تحول انقلابی در صادرات ایران

به گزارش بولتن نیوز به نقل از فارس؛‌ در طول ۴۶ سال گذشته از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران در بخش‌های مختلف اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و فناوری به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یافته است. با وجود مشکلات ناشی از تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی، ایران توانسته است در برخی زمینه‌ها خود را به عنوان یک کشور پیشرفته در منطقه معرفی کند.

حالا ایران برای بسیاری از کشورهای بزرگ، یک شریک مهم اقتصادی است و این کشورها به دنبال تقویت روابط اقتصادی با ایران، حتی در شرایط تحریمی و با وجود چالش‌های بین‌المللی هستند. صنعت نفت، گاز، کشاورزی، خودروسازی و فناوری از جمله زمینه‌هایی هستند که این کشورها تمایل دارند در آن‌ها همکاری‌های بیشتری با ایران داشته باشند.

پیشرفت در تولید ناخالص داخلی: قبل از انقلاب اسلامی، تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۶۰ میلیارد دلار بود. این رقم تا سال‌های بعد از انقلاب افزایش یافته و به حدود ۴۵۰ میلیارد دلار در سال‌های اخیر رسید. البته تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی بر روند رشد اقتصادی تأثیرگذار بوده است، اما ایران توانسته است به تولید اقتصادی قابل توجهی دست یابد.

پیشرفت در صنایع نفت و گاز

ایران پس از انقلاب اسلامی توانست ظرفیت‌های عظیم خود در زمینه استخراج و صادرات نفت و گاز را حفظ و توسعه دهد. ایران هم‌اکنون به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت و گاز در جهان شناخته می‌شود و از مهم‌ترین صادرکنندگان نفت و گاز در جهان است. پیش از انقلاب، ایران صادرات نفت عمدتاً به کشورهای غربی داشت، اما پس از انقلاب، ایران به کشورهای مختلفی مانند چین، هند، ژاپن، ترکیه، و برخی کشورهای آسیای میانه صادرات نفت انجام می‌دهد.

افزایش تولیدات کشاورزی: صنایع خودروسازی،  فناوری و دانش بنیان توسعه برنامه فضایی تولید و صادرات صنایع پتروشیمی توسعه صنایع نظامی و دفاعی  تولید برق و انرژی و تولید و صادرات دارو از جمله دیگر پیشرفت‌های اقتصادی ایران پس از انقلاب است.

حجم صادرات از  ۱۲ میلیارد دلار قبل انقلاب به ۹۰ میلیارد دلار رسیده

قبل از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹، ایران به عنوان یک کشور بزرگ تولیدکننده نفت، عمده صادرات آن شامل  نفت خام و محصولات پتروشیمی بود. 

در آن دوره، حجم صادرات غیرنفتی ایران بسیار محدود و حدود نیم میلیارد دلار و به طور عمده شامل کالاهایی نظیر پسته، زعفران، فرش دستباف و محصولات کشاورزی می‌شد.

حجم کلی صادرات ایران قبل از انقلاب به میزان ۱۲ میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شد که اکثراً وابسته به نفت بود اما امروز در چهل و ششمین سالروز انقلاب اسلامی صادرات ایران متنوع‌تر شده است. 

با وجود اینکه نفت همچنان بخش اعظم درآمدهای ارزی ایران را تشکیل می‌دهد، اما صادرات غیرنفتی ایران رشد قابل توجهی داشته است. در سال‌های اخیر، ایران کالاهایی نظیر محصولات پتروشیمی، فولاد، سیمان، میوه‌های خشک، فرش، صنایع دستی و محصولات کشاورزی (نظیر خرما و زعفران) را به کشورهای مختلف صادر می‌کند.

طبق آمارهای اخیر، حجم صادرات ایران در سال‌ میلیارد دلار در سال رسیده است که از این میزان، صادرات غیرنفتی سهم قابل توجهی داشته است. در حال حاضر، صادرات غیرنفتی ایران به بیش از ۱۳۰ کشور مختلف جهان صورت می‌گیرد.

ایران در کل سال گذشته در مجموع ۵۶ میلیارد و ۷۹۶ میلیون دلار نفت خام، فرآورده نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی صادر کرده است.

به گفته محمد رضوانی‌فر ،‌رئیس کل گمرک ایران تجارت خارجی کشور (مجموع واردات و صادرات) در سال ۱۴۰۲ با ۲.۶ درصد افزایش به رقم ۱۵۳ میلیارد و ۱۷۰ میلیون دلار رسید.

