وزارت نیرو در دولت قبل عملا اقدامی برای جلوگیری از بحران آب و برق نداشته است

گروه اقتصادی - در حالی که برخی مسوولان از جمله علی اکبر محرابیان وزیر نیرو در دولت سیزدهم مورد تقدیر قرار گرفته و در شهریور 1402 به دلیل اجرای برنامه‌های دولت موفق به کسب رتبه برتر در موضوع «استقرارچرخه بهره‌وری» و موضوع «مردمی‌سازی دولت» در هجدهمین جشنواره شهید رجایی سال ۱۴۰۲ شده و مورد تقدیر رئیس جمهور وقت قرار گرفته، اما یک سال و نیم بعد، نتیجه برعکس مشاهده می شود و کشور شاهد مشکلات کمبود آب و برق و هدر رفت حجم زیادی از آب و برق است. اکنون این پرسش ایجاد می شود که چرا زنگ هشدار کم آبی و قطع آب و برق به صدا درآمده و هدر رفت 30 درصدی آب همچنان برقرار است و چرا دولت های قبل، اقدامی برای بهره وری بهتر و استفاده بهینه از منابع موجود و رشد بهره وری نداشته اند.

به گزارش بولتن نیوز، آقای محرابیان امروز پاسخ دهد که نتیجه استقرار چرخه بهره وری چه بوده و چرا کشور با خاموشی، کم آبی، قطع آب و مشکلات آب و برق مواجه شده است. نتیجه سیاست های دولت های قبل در زمینه آب و برق چه بوده و چرا اقدام مناسبی برای مقابله با چالش ها و بحران ها صورت نگرفته است؟

محرابیان وزیر سابق نیرو که اتفاقا در دولت احمدی نژاد وزیر صنایع بوده و در ارائه مجوز به کارخانه ها و شرکت ها و افزایش مصرف آب نیز سهم داشته است، اقدامات مناسبی برای تامین آب خانوارها و آب شرب شهرها انجام نداده است و تولید و مصرف آب و برق در کشور متناسب نیست و کشور اتفاقا در تامین آب و برق دچار بیشترین مشکلات است، اما مشخص نیست که بابت چه موضوعی، برخی از ایشان به عنوان وزیر نمونه در دولت یاد کرده اند و تقدیر کرده اند. ایشان حتی در دوره وزارت صنایع نیز عملکردی که رضایت بخش عمده ای از مردم و بخش خصوصی و نمایندگان مجلس را جلب کند، نداشته است.

با وجودی که محرابیان اعلام کرده بود که طرح های توسعه ای مشکل آب تهران و اطراف آن را حل می کند، اما همچنان مشکل کم آبی، فشار کم آب و... وجود دارد.

محرابیان با تأکید بر لزوم جلوگیری از اتلاف آب شرب در طول مسیر انتقال و شبکه‌های آبرسانی اعلام کرد: به منظور جلوگیری از اتلاف منابع آب شرب تهران باید نسبت به نوسازی و اصلاح شبکه آبرسانی اقدام کنیم.

اکنون این پرسش مطرح است که چرا وزارت نیرو در دولت قبل به وعده های داده شده عمل نکرده است و با کنترل هدر رفت آب، طرح های آبرسانی، جمع آوری آب های سطحی، جلوگیری از تبخیر، آبخوانداری، کنترل چاه های آب، جلوگیری از تولید محصولات با ارزش افزوده کم با مصرف آب زیاد، مشکل آب شرب را حل نکرده و سرمایه گذاری کافی صورت نداده است.

 به نظر می رسد که محرابیان اساسا تخصص لازم برای وزارت نیرو، بخش آب و برق را نداشته و در دولت احمدی نژاد که وزیر صمت بود نیز با انتقاد بسیاری مواجه بوده است.

هدر رفتن ها، نبود برنامه، سوء مدیریت ها باعث شده که عملا بخش عمده منابع آب و برق کشور هدر رفته و نیازها تامین نشود. حتی سیستم قیمت گذاری نیز درست نیست و بسیاری از شبکه های آّب و فاضلاب به هدر رفت آب منجر شده است. حتی بسیاری از شهرها فاضلاب مناسب ندارند. امکان تصفیه آب و بازچرخش آب وجود ندارد. دولت می تواند حتی از طریق تامین وام خرید ظرفشویی، به کاهش مصرف خانه ها بسیار کمک کند زیرا در مصرف خانوارها در یک ساختمان بین 4 تا 16 متر مکعب در ماه تفاوت مصرف وجود دارد و همین موضوع می تواند مبنای قیمت گذاری، تشویق به کاهش مصرف باشد و یا با اصلاح ساختار مصرف در حمام، ظرفشویی و... مصرف را در کشور به حد استاندارد جهانی کاهش داد.

