سرآغاز درمان بیماری های مادرزادی قلب در کودکان

گروه اجتماعی، 86 سال پیش، با شهامت، شجاعت و دانش دکتر رابرت ادوارد گراس (Robert Edward Gross) ، اولین عمل جراحی موفق در جهان برای ترمیم بیماری های مادرزادی قلب کودکان انجام شد.

به گزارش بولتن نیوز، دکتر حسین شهزادی فوق تخصص قلب کودکان مرکز قلب شهید در یادداشتی پیرامون سرآغاز درمان بیماری های مادرزادی قلب کودکان نوشت: رجایی 86 سال پیش در 26 آگوست سال 1938 میلادی، با شهامت، شجاعت و دانش یک دستیار جراحی جوان، دکتر رابرت ادوارد گراس (Robert Edward Gross) ، یک عمل جراحی بسیار برجسته در بیمارستان کودکان بوستون آمریکا انجام شد.

دختری 7 ساله به نام لورین سویینی (Lorraine Sweeney) تحت عمل جراحی بستن مجرای شریانی (PDA) قرار گرفت. این اولین عمل جراحی موفق در جهان برای ترمیم بیماری های مادرزادی قلب کودکان بود. این جراحی علاوه بر آنکه باعث بهبودی و سلامتی لورین شد ، یک نقطه عطف در توسعه جراحی قلب و سرآغاز درمان بیماری های مادرزادی قلب کودکان بود.

لورین هشتمین فرزند یک خانواده مهاجر ایرلندی بود که در سالهای ابتدایی دهه 1930 در بوستون آمریکا زندگی می کرد. او از ابتدای کودکی بسیار ضعیف بود و به دنبال فعالیت سریع خسته می شد. والدین او می گفتند که از قفسه سینه لورین یک صدای وز وز بلند و مداوم به گوش می رسد. پزشکان فکر می کردند که او یک بیماری مادرزادی قلبی دارد ولی متاسفانه آن زمان هیچ درمان موثری برای بیماری های مادرزادی قلبی در کودکان وجود نداشت. زمانی که حال لورین بدتر شد و دچار ضعف و بی حالی پیشرونده شد، مادرش او را جهت معاینه و بررسی به بیمارستان کودکان بوستون برد و در آنجا یک جراح کودکان جوان ، دکتر رابرت ادوارد گراس ، لورین را معاینه و بررسی کرد. او بعد از معاینه و بررسی ، تشخیص داد که لورین یک  مجرای شریانی باز بزرگ دارد و فکر کرد که میتواند آنرا با یک عمل جراحی ببندد. در آن زمان دکترگراس تحت نظر دکتر ویلیام لد  (William E.Ladd) ، جراح ارشد بیمارستان کودکان بوستون ، مشغول آموزش بود و دستیار ارشد جراحی کودکان بیمارستان بود.

در آن روزگار، جراحی روی قلب امکان پذیر نبود و بسیاری از پزشکان فکر می کردند جراحی روی عروق بزرگ قلب می تواند زمینه ساز جراحی روی خود قلب باشد. ایده ترمیم مجرای شریانی باز اولین بار توسط دکتر جان مونرو(John Munro) در سال 1907 ارایه شد. وی روی اجساد کودکان نشان داد که می توان از طریق یک برش روی قفسه سینه به مجرای شریانی دسترسی پیدا کرد و آنرا بست. اگر این ایده عملی می شد ، بستن مجرای شریانی می توانست جان بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری را نجات دهد. در آن زمان بسیاری از این کودکان به علت نارسایی قلبی پیشرونده و آندوکاردیت (عفونت داخل قلبی) فقط تا نوجوانی زنده می ماندند.

گراس در 2 جولای 1905 در بالتیمور آمریکا به دنیا آمد. پدرش تعمیرکار پیانو و از مهاجرین آلمانی بود. گراس فرزند هفتم خانواده بود و با بیماری آب مروارید چشمی مادرزادی به دنیا آمد و بینایی یک چشمش ضعیف بود. پدرش برای بهبود بینایی اش ، ساعتهای کوچک را به او می داد تا اجزای آنها را باز کند و دوباره آنها را سرهم کند. بدین ترتیب کمک می کرد تا عمق بینایی گراس بهتر شود و مهارت دست های وی بیشتر شود.