از این میزان تجارت خارجی کشور، ۸۶ میلیارد و ۸۹۰ میلیون دلار به صادرات با احتساب نفت، برق، خدمات فنی مهندسی و تجارت چمدانی و ۶۶ میلیارد و ۲۸۰ میلیون دلار به واردات اختصاص داشت.

کالاهای صادر شده قبل از انقلاب نفت خام محصولات پتروشیمی پسته زعفران فرش دستباف گندم و محصولات کشاورزی دیگر اما پس از انقلاب: نفت خام و میعانات گازی محصولات پتروشیمی فولاد سیمان، خودرو میوه‌های خشک (مانند خرما) زعفران پسته فرش دستباف صنایع دستی و محصولات فلزی فرآورده‌های کشاورزی دیگر (نظیر کشمش و خرما)

مقاصد صادراتی قبل از انقلاب: کشورهای غربی (آمریکا، کشورهای اروپایی) کشورهای آسیایی کشورهای خلیج فارس اما بعد از انقلاب: کشورهای چین و هند (بیشترین حجم صادرات به این کشورها) کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، ترکیه و امارات کشورهای آسیای میانه و قفقاز هستند.

ایران خودرو و سایپا هر کدام چه تعداد خودرو به کجا صادر کردند؟

گروه خودروسازی سایپا و گروه صنعتی ایران خودرو در سال ۱۴۰۲ تعداد ۵ هزار و ۳۵۹ دستگاه خودرو صادر کردند. شرکت سایپا تعداد ۳ هزار و ۲۲۰ دستگاه و شرکت ایران خودرو ۲ هزار و ۱۳۹ دستگاه خودرو صادرات کردند. 

ایران خودرو در سال ۱۴۰۲ خودروهای تولیدی خود را به کشورهای عراق(۷۸۰ دستگاه)، سنگال(۵۲۰ دستگاه)، آذربایجان(۶۲۴ دستگاه) و ۲۱۵ دستگاه به سایر کشورها صادر کرده است.

شرکت سایپا نیز در سال گذشته موفق به صدور خودروهای تولیدی به کشورهای عراق(۱۶۸۰ دستگاه)، پاکستان(۵۱۰ دستگاه)، ونزوئلا(۱۰۰۰ دستگاه) و ۳۰ دستگاه به سایر کشورها شده است.

بازار صادرات خودروهای ایران در مجموع سوریه، عراق،‌الجزائر، مصر،‌سودان، ونزوئلا،‌پاکستان، کامرون، گینه، سنگال، آذربایجان،‌ عمان، کویت، روسیه،‌اسپانیا، تایوان، امارات، بلاروس،  چین و ترکیه است.

 در مجموع ارزش صادرات خودرو ۶ ماهه ابتدای سال ۱۴۰۳ به لحاظ ارزش معادل ۲ میلیون و ۵۴ هزار و ۴۲۲ دلار بوده است.

طبق داده‌های قبلی موجود ارزش مجموع صادرات خودرو لوازم یدکی ایران به بالای ۵۸ میلیون دلار در یک دوره هفت ماهه سال گذشته رسیده است.

شرکت ایران خودرو نیز برای صادارت ۱۵ هزار و ۶۰۰ دستگاه انواع خودرو و قطعات منفصله در سال ۱۴۰۳ به کشورهای عراق، سوریه، سنگال، عمان، تونس، الجزایر، آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان، قزاقستان، ونزوئلا، روسیه و بلاروس و بازارهای جدید برنامه ریزی کرده است.

افزون بر کشورهای دوست و همسایه کشورهای آفریقایی مقصد خوبی برای صادرات خودروهای ایرانی محسوب می شوند در سال ۱۴۰۲ قرارداد همکاری ایران با کنیا و صادرات نیسان زامیاد ایرانی به این کشور در جریان سفر ابراهیم رئیسی در نخستین سفرش به قاره آفریقا از نمونه استقبال از خودروهای ایرانی در خارج از کشور است.

گی جوپ، وزیر صنایع و تجارت سنگال  نیز تیر ماه گذشته در دیدار با عسگری سفیر ایران در سنگال  توانمندی‌ها و جایگاه کشورمان در زمینه‌های گوناگون اقتصادی از جمله نفت، گاز ، پتروشیمی، خودرو، ساخت کشتی و مجتمع های پتروپالایشگاهی، نانوتکنولوژی و غیره در منطقه و جهان را ستود و از به اشتراک گذاشته شدن تجارب ایران در کلیه زمینه‌های مورد علاقه  با سنگال به ویژه در حوزه صنعتی و تجاری استقبال کرد.