سدهای خالی و هدر رفت آب و برق

بر اساس هشدار مسوولان، ذخایر آب سدهای کشور به شدت کاهش یافته است و سدهای تهران به پایین ترین میزان ذخایر خود رسیده اند. گزارش‌های شهروندان در شهرهای مختلف در شبکه‌های اجتماعی نشان می دهد که برق و آب مناطق مسکونی آنها در ساعات مختلف روز قطع می‌شود. ‌

با وجودی که مصرف آب آشامیدنی در تهران رکورد شکسته و به ۴۸ هزار لیتر در ثانیه رسیده اما به گفته محمد جوان‌بخت، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب سدهای لار، لتیان، ماملو و به ویژه سد کرج که بخش زیادی از آب شرب تهران را تامین می‌کند، «با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبروست.»‌

این وضعیت در بخش نیروگاه های برق و شبکه توزیع برق نیز وجود دارد و سرمایه گذاری برای برق انجام نشده و اتلاف منابع در شبکه توزیع برق و نیروگاه ها بسیار زیاد است.

امسال علاوه بر کاهش نزولات جوی، هیچ برنامه قابل توجهی برای جلوگیری از هدر رفت 30 درصدی آب، ذخیره سازی، کاهش مصرف، بهره وری، بهینه سازی، قیمت گذاری مناسب، صورت نگرفته است. حتی ساکنان آپارتمان ها نمی دانند که چگونه قیمت آب واحدی با 4 مترمکعب را با واحدهای بالای 15 و 20 مترمکعب محاسبه کنند و سهم پر مصرف ها را بییشتر در نظر بگیرند؟

به عبارت دیگر، در دولت های قبل، مدیران وزارت نیرو، شرکت های آب و برق، کمترین توجه را به بهره وری و بهینه سازی و جلوگیری از هدر رفت داشته اند و دولت چهاردهم را با انبوه ناترازی ها از جمله آب و برق مواجه کرده اند. در دولت کنونی نیز حتی از قیمت گذاری پله ای برای تشویق مردم استفاده نکرده اند. در حالی که از طریق رسانه ها می می توانند با قیمت گذاری متفاوت و متناسب با الگوی مصرف، مردم را تشویق به کاهش مصرف آب و برق کنند تا بین خانواده ای که 4 متر مکعب مصرف دارد و خانواده ای که 20 متر مکعب مصرف دارد، توجه ایجاد شود.

وعده های وزارت نیرو در دولت قبل

محرابیان وزیر نیروی دولت قبل چ اعلام کرد«برنامه‌ای برای ورود سرمایه‌گذار در این بخش داریم که پس از سرمایه‌گذاری برای اصلاح خطوط و شبکه از محل صرفه جویی بتواند مقداری از آن را بفروشد و هزینه‌های خود را جبران کند و سود ببرد» اما این شعارها عملا به جایی نرسیده و نتیجه ای نداشته است.

در حکم قدردانی آیت اله رئیسی رئیس جمهور وقت از محرابیان وزیر نیرو در شهریور 1402 آمده است: اکنون در دومین سال دولت مردمی با همت والا و تلاش مجدانه و اعتلای ایران اسلامی، تحقق سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) و اجرای برنامه‌های دولت موفق به کسب رتبه برتر در موضوع «استقرارچرخه بهره‌وری» و موضوع «مردمی‌سازی دولت» در هجدهمین جشنواره شهید رجایی سال ۱۴۰۲ شده‌اید، از مساعی ارزنده جناب‌عالی و تمامی مدیران و کارکنان خدوم آن دستگاه، صمیمانه قدردانی می‌نمایم. اما پرسش اساسی این است که چرا در سال های قبل کاری برای جلوگیری از مشکلات امروز صورت نگرفته است؟

20 سال اعلام بحران و وعده های عمل نشده

توجه به ایجاد بحران در تأمین آن از 28 اردیبهشت 1384 شروع شد و اصغر قربانی مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب تهران در این زمینه اعلام کرد که میانگین 30 درصد هدررفت آب به میزان 2 میلیارد متر مکعب است و 8 درصد آن به دلیل فرسودگی لوله‌های آب است.