گراس بعد از دریافت مدرک پزشکی از دانشگاه هاروارد، در رشته پاتولوژی مشغول به تحصیل شد و با کار در آزمایشگاه و بررسی اجساد، با بسیاری از ناهنجاری های مادرزادی قلبی آشنا شد. او پس ازتکمیل دوره جراحی عمومی، دوره دستیاری جراحی کودکان را زیر نظر دکتر لد، در بیمارستان کودکان بوستون آغاز کرد. وی زمانی که لورین را ویزیت کرد، 33 ساله بود. دکتر لد اجازه انجام چنین عمل جراحی خطرناک و در عین حال برجسته را به دستیار خود نمی داد ولی وقتی دکتر لد در آگوست سال 1938 به تعطیلات رفت ، فرصت برای گراس به وجود آمد. انجام این عمل جراحی برای گراس بسیار جسورانه بود. در تاریخ علم پزشکی تعداد کمی از پزشکان جرات کرده اند که کارهای متحورانه انجام دهند. کارهایی که باعث پیشرفت علم پزشکی و نجات جان انسانهای زیادی شده است. گراس با تصمیم به انجام این عمل جراحی، حرفه و آبروی خود را در معرض خطر قرار داد.

با رضایت والدین لورین، عمل جراحی در 26 آگوست سال 1938 انجام شد. در آن زمان، بیهوشی برای اعمال جراحی در مراحل ابتدایی بود. لورین برای بیهوشی با ابتکار بن لاتک ، مسوول ارشد بیهوشی بیمارستان، داروی سیکلو پروپان را با ماسک دریافت کرد و در طی عمل جراحی تنفس خود به خودی داشت. گراس یک برش در فضای بین دنده ایی سوم سمت چپ قفسه سینه لورین ایجاد کرد و دنده سوم را به سمت بالا کشید و ریه چپ را کلاپس کرد و سپس یک مجرای شریانی باز بزرگ به قطر 7-8 میلی متر و طول 5-6 میلی متر نمایان شد. گراس انگشت خود را روی قلب لورین گذاشت و یک لرزش شدید را روی شریان ریوی حس کرد. سپس یک گوشی پزشکی استریل را روی شریان ریوی لورین گذاشت و گفت یک صدای غرش مداوم شبیه صدای خروج حجم زیادی از بخار از یک فضای بسته را می شنود. بعد از بررسی دقیق آناتومی قلب و عروق و مجرای شریانی ، گراس یک نخ سیلک را دور مجرای شریانی انداخت و آنرا سفت کرد. فشارخون دیاستولیک لورین افزایش یافت و صدای لرزش شدید هم ناپدید شد. عمل جراحی موفقیت آمیز بود. این عمل حدود یک ساعت به طول انجامید. حال عمومی لورین در طی چند روز بهتر شد و احساس سلامتی داشت.  

استاد گراس، دکتر لد(Dr.Ladd)  پس از بازگشت از تعطیلات ابتدا گراس را طرد کرد اما چون گراس پس از این عمل جراحی بسیار مشهور شده بود، مجبور شد تحت فشار مجامع علمی، او را علی رغم میل باطنی بپذیرد. گراس در سال 1947 ، عنوان استاد جراح ارشد در بیمارستان کودکان بوستون را دریافت کرد و تا سال 1972 در این مقام باقی ماند. او در طی این مدت 1161 مورد عمل جراحی بستن مجرای شریانی را انجام داد. او همچنین تکنیک های جراحی دیگری را برای ترمیم ناهنجاری مادرزادی قلبی - عروقی از جمله ترمیم کوارکتاسیون آئورت و قوس آئورت دوگانه را با موفقیت انجام داد.

لورین در طی سالهای بعد و در بزرگسالی همچنان تحت نظر دکتر گراس بود و در سال 2020 در سن 89 سالگی از دنیا رفت. لورین اولین فردی بود که با جراحی قلب توانست زنده بماند.

دکتر رابرت ادوارد گراس در 11 اکتبر 1988 در سن 83 سالگی پس از سالها تلاش در جراحی کودکان و مخصوصا جراحی قلب و عروق کودکان، درگذشت. او در طی حیات خود زمینه ساز مهمترین پیشرفت های جراحی و درمان بیماریهای قلبی کودکان و آغازگر دوران نوین رشته بیماری های قلب کودکان بود.

"رضایت بخش ترین لحظه در زندگی زمانی است که به یک کودک بیمار و بدحال کمک می کنید تا به زندگی برگردد و سالها بعد اورا در سلامتی و شادابی می بینید، در حالی که صدای زندگی را در جسم و جان خود حس می کند."

                                                                                                                  (دکتر رابرت ادوارد گراس)

تهیه و تنظیم :

دکتر حسین شهزادی – فوق تخصص قلب کودکان – مرکز قلب شهید رجایی