براي اولين بار در ايران روي قلب جراحي شد

روزنامه اطلاعات - 5 آذر سال 1332 شمسي

به گزارش بولتن نیوز ،در 5 آذر سال 1332 شمسي٬ دكتر يحيي عدل ( 1287 تبريز - 1381 تهران )٬ استاد كرسي جراحي دانشكده پزشكي تهران و رييس بخش جراحي بيمارستان سينا ( اولين بيمارستان معاصر در ايران )٬ نخستين عمل جراحي قلب در ايران را با موفقيت انجام داد.

عمل جراحي ترميم دريچه ميترال قلب به روش بسته٬ در يك بيمار 40 ساله مبتلا به بيماري تنگي شديد دريچه ميترال انجام شد.

متن اين خبر در روزنامه اطلاعات :

"... امروز اطلاع یافتیم که آقای پروفسور عدل عمل جراحی مهم و بی ‌سابقه‌ای بر روی قلب نموده‌اند و مریضی که توسط او عمل شده به کلی بهبود یافته است. برای اطلاع از چگونگی این عمل جراحی بی‌سابقه به اتفاق عکاس روزنامه به بیمارستان سینا مراجعه شد تا با پروفسور ملاقات کرده در این باره توضیحات بیشتری از ایشان کسب شود. در بیمارستان سینا همه از این عمل جراحی مطلع بودند ولی آقای پروفسور عدل در آن موقع در اطاق عمل مشغول عمل جراحی بود و آقای دکتر محمود نجم‌آبادی اطلاعات مورد نظر را در اختیار خبرنگار ما گذارد.

 تنگی دریچۀ قلب

قلب انسانی که سلامت آن ضامن حیات افراد است ممکن است به امراض گوناگون مبتلا شود. یک نوع از این امراض تنگ شدن دریچه‌های قلب است که بر اثر آن جریان خون در قلب دچار اشکال می‌گردد.

قلب چهار حفره دارد که هر دو حفره از آن (یک دهلیز و یک بطن) به طور جداگانه به وسیلۀ سوراخی به یکدیگر مربوطند و این سوراخ‌ها به وسیلۀ دریچه‌های دولتی و سه ‌لتی بسته می‌شوند. ساختمان این دریچه‌های قلب طوری است که وقتی خون از دهلیز (حفرۀ بالایی) به بطن (حفرۀ زیرین) وارد شد دیگر نمی‌تواند به دهلیز برگردد و دریچه‌ها مانع برگشت خون خواهند شد. وقتی یکی از سوراخ‌های قلب تنگ شد در نتیجه خون به مقدار کافی از دهلیز وارد بطن نمی‌شود و ادامۀ این بیماری شخص را تلف می‌کند.

برای اولین مرتبه

عمل جراحی که آقای پروفسور عدل بر روی قلب نموده برای معالجۀ همین مرض بوده به این ترتیب که پس از باز کردن سینه و بیرون آوردن قلب، آن را شکافته و سوراخ طرف چپ قلب بیمار را که تنگ شده بود به اندازۀ کافی گشاد کرده‌اند. با توجه به اینکه کوچکترین غفلت و بی‌احتیاطی هنگام جراحی قلب و یا عدم اطلاع کافی از این عمل ممکن است موجب از کار افتادن قلب و مرگ بیمار گردد، اهمیت چنین عمل جراحی بهتر مشخص می‌شود. گذشته از این تاکنون در ایران نظیر این عمل جراحی بر روی قلب انجام نگرفته و آقای پروفسور عدل رئیس قسمت جراحی بیمارستان سینا و استاد دانشگاه، اولین جراح ایرانی است که در ایران به چنین عملی مبادرت کرده و موجب امیدواری مبتلایان به امراض قلبی در ایران گردیده است.

به طوری که آقای دکتر نجم‌آبادی اظهار داشت علاوه بر اینکه تاکنون چنین عمل جراحی در ایران نشده حتماً در کشورهای خاورمیانه هم این عمل سابقه ندارد و در اهمیت این قبیل عملیات جراحی همین بس که در کشورهای بزرگ دنیا نیز جراحان زبردست با نهایت دقت در این موارد عمل می‌کنند مبادا خطری برای بیمار پیش بیاید.