اما مقام مسئولی پیدا نشد که اقدامی انجام دهد. 26 دی ماه 1399 بار دیگر و پس از گذشت 15 سال، علی سیدزاده مدیرکل روابط عمومی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور گفت: نتایج 1100 شهر در سال 98 نشان می دهد که از 6 میلیارد و 400 متر مکعب آب تولیدی در شبکه شهری، یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب آن برای شرکت آب و فاضلاب درآمدی نداشته است!؟ در سال 1398 درصد هدر رفت شبکه 25 درصد بوده که 13 درصد آن در پخش واقعیت داشته است. در 28 فروردین 1401 باز هم از قول سید علی سیدزاده مدیرکل روابط عمومی و دفتر ارتباط با مشترکان شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در این باره گفته« مجموع اتلاف آب بدون درآمد کشور حدود 30 درصد است که از این مقدار حدود 15 درصد آن هدر رفت واقعی یعنی نشت از خطوط و شبکه‌ها و سرریز از مخازن و.... است!»

در حالی که بر اساس قانون توسعه بهینه سازی آب شرب شهری و روستایی مصوب اسفند 1394 وزارت نیرو مکلف بوده است؛ سالانه یک درصد از این هدر رفت حدود 30 درصدی را کم کند اما به جای انجام تعهد، ترک فعل شده است!

سیدزاده مدیرکل روابط عمومی دفتر ارتباط با مشترکان شرکت آب و فاضلاب کشور در تاریخ 28 فروردین 1401 بار دیگر شعار می دهد« کنتور دار کردن تمام انشعابات، تعمیر کنتورهای خراب، جلوگیری از نشت و سرریز کردن مخازن از جمله راهکارهای رفع این مشکل است!»

اما در سال های اخیر، وعده‌های متعدد مدیران مسئول و متولی حفظ و حراست از آب آشامیدنی پرهزینه کشور نتیجه نداشته تا هدر رفت 30 درصدی آب آشامیدنی براساس قانون کاهش حداقل سالی یک درصد ضمن تعمیر شبکه انتقال با آن درآمد قابل اعتنایی که از فروش آب دارند، کاهش یابد. این وضعیت نتیجه ضعف مدیریت‌های رسوب کرده است. شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نتوانست نسبت به تعویض، ترمیم و توسعه بهینه سیستم آبرسانی تا پشت کنتور مصرف کننده گامی بردارد تا حداقل اگرمصرف کنندگان را وسعت نبخشیده بلکه توانسته باشد از هدر رفت 30 درصد آب تصفیه شده پیشگیری کند.

به گفته محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب به دلیل کاهش ۴۷ درصدی بارش در استان تهران سدهای لار، لتیان، ماملو و به ویژه سد کرج که بخش زیادی از آب شرب تهران را تامین می‌کند، «با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبروست.»‌

با این‌حال این شرکت که نهاد تخصصی حوزه آب در ایران است اعلام کرده که ۵ سد تامین کننده آب تهران،‌ هم‌اکنون ۶ درصد بیشتر از سال ۱۴۰۲ آب دارند. این شرکت میزان ذخیره آب سدهای تهران را ۲۵۸ میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفته است: «بدون احتساب بارش‌های انتهای زمستان و فصل بهار کفاف نیاز حداقل ۳ ماه آینده را می‌دهد.»

همزمان گزارش‌های زیادی از کاهش شدید فشار آب در تهران منتشر شده است. بر اساس گزارش‌های شهروندان، هنگامی که آنها با سازمان آب تماس گرفته بودند که از وضع موجود شکایت کنند به آنها توصیه شده بود که «باید پمپ و منبع بگذارند.»

