متوسط بارش در ایران کمتر از یک‌سوم میانگین جهانی
سخنگوی صنعت آب گفت: طبق برنامه هفتم پیشرفت تا سال ۱۴۱۱ یعنی در یک افق ۱۰ ساله، سالی سه میلیارد کاهش مصرف آب پیش‌بینی شده است که در مجموع سی میلیارد کاهش مصرف آب خواهیم داشت.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از خبرگزاری صداوسیما، برنامه میز اقتصاد شبکه خبر با حضور آقایان عیسی بزرگزاده؛ سخنگوی صنعت آب - محسن موسوی؛ کارشناس انرژی موضوع: بررسی صنعت آب با محوریت نقشه جامع آب کشور را بررسی کرد.
مجری: قرار است راجع به صنعت آب صحبت کنیم، وضعیت بارندگی‌ها وضعیت پرشدگی مخازن و در ادامه میخواهیم صحبت کنیم درباره نقشه راه آب که سال گذشته به تصویب رسید و سایر اسناد بالادستی مهمی که در حوزه آب وجود دارد یک بررسی کنیم و ببینیم که تا الان به کجا رسیده مشخصا برنامه هفتم را عرض میکنم، یک مروری داشته باشیم به آمار یک بررسی کنیم ببینیم که وضعیت بارندگی‌ها چطور بوده البته مفصل‌تر را در گزارشی که همکارانم آماده کرده‌اند با هم می‌بینیم، اما بارندگی‌ها به ما چه چیزی را نشان می‌دهد می‌گوید که ریزش‌های جوی کشور داریم.
راجع به سال آبی ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ صحبت میکنیم که یک چند روز دیگر به پایان می‌رسد آخر شهریور، طبیعتاً سال آبی جدید از مهر ماه است تا شهریور سال آینده از اول مهر ۱۴۰۲ تا ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ دو درصد افزایش را داشته‌ایم نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته، در ریزش‌های جوی و نسبت به بلند مدت دو درصد سال گذشته ۱۹ درصد افزایش بارش‌ها را داشتیم، وضعیت مخازن هم در سال جاری ورودی‌ها ۶ درصد افزایش پیدا کرده خروجی ۷ درصد و به طور کلی حجم آب موجود در مخازن ۱۱ درصد پرشدگی هم ۵۳ درصد است.
شاید به نظر بیاید که تصویر بعد را با هم ببینیم شاید به نظر بیاید که در بهار امسال ما بارندگی خوبی را داشتیم، اما همیشه آمار‌ها این را به ما نشان می‌دهد که نسبت به میانگین بلند مدت خیلی وضعیت مطلوبی نداریم به خاطر چند سالی که ما نزولات کمتری را شاهدش بوده‌ایم در برنامه هفتم و در برنامه امروز که میخواهیم بهش بپردازیم چند تا بند و ماده مهم در خصوص صنعت آب به چشم می‌خورد من چند تا را اینجا برایتان آماده کرده‌ام یکی اینکه حجم آب استحصالی کشور با مشارکت مردم بند ح ماده ۳۸ برنامه هفتم پیشرفت است که درصد‌های مختلفی را مشخص کرده که مردم بیایند مشارکت بکنند یک تناسبی هم دارد با شعار سال.
یک نکته دیگری که وجود دارد این است که ما بیاییم برای صنایع مان از حساب استفاده بکنیم یک بازار مبادله آب نامتعارف را راه اندازی کنیم بند دیگری از برنامه هفتم است اگر انتقال آب شرب داریم اینها حتماً به دلیل استفاده شرب باشد، انتقال آب در حوزه غیر شرب ممنوع است و هوشمندسازی پایش آب دستگاه‌های اجرایی که باید انجام شود ما اساساً هر چقدر که بانک اطلاعاتی کمتری نسبت به وضعیت نزولات و مصرف داشته باشیم این چرخه‌ای که داریم راجع به آن صحبت میکنیم سخت‌تر تصمیم‌گیری میکند.
راجع به اتفاقی که افتاده حالا در چاه‌های کشاورزی هم همینطور بحث‌های متعددی در این حوزه داشته‌ایم در میز اقتصاد که اساساً اختلافاتی که بعضاً پیش میآید بین وزارت کشاورزی یا وزارت نیرو سر همین آمار نداشتن و نبودن همین پایش‌هایی است که در اینجا بهش اشاره شده تصویر بعد را با هم ببینیم سال گذشته حتماً خاطرتان است که یک نقشه جامع آب یا نقشه راه آب تصویب شد تا الان خیلی زیاد خبری ازش نداریم میخواهیم امروز در میز اقتصاد بپردازیم به اینکه این به کجا رسید، چند سند بالادستی دارد یکی سند ملی آمایش و سند ملی امنیت غذایی و مهمترینش سند الگوی کشت است.