ایران از خودکفایی در تولید گندم به مرز صادرات هم رسید

در زمینه تولید گندم، ایران در سال‌های اخیر به خودکفایی نسبی دست یافته و این موضوع به‌ویژه در شرایط تحریم و بحران‌های اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پیشرفت ایران در تولید گندم نه تنها به‌عنوان یک دستاورد بزرگ داخلی محسوب می‌شود بلکه نظر کشورهای دیگر را نیز به خود جلب کرده است.

به گفته رئیس بنیاد ملی گندم کاران ایران بین ۶ تا ۶.۵ میلیون هکتار در کشور گندم کشت می‌شود و به این معنا است که کشور در زمینه گندم چه در حوزه گندم خبازی و چه در حوزه گندم سرمد به خودکفایی کامل رسیده است و حتی دیگر نیازی به واردات یک کیلو گندم نیز نداریم.

میزان تولید گندم از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ از ۹ میلیون تن در سال به ۱۵ میلیون تن رسیده و ایران به سیزدهمین تولید کننده بزرگ گندم جهان تبدیل شده است.

در زمینه صادرات، ایران در سال‌های اخیر توانسته است گندم اضافی تولیدی خود را به برخی از کشورهای همسایه و دیگر بازارهای منطقه‌ای صادر کند. این صادرات معمولاً به کشورهای آسیای میانه، عراق، افغانستان، و کشورهای حوزه خلیج فارس انجام می‌شود. ایران در حال حاضر به‌طور متوسط حدود ۲ تا ۳ میلیون تن گندم در سال صادر می‌کند.

به گفته علیرضا مهاجر، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی با توجه به افزایش جمعیت صادرات گندم در سال های بعد کاهش یافته و پیش بینی می شود در حالی که نیاز داخلی کشور به گندم به ۱۲ میلیون تن در سال می رسد و تولید نیز فراتر از این مقدار یعنی تا ۱۵ میلیون تن رسیده است زمینه صادرات بیشتر گندم فراهم شده است.

این در حالی است که قبل از انقلاب تولید گندم در مجموع حدود ۵.۵ میلیون تن بود که در این بین ۱.۵ میلیون تن از طریق واردات تامین می‌شد.

تولید گندم به نسبت قبل انقلاب سه برابر شده

سازمان فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) در گزارش‌های مختلف خود از پیشرفت‌های ایران در خودکفایی گندم و کاهش وابستگی به واردات این محصول تمجید کرده است. این سازمان ایران را به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در منطقه در زمینه توسعه کشاورزی و تولید گندم معرفی کرده است.

در سطح جهانی، کشورهای تولیدکننده گندم نظیر روسیه و اوکراین نیز به رشد تولید گندم ایران توجه داشته‌اند. به‌ویژه در مقایسه با گذشته که ایران عمدتاً واردکننده گندم بود، اکنون این کشور در تولید گندم به سطح بالاتری رسیده و توانسته است به‌طور قابل توجهی از واردات خود بکاهد.

صادرات ۱۰ میلیارد دلار صنایع معدنی در سال

سنگ آهن، خاک سرخ، سنگ مس، سنگ مرمر، سنگ روی، سنگ گچ، کرومیت، نمک طعام، سرامیک، شن و ماسه، سیمان، استرانسیوم و آجرهای تزئینی از مهمترین صادرات ایران در بخش مصالح ساختمانی و کالاهای معدنی هستند که سالانه درآمد قابل توجهی را نصیب ایران می‌کنند. 

صادرات در بخش معدن و صنایع معدنی در سال ۱۴۰۲ به مبلغ ده میلیارد دلار انجام شد. از این مقدار، حدود هفت میلیارد دلار به صادرات مصالح ساختمانی اختصاص داشت. امروزه، ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان فولاد در منطقه و بزرگترین صادرکنندگان سیمان در سطح جهان شناخته می‌شود.

بنا به  گزارش آماری انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، مجموع صادرات فولاد ایران (فولاد میانی و محصولات فولادی) در سال ۱۴۰۲ ، ۱۰ میلیون و ۲۵۶ هزار تن با ارزش ۷.۶ میلیارد دلار بوده که با احتساب صادرات ۱ میلیون و ۳۹۴ هزار تن آهن اسفنجی، صادرات آهن و فولاد ایران به بیش از ۱۱ میلیون تن رسیده است..

محصولات کشاورزی و دامی

صادرات محصولات کشاورزی ایران در سال ۱۴۰۲  به ۶.۲ میلیارد دلار رسید که عراق با سهم ۳۱.۵ درصدی در رتبه نخست واردات از ایران و امارات و روسیه با سهم ۱۱.۹ و ۸.۳ درصدی در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.