کارشناسان سال‌هاست که درباره کمبود منابع آب در کشور هشدار داده‌اند و از مسئولان خواسته‌اند صنایع و کشاورزی وابسته به آب را در کشور تغییر دهند.‌‌

فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور نیز گفته است که وضعیت بارندگی و ذخایر سدهای کشور در سال آبی جاری نشان‌دهنده «کاهش قابل توجهی نسبت به سال‌های گذشته است.» ‌

به گفته او بخش عمده‌ای از استان‌های کشور دارای شرایط «زیر نرمال بوده و هشت استان کشور دارای افت بارش بیش از ۵۰ درصدی هستند. »‌‌

او همچنین گفته است کاهش ذخایر در بسیاری از سدهای مهم کشور محسوس است و میزان ورودی آب به سدها ۳۱ درصد کمتراز سال گذشته گزارش شده است. «به عنوان مثال، سد زاینده‌رود با کاهش ۴۰ درصدی نسبت به متوسط ۵ سال گذشته و ۵۳ درصدی ذخایر آب نسبت به سال گذشته مواجه شده است. همچنین سد شمیل و نیان با کاهش ۹۱ درصدی و سد استقلال با کاهش ۷۱ درصدی ذخایر آب نسبت به سال گذشته روبه‌رو هستند.»

تهران در آستانه جیره‌بندی آب

پایتخت در آستانه جیره‌بندی آب قرار گرفته است.بحران کم‌آبی در تهران به مرحله هشدار رسیده است؛ بر اساس گزارش شرکت آب و فاضلاب شرق استان تهران، سد لار با تنها یک درصد ظرفیت در وضعیت بحرانی قرار دارد و سدهای لتیان، ماملو و کرج نیز به ترتیب ۱۲، ۱۲ و ۷ درصد پر هستند.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس درباره جیره‌بندی احتمالی آب در تابستان هشدار داده و تأکید کرده که این وضعیت ناشی از ضعف در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آبی است. در این راستا، پیشنهادهایی از جمله تفکیک آب شرب از سایر مصارف، اصلاح سیاست‌های مصرف و تکمیل پروژه‌های انتقال آب برای مقابله با این بحران مطرح شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز نیز خاطرنشان کرد: امسال از نظر بارندگی، شرایطی متفاوت‌تر از ۵۷ سال گذشته تجربه کرده‌ایم و اکنون کم‌بارش‌ترین سال را سپری می‌کنیم. بارندگی‌های البرز در مقایسه با دوره بلندمدت، ۴۱ درصد کاهش یافته و در مقایسه با سال گذشته، این کاهش به ۲۵ درصد می‌رسد.هم‌اکنون ۳۳ درصد از منابع آبی البرز و ۴۰ درصد از آب مورد استفاده تهران برای شرب است. این مسأله نگرانی‌ها را افزایش داده است. بارش‌های پاییز و زمستان سال جاری کافی نبود. این در حالی است که سفره‌های زیرزمینی بسیار فقیر شده‌اند و سدها به پایین‌ترین سطح ذخیره خود رسیده‌اند.

 بیشتر بخوانیم:

بی توجهی دولت های قبل به هشدار کارشناسان در مورد برق و آب و گاز و بنزین، و مدیران و وزرایی که تقدیر شدند

نجفیان اظهار داشت: در سال‌های گذشته، ۲۵ درصد آب شرب البرز از منابع سطحی و ۷۵ درصد از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شد. اما حالا با توسعه زیرساخت‌ها، سهم برداشت از سدها به ۳۲ درصد رسیده و منابع زیرزمینی به ۶۸ درصد کاهش یافته است.

سردی هوای زمستان امسال باعث شد تا برف‌ها با تأخیر ذوب شوند. اکنون سد کرج با ذخیره حدود ۱۱ میلیون مترمکعب آب، نسبت به سال گذشته تراز منفی دارد و تنها هفت درصد ظرفیت آن پر است. سال گذشته این سد ۲۹ میلیون مترمکعب ذخیره آبی داشت.

سد طالقان نیز به دلیل تأخیر در ذوب برف‌ها هنوز افزایش ذخیره نداشته، اما وضعیت بهتری نسبت به دیگر سدهای البرز و تهران دارد. سال گذشته در همین زمان، ذخیره این سد ۱۵۶ میلیون مترمکعب بود که اکنون به ۲۰۴ میلیون مترمکعب رسیده است.

فرونشست زمین

کاهش بارندگی و خشکسالی، وضعیت آب سفره‌های زیرزمینی در دشت‌های البرز را بحرانی کرده و حالا با پدیده فرونشست زمین روبه‌رو هستیم.

سدلتیان با مخزن ۹۵ میلیون متر مکعبی و یکی از پنج سد اصلی تأمین آب شرب استان تهران، در حال حاضر فقط ۹ میلیون مترمکعب آب دارد سالی سخت در پیش است و خبر بد این است که سد‌های تأمین کننده آب با کمترین میزان پرشدگی مواجه هستند.