بیمار کیست؟

بیماری که قلب او توسط آقای پروفسور عدل جراحی شده مردی است که در حدود چهل سال دارد (زیرا خودش از سن حقیقی خود اطلاع ندارد!) وی اهل میانه است و در تهران به کار عملگی اشتغال داشته - اسمش یوسف فرزند محمد است - وقتی به اطاقی که بیمار در آنجا بستری می‌باشد وارد شدیم وی روی تخت به بالش تکیه داده و وضع عمومی او بسیار خوب و عادی بود. در پاسخ این سؤال که از چه وقت مبتلا به مرض قلبی شده‌ای، جواب داد از دو سال پیش قلبم ناراحت بود، ولی از دو ماه قبل به کلی ناراحت شدم و نه می‌توانستم کار کنم و نه راه بروم و در گوشه‌ای افتاده بودم و روز به روز بدتر می‌شدم. وی اضافه کرد که اکنون از آن مرض سابق اثری در من نیست و کاملاً راحت هستم.

آقای دکتر نجم‌آبادی نیز اظهار داشت: هیچ گونه احتمال خطری دربارۀ این بیمار نمی‌رود و تا چند روز دیگر که حالش کاملاً خوب شد از بیمارستان مرخص می‌گردد. به طوری که عکس قلب بیمار قبل از انجام عمل جراحی نشان می‌داد قلب فوق‌العاده بزرگ شده و وضع خطرناکی به خود گرفته بود و اگر عمل جراحی انجام نمی‌گرفت ممکن بود چند روز دیگر بیمار زنده نماند.

سایر اعمال بی‌سابقه

آقای دکتر نجم‌آبادی ضمناً گفت: علاوه بر این عمل جراحی عملیات بی‌سابقۀ دیگری نیز در بیمارستان سینا به وسیلۀ آقای پروفسور عدل انجام گرفته که مهمترین آن‌ها عمل جراحی سرطان لوله مری، برداشتن و قطع کردن نصف از ریه و همچنین عمل جراحی مخصوصی که مرض استسقاء را معالجه می‌کند. انواع عملیات جراحی بر روی مغز نیز توسط آقای پروفسور عدل انجام می‌گیرد و عموماً بیمارانی که به این قبیل امراض خطرناک مبتلا شده‌اند پس از عمل جراحی به کلی بهبود می‌یابند.

معالجه کلیه مبتلایان

آقای پروفسور عدل نیز دربارۀ این عمل اظهار داشت: این عمل جراحی چون در داخل قلب انجام می‌گیرد اهمیت دارد و از طرف دیگر این قبیل مبتلایان در ایران زیاد هستند و ما امیدواریم اینگونه عملیات جراحی را در ایران تعمیم دهیم و کلیۀ مبتلایان را معالجه کنیم زیرا وسایل مربوط به این کارها را تهیه کرده‌ایم.

آقای پروفسور عدل اضافه کرد: اگر وسایل کار بیمارستان سینا تکمیل گردد، خواهیم توانست کارهای موثرتری انجام دهیم و انتظار داریم هرچه زودتر نواقص بیمارستان مرتفع شود.

عمل جراحی داخل قلب از دو سال پیش در اروپا و امریکا مرسوم گردیده و اولین مرتبه در انگلستان به وسیلۀ یکی از جراحان انگلیسی به نام «بروک» انجام گرفته و بعد در سایر کشورها عمل شده است..."

