درس‌هایی از جزء نوزدهم قرآن؛ از هدایت الهی تا مسئولیت انسان

گروه دین و اندیشه: جزء هجدهم قرآن کریم، بخشی از این کتاب آسمانی است که با آیاتی پر از معنا و حکمت، انسان را به تأمل در هستی، روابط اجتماعی و مسئولیت‌هایش در برابر پروردگار دعوت می‌کند. این جزء که از آیه 75 سوره کهف آغاز می‌شود و تا آیه 27 سوره ذاریات ادامه می‌یابد، مجموعه‌ای از داستان‌ها، درس‌های اخلاقی و نشانه‌های الهی را در خود جای داده است. در این مقاله، با نگاهی ژورنالیستی و تحلیلی، به بررسی برجسته‌ترین نکات این بخش از قرآن می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم پیام‌های آن را در بستر زندگی امروز بازخوانی کنیم.

داستان موسی و خضر: جست‌وجوی حکمت پنهان

به گزارش بولتن نیوز، یکی از مهم‌ترین بخش‌های جزء هجدهم، داستان دیدار حضرت موسی (ع) با خضر است که در سوره کهف روایت می‌شود. این حکایت، که از آیه 60 آغاز می‌شود، ماجرای…

روز نوزدهم ماه مبارک رمضان و درنگی در قرآن

درس‌هایی از جزء نوزدهم قرآن؛ از هدایت الهی تا مسئولیت انسان

جزء نوزدهم قرآن کریم، که از آیه 56 سوره شعراء آغاز می‌شود و تا آیه 55 سوره نمل ادامه می‌یابد، مجموعه‌ای غنی از آیات الهی است که به موضوعات مختلفی از جمله توحید، نبوت، مسئولیت انسان در برابر پروردگار، و سرنوشت اقوام گذشته می‌پردازد. این بخش از قرآن کریم، با زبانی بلیغ و بیانی عمیق، انسان را به تأمل در نشانه‌های الهی و عبرت‌گیری از تاریخ دعوت می‌کند. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین نکات و پیام‌های این جزء می‌پردازیم و درس‌هایی را که برای زندگی امروز ما دارد، مرور می‌کنیم.

آغاز با سوره شعراء: شاعران و حقیقت

جزء نوزدهم با ادامه سوره شعراء آغاز می‌شود، سوره‌ای که نامش از شاعران گرفته شده است. در این بخش، قرآن به نقد شاعرانی می‌پردازد که از حقیقت دور شده و با سخنان بی‌اساس، مردم را گمراه می‌کنند. آیه 224 تا 227 این سوره می‌فرماید: «وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ» (و شاعران را گمراهان پیروی می‌کنند). این آیات هشداری است به انسان‌ها که در برابر سخنان فریبنده و بی‌پایه هوشیار باشند و به دنبال حقیقت ناب الهی روند. در ادامه، استثنایی برای شاعرانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام می‌دهند ذکر می‌شود، که نشان‌دهنده ارزش‌گذاری قرآن بر صداقت و عمل نیک است، حتی در حوزه هنر و ادبیات.

داستان پیامبران: الگویی برای استقامت

یکی از ویژگی‌های برجسته سوره شعراء، روایت داستان پیامبران بزرگی چون ابراهیم، نوح، هود، صالح، لوط و شعیب (علیهم‌السلام) است. هر یک از این پیامبران با امتی مواجه شدند که آیات الهی را انکار کرده و به تکذیب و تمسخر پرداختند. اما نکته مشترک در همه این داستان‌ها، استقامت پیامبران در برابر سختی‌ها و پایبندی آن‌ها به رسالت الهی است. برای مثال، در داستان حضرت ابراهیم (ع)، او با منطق و استدلال در برابر بت‌پرستی قومش می‌ایستد و با شجاعت می‌پرسد: «أَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ» (آیا آنچه خود می‌تراشید می‌پرستید؟). این پرسش، دعوتی است به انسان معاصر که در باورهای خود تأمل کند و از پیروی کورکورانه بپرهیزد.