از ادعای وزیر نیرو در طرح های توسعه ای، تا قطع آب در شهرهای مختلف کشور

 با وجودی که وزیر نیرو اعلام کرده که طرح های توسعه ای مشکل آب تهران و اطراف آن و شهرهای مختلف را حل می کند، و آب شرب تنها 8 درصد مصرف آب کشور را تشکیل می دهد، اما همچنان مشکل کم آبی، و قطع آب در بسیاری از شهرهای کشور از مشهد تا شهریار وجود دارد.

با وجود هشدار کارشناسان آب و حقوق آب در دهه 1380 و به خصوص در دوره دولت احمدی نژاد، برای حفظ حریم آب، رودخانه ها، دریاچه ها، جلوگیری از هدر رفتن آب های سطحی، کاهش تبخیر آب در سدها، ضرورت آبخوانداری و جلوگیری از رشد بی رویه چاه های عمیق و نیمه عمیق و... متاسفانه آنچه پیش بینی شده بود، رخ داده و بسیاری از شهرهای کشور با کمبود آب شرب مواجه شده اند

۴۵ سال پیش تعداد واحد‌های مسکونی کشور ۵.۷ میلیون واحد بود، اما اکنون بیش از ۳۰ میلیون واحد مسکونی دارای اشتراک آب و برق در کشور داریم که حکایت از افزایش قابل توجه نیاز به آب شرب در کشور است.

در صنایع نیز در طول دهه‌های گذشته رشد قابل ملاحظه‌ای داشته‌ایم؛ به عنوان نمونه در حالی که ۴۵ سال قبل ظرفیت تولید فولاد کشور سالانه ۳۸۰ هزار تن بود، اکنون این ظرفیت به بیش از ۴۸ میلیون تن رسیده است.۴۵ سال پیش سالانه ۳ میلیون تن سیمان تولید می‌کردیم، اکنون ظرفیت تولید سیمان کشور به بیش از ۹۰ میلیون تن در سال رسیده است.

افزایش تقاضای آب در شهر تهران به مراتب از سایر نقاط کشور بیشتر بوده و همین مسئله نیز بر پیچیده‌تر شدن مدیریت منابع آب در پایتخت کشور افزوده است.

همه وعده‌های محرابیان برای وزارت نیرو

علی‌اکبر محرابیان با وعده های احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید، اصلاح نظام حکمرانی آب، برخورداری ۹۰ درصد روستاها از آب شرب، استخراج آب دریا و شیرین کردن آن توانست کرسی وزارت نیروی دولت سیزدهم را از آن خود کند.

به گزارش ایسنا، او صراحتا اعلام کرد که دولت در زمانی کار خود را شروع می‌کند که قطعی‌های مکرر موجب اختلال در کار مردم شده و بخشی از ظرفیت صنایع و تولید متوقف مانده که این امر باعث بروز ضرر و زیان، بیکاری و افزایش نرخ کالاها شده است. البته وضعیت در موضوع آب نیز در برخی نقاط کشور بهتر از برق نیست. وی اطمینان خاطر داد که وزارت نیرو در دولت کار و تلاش همت خواهد کرد دغدغه مردم را برطرف کند.

وزیر نیرو گفت: مجلس شورای اسلامی در برنامه ششم توسعه اهداف خوبی را در نظر گرفت اما این موارد محقق نشده است؛ لذا تلاش خواهیم کرد عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم تا در آینده شاهد قطعی نباشیم. حصول اطمینان از تأمین آب و برق پایدار و مطمئن، ارتقای حکمرانی آب با مبانی عدالت، شفافیت، قانونمداری و توجه به مناطق محروم، بهبود اقتصادی آب و برق به منظور ایجاد تعادل در منابع و مصارف با اولویت افزایش بهره‌وری و راندمان، ارتقای سطح پژوهش و فناوری متکی بر تقویت توان ساخت داخل، بهبود محیط کسب و کار در صنعت آب و برق از طریق تعامل حداکثری با بخش خصوصی و مردمی که همان مردمی سازی اقتصاد است از جمله اصولی است که در برنامه‌ وجود دارد.

احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید

محرابیان وعده داد: ناترازی تولید و مصرف در تابستان امسال بیش از ۱۳ هزار مگاوات بوده است که برای رفع این موضوع احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید طی ۴ سال با مشارکت و همکاری صنایع بزرگ کشور به ویژه صنایع انرژی‌بر، تکمیل و احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید طی ۴ سال که شامل ۳۰۰۰ مگاوات نیروگاه تا پیک سال آینده، ۵۰۰۰ مگاوات تکمیل سیکل ترکیبی و احداث ۲۰۰۰ مگاوات نیروگاه جدید خواهد بود، احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر با محوریت نیروگاه خورشیدی طی ۴ سال با استفاده از ظرفیت مردمی از جمله مسائلی است که در اولویت کاری وزارت نیرو قرار دارد.

بی شک پر دغدغه ترین مساله وزارت نیرو تامین برق برای سال آینده و زمستان است و باید دید که این برنامه محرابیان تا چه میزان تحقق می یابد. به تازگی مسولان از صدور مجوز احداث ۱۰ هزار و ۵۳۶ مگاوات نیروگاه توسط صنایع بزرگ خبر دادند که این موضوع نیز می تواند تا حد زیادی در تامین برق موثر باشد.

صرفه‌جویی سوخت حاصل از نیروگاه های تجدیدپذیر

وی افزود: صرفه‌جویی سوخت حاصل از نیروگاه های تجدیدپذیر گنج بزرگ و دائمی است چرا که تابش اشعه خورشید مستمر و رایگان است. سرمایه گذاری لازم برای احداث ۱۰ هزار مگاوات که معادل ۶ میلیارد دلار است، در صورت صرفه جویی سالانه موجب ۳ میلیارد دلار خواهد شد.

این وزیر دولت سیزدهم گفت: خوشخبتانه ظرفیت‌های قانونی استفاده از منابع حاصل از صرفه‌جویی در سرمایه گذاری اینگونه طرح‌ها فراهم است که از جمله این قوانین ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید است. همچنین مدیریت تقاضای برق نیز با استفاده از سیاست‌های تشویقی برای ایجاد انگیزه در مردم که خود الگوی مصرف را اصلاح کنند دارای اهمیت است که با آن توجه شده است. اصلاح روابط مالی بین دولت، تولیدکننده و مصرف کننده به نحوی که باعث افزایش انگیزه سرمایه گذاری شود.

اصلاح نظام حکمرانی آب

محرابیان تصریح کرد: نظام تخصیص و توزیع آب کشور به گونه ای است که اغلب مردم و نمایندگان نسبت به آن اعتراض دارند، لذا مهمترین برنامه بنده در این حوزه اصلاح نظام حکمرانی آب و نحوه تخصیص برمبنای ۳ اصل؛ عدالت، شفافیت و قانونمداری است که با استفاده از این الگو به اعتماد عمومی در جهت احقاق حقوق عامه مردم به عمل خواهد آمد. تامین آب روستایی و مناطق محروم از دیگر برنامه‌های در نظر گرفته شده است.

برخورداری ۹۰ درصد روستاها از آب شرب

محرابیان وعده داد: تامین آب روستایی از برنامه‌های اصلی ما در وزارتخانه است در حال حاضر درصد برخورداری روستاها از آب شرب ۷۵ درصد است که طبق برنامه درصد برخورداری روستاها از آب شرب به ۹۰ درصد خواهد رسید.

وی اعلام کرد: طی ۴ سال آینده با اجرای برخی سدها که مطابق مطالعات به روز شده ضروری است به ظرفیت ذخیره آب سدها افزوده می‌شود که ۶۰۰ میلیون مترمکعب آن برای آب شرب خواهد بود و باعث از بین رفتن تنش آبی می‌شود همچنین ۶۰۰ میلیون مترمکعب دیگر برای صنعت خواهد بود که باعث ایجاد ۳۰۰ شغل خواهد شد و الباقی ذخیره آبی برای حوزه کشاورزی در نظر گرفته می‌شود البته سهم محیط زیست محفوظ خواهد بود.

گفتنی استاز ابتدای دولت یازدهم تا پایان بهمن امسال، آبرسانی پایدار به ۱۲ هزار و ۵۰۷ روستا با جمعیت ۸.۳ میلیون نفر محقق شد.

ایجاد سبد تامین آب از آب دریاها برای صنایع

وزیر نیرو با بیان اینکه برق‌رسانی به چاه‌های کشاورزی با انرژی‌های تجدیدپذیر از برنامه‌های او است، ادامه داد: مهار روان‌آب‌ها در برخی نقاط بدون مناطق شمالی و ایجاد سبد تامین آب از آب دریاها برای صنایع از جمله برنامه‌های در ۴ سال آینده است. در زمان تصدی وزارت صمت طرح آبرسانی خلیج فارس به فلات از جمله اقداماتی بود که صورت گرفت.