(انتهاي خبر روزنامه اطلاعات)

دكتر يحيي عدل٬ مشهور به پروفسور عدل٬ اسطوره جراحي ايران و بنيانگذار جراحي نوين در ايران است. وي در سال 1287 شمسي در شهر تبريز به دنيا آمد. پس از گذراندن تحصيلات ابتدايي٬ جهت ادامه تحصيل به پاريس مي رود. پس از دريافت مدرك پزشكي و گذراندن دوره جراحي و سالها كار در بخش هاي جراحي عمومي ٬ جراحي كودكان و جراحي زنان ٬ و كار با اساتيد به نام و مشهور پزشكي آن زمان٬ در سال 1939 ميلادي موفق مي شود در امتحان دانشياري فرانسه قبول شود و به درجه پروفسوري نايل مي آيد. در آن زمان افراد با تابعيت خارجي امكان شركت در اين آزمون را نداشتند ولي به علت هوش و استعداد زياد دكتر عدل ٬ به وي اجازه شركت در اين امتحان را مي دهند. علي رغم تمايل و اصرار زياد اساتيدش براي ماندن در فرانسه ٬ در سال 1319 شمسي به ايران باز مي گردد.

پس از بازگشت به ايران ٬ به عنوان رييس كرسي جراحي دانشكده پزشكي تهران و رييس بخش جراحي بيمارستان سينا (اولين بيمارستان معاصر ايران) برگزيده مي شود. بدين ترتيب از سالهاي آغازين دهه 1320 شمسي ٬ دوران نوين جراحي در ايران با دكتر عدل آغازمي شود.

پايه گذاري بخش جراحي اورژانس و تروما ٬ انتقال خون ٬ دوره آسيستاني (رزيدنتي) براي آموزش و تربيت جراحان جديد ٬ تهيه سرم تزريقي ايمن و غير تب زا براي بيماران ٬ روش هاي نوين بيهوشي و راه اندازي بخش جراحي بيمارستان هاي ديگر٬ تاليف كتب و مقالات و وارد كردن دانش نوين و به روز پزشكي جهان به ايران ٬ از جمله اقدامات دكتر عدل است.

پروفسور عدل را ميتوان قهرمان اولين ها خواند زيرا وي براي اولين بار بسياري از جراحي هاي مهم دستگاه گوارش٬ اعصاب٬ ارتوپدي و ترميمي و ... را در ايران با موفقيت انجام داد.

در سال 1358 شمسي بازنشسته شد ولي تا آخرين لحظه عمر دست از تلاش و آموزش برنداشت. در 14 بهمن سال 1381 شمسي و در سن 94 سالگي و پس از 60 سال كار و تلاش و تدريس٬ در تهران درگذشت.

از مشخصات بارز ايشان ٬ صفات اخلاقي است. مناعت طبع ٬ افتادگي ٬ صميميت ٬ وجدان پاك ٬ حسن خلق ٬ نداشتن كينه و خودخواهي از صفات بارز ايشان بود. وي به هيچ كس بدي نمي كرد و بدگويي درباره كسي را نمي پذيرفت. گذشت زيادي داشت و از نفوذ خود در جهت رفع مشكلات و گرفتاري هاي پزشكان استفاده مي كرد. هميشه كمترين دستمزد را براي جراحي مي گرفت و در صورت بروز هر گونه عوارض جراحي و ارتكاب اشتباه براي شاگردانش ٬ مسووليت مشكل پيش آمده را خود قبول مي كرد و در جهت رفع آن مي كوشيد.

" ... من نمي‌دانم آيا اين يک عشق و احساس دروني بود يا يک بيماری؟! ...  كه من هرچه مي‌دانم را بايد به ديگران ياد بدهم ... "

(پروفسور عدل)

در وصف ايشان سروده اند :

رسم محبت کاشتی ، نقش زخود انگاشتی
با شعله و گرمی خود ، آتش به جان افراختی
با سینه بی‌کینه‌ات ، با قلب چون آیینه‌ات
هر کس زهرقوم و نژاد ، از خویشتن پنداشتی
با همت والای خود ، با عشق و عدل و کار خود
رسم و ره هر کیــنه را با خـــوش‌دلی بـرداشتی
خوش پرچمی افراشتی ، خوش پرچمی افراشتی

تهيه و تنظيم :

دكتر حسين شهزادي - فوق تخصص قلب كودكان - مركز قلب شهيد رجايي