این روایت‌ها همچنین نشان‌دهنده عاقبت شوم تکذیب‌کنندگان است. قوم نوح غرق شد، عاد با باد سهمگین نابود گشت، و ثمود به عذاب الهی گرفتار آمد. این سرنوشت‌ها نه تنها هشداری برای گمراهان، بلکه درس عبرتی برای مؤمنان است که صبر و ایمان در برابر ناملایمات را سرلوحه زندگی خود قرار دهند.

سوره نمل: نشانه‌های الهی در طبیعت و تاریخ

با ورود به سوره نمل در جزء نوزدهم، قرآن ما را به تأمل در آفرینش و نشانه‌های الهی در طبیعت دعوت می‌کند. این سوره با داستان حضرت سلیمان (ع) و ملکه سبا آغاز می‌شود و قدرت و حکمت الهی را در زندگی این پیامبر بزرگ به تصویر می‌کشد. یکی از نکات برجسته این بخش، توجه به موجودات به ظاهر کوچک مانند مورچه است. در آیه 18 سوره نمل آمده: «حَتَّىٰ إِذَا أَتَوْا عَلَىٰ وَادِ النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ» (تا زمانی که به وادی مورچگان رسیدند، مورچه‌ای گفت: ای مورچگان! به لانه‌هایتان وارد شوید). این آیه نه تنها از شگفتی‌های خلقت سخن می‌گوید، بلکه به ما می‌آموزد که حتی کوچک‌ترین مخلوقات نیز در نظام الهی جایگاه و نقش خود را دارند.

داستان سلیمان و ملکه سبا نیز درس‌هایی از دیپلماسی، حکمت و دعوت به توحید را به همراه دارد. سلیمان (ع) با قدرت و عزت، اما بدون خشونت، ملکه را به تسلیم در برابر خداوند دعوت می‌کند و این نشان‌دهنده روشی متعالی در تعامل با دیگران است.

مسئولیت انسان در برابر هدایت الهی

یکی از پیام‌های محوری جزء نوزدهم، مسئولیت انسان در برابر آیات و نشانه‌های الهی است. قرآن بارها انسان را به تفکر در آسمان‌ها و زمین، سرنوشت پیشینیان، و نشانه‌های آشکار دعوت می‌کند. در آیه 93 سوره شعراء می‌فرماید: «قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلَامٌ عَلَىٰ عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَىٰ ۗ أَاللَّهُ خَيْرٌ أَمَّا يُشْرِكُونَ» (بگو سپاس خدای را و درود بر بندگان برگزیده‌اش، آیا خدا بهتر است یا آنچه شریک او می‌سازند؟). این پرسش، انسان را به انتخاب میان توحید و شرک، حقیقت و گمراهی، و هدایت و ضلالت فرا می‌خواند.

نتیجه‌گیری: درس‌هایی برای امروز

جزء نوزدهم قرآن کریم، با روایت داستان‌های پیامبران، توجه به نشانه‌های الهی در طبیعت، و دعوت به تفکر و عبرت‌گیری، مجموعه‌ای از درس‌های ارزشمند را برای انسان امروزی به ارمغان می‌آورد. این آیات به ما می‌آموزند که در برابر سختی‌ها صبور باشیم، از تاریخ عبرت بگیریم، در خلقت تأمل کنیم، و مسئولیت خود را در برابر هدایت الهی بپذیریم. در جهانی که گاه با شاعران گمراه و سخنان بی‌اساس پر شده، این جزء از قرآن همچون چراغی روشن، راه حقیقت را به ما نشان می‌دهد.

این تأملات، نه تنها برای مؤمنان بلکه برای هر جوینده حقیقتی، دعوتی است به بازنگری در زندگی و بازگشت به مبدأ هستی. باشد که با گوش جان سپردن به این آیات، در مسیر هدایت گام برداریم.