هندوانه، سیب، گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، سیر و پیاز، پنج قلم عمده صادراتی ایران از لحاظ وزنی و پسته، سیب، خرما، گوجه‌فرنگی و شیرخشک، پنج قلم عمده صادراتی ایران از لحاظ ارزشی در سال ۱۴۰۲ بوده‌اند.

همچنین ذرت دامی، دانه سویا، گندم، جو و کنجاله سویا، پنجقلم عمده وارداتی از لحاظ وزنی و ذرت دامی، دانه سویا، روغن نباتی، برنج و کنجاله سویا، پنج قلم عمده وارداتی به لحاظ ارزشی در این دوره است. نکته قابل توجه این گزارش، کاهش واردات وزنی و ارزشی گندم به میزان ۴۳.۳ و ۵۰.۲ درصد، برنج ۳۷.۲ و ۳۸.۲ درصد و شکر به میزان ۴۲.۶ و ۳۰.۳ درصد بوده است که حکایت از کاهش وابستگی به این اقلام اساسی است.

صادرات کالاهای دستی جای رشد دارد

از محصولات صادراتی که در دسته‌ی کالاهای سنتی و صنایع دستی قرار می‌گیرند و جزو مهمترین صادرات ایران می‌باشند، می‌توان به فرش دستی، انواع گلیم، مسگری، گلابتون، سفالگری، قلمکاری و … اشاره کرد.

در این بخش فرش دستی ایرانی بیشترین رقم صادرات را به خود اختصاص داده است. از جمله کشورهایی که فرش ایرانی وارد می‌کنند عبارتند از آمریکا، آلمان، ایتالیا، امارات، لبنان، سوئیس، فرانسه، ژاپن، انگلستان و …

در سال ۱۴۰۲، صادرات صنایع دستی، غیر از فرش و گبه  ۳۲۵ میلیون دلار بوده در مورد فرش نیز رییس کمیسیون فرش اتاق ایران گفته میزان صادرات فرش دستباف از ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار در چند سال قبل حالا به حدود ۴۰ میلیون دلار کاهش یافته است از همین رو صادراتدر این حوزه هنوز جای پیشرفت بیشتری دارد.

صادرات کالاهای صنعتی و مبلمان

از جمله مهمترین صادرات ایران در بخش صنعتی، می‌توان به، صادرات رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی، صادرات کاغذ و محصولات کاغذی و صادرات مبلمان، اشاره کرد.

میزان صادرات رادیو، تلویزیون، وسائل ارتباطی در چند سال اخیر ارقامی بین ۲.۵ تا ۶.۶ میلیون دلار درآمد برای هر دوره شش ماه کسب کردند و کاغذ  و محصولات کاغذی نیز از رقم ۲۶.۶ میلیون دلار تا  ۴۵.۷ میلیون دلار رسیده است.

مبلمان

به گفته رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان مبلمان، صادرات انواع مبلمان در سال گذشته حدود ۷۰ میلیون دلار بوده و عراق، افغانستان، عمان، قطر، دوبی، تاجیکستان، ارمنستان، قزاقستان و برخی از کشورهای آفریقایی را از جمله مقاصد صادراتی مبلمان ایرانی است هدف‌ این انجمن رساندن رقم صادرات به ۵۰۰ میلیون دلار تا سال ۱۴۰۴ است. 

سایر محصولات مهم دیگری که به کشورهای دیگر جهان صادر می‌شوند، شامل توتون و تنباکو، انواع بستنی، شیرینی و شکلات، نساجی و پوشاک می‌باشند.

سنگ آهن، پسته‌ تر یا خشک، محصولات شیمیایی مختلف مانند اوره، انواع پلیمرها، هیدروکربورهای حلقوی، کنسانتره مس، کفپوش‌های ساخته شده از پشم و موی حیوانات از جمله کالاهایی هستند که به صورت عمده و در مقادیر بسیار زیاد به کشورهای خارجی صادر می‌شوند.

صادرات ۲ میلیارد دلاری دانش بنیان‌ها

رییس سازمان توسعه همکاری های علمی و فناورانه بین‌المللی از رشد سه برابری صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲ خبر داده و گفته است سال گذشته میزان صادرات دانش‌بنیان‌ها از مرز ۲ میلیارد دلار گذشت که نویدبخش اتفاق های بسیار خوبی از جمله نقش آفرینی بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد کلان کشور است.