استخراج آب دریا و شیرین کردن آن

وی بیان کرد: کشورهای خلیج فارس ۲۵ میلیون مترمکعب از آب دریا استخراج و شیرین می‌کنند، سهم کشور ما بسیار اندک است و بسیاری از شهرهای حاشیه دریا فاقد آب هستند. طی ۴ سال آینده با رعایت تمامی موازین زیست محیطی استخراج آب دریا و شیرین کردن آن انجام می‌شود.

 طی هشت سال گذشته ۵۸۰ هزار مترمکعب در شبانه روز قرارداد خرید تضمینی آب شیرین با بخش خصوصی به امضا رسیده است.

طبق آمار از سال ۱۳۹۲ در قالب ۷۰ قرارداد، ۵۸۰ هزار مترمکعب در شبانه روز قرارداد خرید تضمینی آب شیرین با بخش خصوصی بسته شده که از این میزان ۴۰۰ هزار متر مکعب در شبانه روز آب شیرین‌کن به بهره‌برداری رسیده و ۱۸۰ هزار مترمکعب در حال ساخت است.

استخراج آب ژرف برای مصارف برخی شهرها

محرابیان با بیان اینکه استخراج آب ژرف برای مصارف برخی شهرها در برنامه قرار دارد، گفت: موضوع مهار و مدیریت آب‌ها از سیاست‌های جدی وزارت نیرو خواهد بود. همچنین احقاق حقوق مردم به خصوص مرزنشینان با فعال سازی دیپلماسی آب با همکاری وزارت خارجه در دستورکار قرار می‌گیرد.

وی عنوان کرد: اجرای شبکه‌های پایین دستی در اولویت کار قرار می‌گیرد، یکی از نکات کلیدی برنامه بنده استفاده به موقع از اعتبارات در اجرای پروژه‌ها است، استفاده از ظرفیت بودجه ۱۴۰۰، صندوق توسعه ملی و بخش خصوصی از جمله راهکارهای اجرای برنامه است و ضرورت دارد با همکاری دولت و مجلس برای تدوین بودجه ۱۴۰۱ و برنامه هفتم توسعه راهکارهای مناسب برای تامین مالی برنامه ارائه کرد.

بی شک وزارت نیرو یکی از پر دغدغه ترین وزارت خانه ها در دولت سیزدهم خواهد بود؛ چراکه دولت قبل میراث بی آبی و بی برقی را برای این وزارتخانه بر جای گذاشته است. از نظر کارشناسان برنامه محرابیان می تواند مرهمی بر مشکلات فعلی باشد اما باید دید تا این برنامه ها تا مرحله تحقق چه میزان فاصله دارند.

بی توجهی به حقوق آب و هدر رفتن آب در کشور

چه بسیار کارشناسان محیط زیست، آب و فاضلاب، حقوق آب، کشاورزی و صنعت و حتی متخصصان تاریخ ایران بوده اند که ایران را اقلیم کم آب معرفی کرده و خواستار تغییر ساختار مصرف آب در ایران شده اند. اما نه تنها گوش شنوایی نبوده، بلکه اتفاقا در چهار دهه اخیر، بیشترین مجوز صنایع پر مصرف آب در مرکز کشور و مناطق کشور داده شده است و از صنایع فولاد تا کاشی و سرامیک و... از استان سمنان تا یزد و کرمان و اصفهان، مجوزهای فعالیت و راه اندازی بسیار گرفته اند. مجوزهای چاه آب بسیاری داده شده که مصرف بالایی دارند و اکنون علاوه بر خشک شدن دریاچه ارومیه، بسیاری از رودخانه ها و حوزه های آبی و آب های سطحی کشور دچار خشکی و هدر رفتن آب شده اند.

تراکم شهرهای کشور نیز دائم روبه افزایش بوده و برای تامین آب آنها، فشار بر منابع آب های زیرزمینی و ذخایر یک میلیون ساله بیشتر شده است.