اگر خاطرتان باشد در میز اقتصاد‌های قبلی مثلاً راجع به الگوی کشت خیلی صحبت کردیم یکی از موضوعات مهمی که میتواند باعث به ثمر رسیدن این نقشه راهی که خدمتتان عرض کردم بشود همین الگوی کشت است که در جا‌های مختلف می‌بینیم که به خاطر اختلاف دستگاهی به خاطر آن چیز‌هایی که در قانون آمده و محقق نمیشود.
مثل قیمت خرید تضمینی به موقع اعلام نمیشود، کشت قراردادی درست انجام نمیشود، پول کشاورز درست داده نمیشود همه اینها منجر به این می‌شود که مثلاً همین الگوی کشت را شما نتوانید اجرا کنید الگوی کشت اجرا نشود می‌توانید در حوزه آب تصمیم گیری کنید و مشخصاً می‌بینید که یکی از همین سند‌ها اگر اجرا نشود میتواند در بخش‌های مختلف آسیب‌های جدی را داشته باشد.
طرح‌های دیگر را هم خواهیم پرسید در برنامه امروز راجع به تنش آبی صحبت خواهیم کرد لایحه آبخیزداری ببینیم به کجا رسیده نقشه راه آب را که خدمتتان عرض کردم و سوالات دیگری که در برنامه خواهیم پرسید.
سوال: آقای بزرگزاده وضعیت آبی کشور به طور کلی در سال آبی که در آن هستیم و آخرهایش است به چه صورت بوده؟
بزرگزاده: در مقیاس کشوری ما از نظر بارش در سال نرمال هستیم ولی من می‌خواهم خواهش کنم که بینندگان محترم به دو نکته توجه بفرمایند اول اینکه وقتی ما در سال نرمال هستیم باید توجه داشته باشیم که ایران به طور کلی کشور خشک و نیمه خشک و فراخشک است بیش از ۷۵ درصد آن در این طبقه‌بندی اقلیمی قرار می‌گیرند و بارش متوسط ایران کمتر از یک سوم میانگین جهانی است.
بنابراین کلمه سال نرمال ما را به اشتباه نیندازد که پس آب کافی داریم نرمال اروپا با نرمال ایران فرق میکند بالاخره این اقلیمی است که ایرانی در آن زاده شده و در این اقلیم ما این تمدن خوب را و چشمگیر را بنا کرده‌ایم و با همین کم آبی‌ها است بنابراین نرمال ما بسیار کم است و حجم آب در اختیار هر ایرانی در مقایسه با متوسط جهانی حدود یک سوم است که این باید بهش توجه شود، دوم اینکه ایران پهناور است میانگین کشوری ما را نباید به اشتباه بیندازد.
بله میانگین کشوری نرمال است در برخی از نقاط کشور فرض بفرمایید مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان ما سیل‌های خوبی را داشتیم روان آب‌های خوبی را داشتیم که در سدهای ما بسیاری از آنها ذخیره شده ولی آبی که مثلاً در منطقه جنوبی استان سیستان و بلوچستان است به چه کار تهران میآید که الان وضع بارشش کمتر از نرمال است یا به چه کار مشهد میآید.
ما مسائل آب را باید در مقیاس منطقهای و محلی مدیریت بکنیم، بنابراین باید توجه کنیم به توزیع و پراکنش بارش در سال وقتی به این مهم توجه کنیم می‌بینیم نه تعدادی از استان‌های مهم ما که بسیار پرجمعیت هم هستند مثل تهران، مثل فارس، مثل خراسان رضوی از میانگین بارش خودشان کمتر گرفته‌اند.
سوال: چقدر کمتر مثلاً
بزرگزاده: مثلاً تهران ۱۶ درصد کمتر گرفته، بوشهر ۱۷ درصد کمتر گرفته، چهارمحال ۱۳ درصد، قزوین ۱۳ درصد، فارس ۱۲ درصد، سمنان ۱۱ درصد، خراسان رضوی ۸ درصد، زنجان ۶ درصد و البرز هم ۶ درصد خب اینها رقم‌هایی است بالاخره تهران را وقتی ما راجع به منابع آبی تهران صحبت میکنیم راجع به مناطق ۲۲گانه تهران صحبت نمی‌کنیم که قبلاً هم در برنامه‌های دیگر عرض کرده‌ام، ما از آبیک قزوین که دارد از سد طالقان آب می‌گیرد که همان منبع مشترک با تهران است.
