگران را به خلاقیت در کاهش زباله ترغیب کند. این کارگاه‌ها می‌توانند توسط هنرمندان محلی اداره شوند و هزینه‌ای جز مواد اولیه ساده نیاز ندارند.

هشدار به مسئولان گیلانی: زمان اقدام است!

طبیعت گیلان، از تالاب بین‌المللی انزلی تا جنگل‌های هیرکانی، نه‌تنها میراثی ملی بلکه گنجینه‌ای جهانی است. اما بی‌توجهی به مدیریت پسماند، فقدان آموزش‌های عمومی و نبود زیرساخت‌های ساده برای کاهش زباله، این میراث را در معرض نابودی قرار داده است. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که حفاظت از محیط زیست نیازی به بودجه‌های کلان ندارد؛ کافی است اراده‌ای برای تغییر وجود داشته باشد.

مسئولان محیط زیست، گردشگری و شهرداری‌های گیلان باید با الگوبرداری از روش‌های ساده و کم‌هزینه‌ای که در کشورهای دیگر جواب داده، گام‌های عملی بردارند. نصب تابلوهای آموزشی، توزیع کیسه‌های پارچه‌ای، ایجاد ایستگاه‌های کمپوست و تشویق اقامتگاه‌ها به صرفه‌جویی در منابع، اقداماتی هستند که می‌توانند از همین امروز آغاز شوند. همچنین، همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد و بهره‌گیری از ظرفیت جوانان و هنرمندان محلی می‌تواند این اقدامات را به یک جنبش مردمی تبدیل کند.

نوروز نباید به بهای تخریب طبیعت گیلان تمام شود. وقت آن است که مسئولان به جای توجیه و وعده، دست به کار شوند و با الهام از تجربه‌های جهانی، آینده‌ای سبز برای این سرزمین رقم بزنند. اگر امروز اقدامی نکنیم، شاید فردا برای نجات تالاب انزلی، جنگل سراوان و سواحل خزر دیر باشد.