بسیاری از کارخانه ها دقیقا در مناطق خشک مرکزی مانند اصفهان و کرمان و یزد، برای کسب سود و درآمد ایجاد شده اند که در نهایت موجب خشک شدن آب زاینده رود، انتقال آب استان های دیگر به این استان ها و... شده است و مشخص نیست که چرا مصرف انها کنترل نمی شود و چرا بسیاری از کارخانه ها در تهران و اصفهان و کرمان و یزد به کنار دریای عمان و نزدیکی اقیانوس منتقل نمی شوند؟

نتیجه این مصرف بی رویه آب نیز تولید هندوانه در کشاورزی با قیمت ارزان و صادرات آن به ترکیه و امارات و قطر بوده است و یا صادرات محصولات صنعتی به کشورهای دیگر با اتکا به آب، کارگر و انرژی ارزان با قیمت بالای دلار و تورم سنگین برای مردم داخل کشور و سودآوری چند هزار میلیارد تومانی برای برخی شرکت ها، بوده که مشخص نیست منافع آنها برای سفره های مردم چه بوده است؟

براین اساس، دولت از جمله وزارتخانه های درگیر موضوع از جمله وزارت نیرو، صمت، راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی به جای انتقال صنایع به حاشیه دریای عمان و خلیج فارس، محدود کردن تولید محصولات کشاورزی با مصرف بالای آب، جلوگیری از هدر رفت آب در کشاورزی و صنعت، آبخوانداری، کنترل آب های سطحی، کاهش تراکم فروشی در شهرها، حفظ درختان و فضای سبز بومی، رفع مشکلات دریاچه ارومیه و... عملا رشد بیشتر مصرف آب را دامن زده اند.

میزان مصرف آب کشاورزی در طول سال 82 میلیارد مترمکعب، مصرف خانگی 9 میلیارد مترمکعب در کشور، مصرف بخش صنعتی هم نیز 3 میلیارد مترمکعب اعلام شده است. به گفته وزیر جهاد کشاورزی و نایب رئیس کمیسیون کشاورزی، حدود 70 درصد آن به دلایلی هدر می رود یعنی بیش از 57 میلیارد مترمکعب آب تنها در بخش کشاورزی هدر می رود.

به قول علی رضا قلی، متخصص تاریخ و نویسنده جامعه شناسی نخبه کشی، شاید بتوان تاریخ ایران را در یک جمله خلاصه کرد: مشقت فراوان برای یک کاسه آب بیشتر.

در چنین شرایطی، چگونه به خود اجازه می دهیم که زحمات نیاکان ما و یک میلیون سال ذخیره آب را از زمین خارج کنیم و با موتورهای آب بیرون کشیده و هدر دهیم؟ طبق آمار، تعداد قنات‌های فعال ایران حداقل ۳۶ هزار و ۳۰۰ رشته بوده و مجموع طول کوره‌های قنات ۲۱ هزار و ۷۸۰۰ کیلومتر و مجموع طول میله‌های قنات ۱۵۸ هزار و ۲۶۸ کیلومتر تخمین زده شده‌است. البته بسیار قنات هایی در ایران بوده که یا خشک شده و یا در آمار نیامده و در مناطقی بوده که عملا محاسبه نشده است و لذا طول قنات های ایران بیش از 200 هزار کیلومتر برآورد می شود.

بر اساس گزارش و اعلام بانک جهانی، "میانگین مصرف آب خانگی برای کشورهای بیابانی مانند ایران باید 70 لیتر در شبانه روز باشد، اما اکنون این میزان به 155 لیتر می رسد."

آمار اخیر نشان می دهد در ایران هر نفر به طور میانگین 300 لیتر آب در شبانه روز مصرف می کند، که این رقم مصرف آب، در برخی از کلان شهرها مانند تهران به بیش از این مقدار می رسد. مصرف نهان آب نیز به ازای هر نفر چیزی حدود 6000 لیتر است که بیش ترین حجم مصرفی آن مربوط به حمام می شود.میانگین مصرف آب خانگی و در واقع آب شرب شهری در ایران به ازای هر نفر با میانگین گیری در بازه یک ساله 175 لیتر در روز می باشد، که شامل اطلاعات جدول زیر است که شامل پخت وپز، آشامیدن، حمام و شست و شو، لباسشویی، ظرفشویی، نظافت خانه و... است. در برخی از شهرهای بزرگ مانند تهران در فصول گرم سال، میزان مصرف سرانه آب روزانه هر فرد در بخش خانگی به حدود 250 لیتر در شبانه روز می رسد. این در حالی است که میانگین مصرف آب خانگی در دنیا 135 تا 140 لیتر برای هر فرد است