داریم از همان آبی استفاده میکنیم که کل استان البرز که کل استان تهران نه فقط شهر تهران که مناطقی مثل ورامین، پیشوا، بومهن و رودهن و پردیس و اینجا‌ها هم در واقع جز و لواسانات هم در واقع جز همین منابع هستند یعنی ما داریم راجع به یک منطقه حدوداً ۱۸ میلیون نفری داریم صحبت میکنیم قتی داریم راجع به مشهد حرف می‌زنیم، مشهد یک مجاورین حضرت دارد و یک زوار حضرت دارد که پیک‌ها و بیشینه جمعیتی را گاهی در زمان‌هایی به صورت سنتی و در عرف و فرهنگ ما این جمعیت می‌روند آنجا و مستقر میشوند و نیاز آبی به یکباره در مقاطعی خیلی رشد میکند و یا استان فارس و بوشهر و هرمزگان که ما برای شهر بندرعباس بایستی تفکرات ویژه‌ای را در این قسمت داشته باشیم.
سوال :به طور کلی بارندگی و پرشدگی مخازن نسبت به میانگین بلند مدت در سراسر کشور چگونه ارزیابی می‌شود به چه صورت وضعیت است؟
بزرگزاده: در مقیاس کشوری وضعیت مناسب است در مقیاس کشوری معیار نیست به صورت منطقهای و محله‌ای است مثلاً سد ۱۵ خرداد ما ۳۰ درصد عقب‌تر است از سال قبل، سد استقلال در هرمزگان ۶۱ درصد عقب‌تر است تنگویه سیرجان در کرمان یا سد نسای و همینطور ساوه که شما اشاراتی الان بهش داشتید یا سد رودبار در رودبار لرستان را که در واقع اشاراتی داشتید در مناطقی از کشور در واقع ما سدهایمان عقب‌تر هستند از شرایط متوسط و پارسال ما فکر میکنیم که چیزی که واقعاً در پی آن هستیم.
خواهش داریم از شهروندان محترم این است که به هر حال ایرانی در چنین اقلیمی بزرگ شده و متولد شده و یاد گرفته قناعت را قناعت در فرهنگمان است آن هم قناعت درباره عنصر مهم و حیاتی مانند آب بایستی آن قناعت را پیشه کنیم و مدیریت مصرف را در دستور کار خودمان داشته باشیم تا همانطوری که این ایام پیک را داریم عبور میکنیم ایام روبرو را و ماه‌های آتی را تا فصل اینکه دوباره شروع شوند در کشور که معمولاً نیمه‌های زمستان حالا گاهی هم پاییز می‌شود ولی به هر حال بیشتر از نیمه‌های زمستان شروع می‌شود انشاالله به خوبی پشت سر بگذاریم.
سوال: می‌توانیم بگوییم که از خشکسالی و بحران آب عبور کرده‌ایم یا نه؟
بزرگزاده: ببینید این کلمه خشکسالی کلمه علمی نیست به کار بردنش به خاطر اینکه در یک مناطقی از کشور ما همچنان دچار خشکسالی هستیم، همانطوری که الان هم عرض کردم خدمت شما بنابراین از آن مناطق عبور نکرده‌ایم ضمن اینکه ما آنقدر در گذشته یک سری بهره برداری‌های غیر مجاز از منابع آب زیرزمینی و از طبیعت کرده‌ایم که بدهکار طبیعت هستیم تا سال سال نرمال شده نباید فکر کنیم که حالا می‌توانیم هرگونه که دلمان میخواهد مصرف کنیم.
ما اگر این آب را رها کنیم می‌رود صرف مصارف خوب مثل شرب، مثل تامین شغل‌های صنعتی خدماتی کشاورزی و یا تامین نیاز‌های محیط زیستی می‌شود، صرف حقوق رودخانه و حقوق تالاب‌ها و پیکره‌های آبی می‌شود این بحث مهمی است که باید بهش توجه کنیم.
سوال: متشکرم؛ آقای موسوی شما ارزیابیتان چیست با وضعیت آبی که در آن هستیم با توجه به اینکه الان در دولت جدید هستیم و حالا وزیر نیرو عوض شده فکر می‌کنید با توجه به آمار‌هایی که داده شده اولویت‌های وزارت نیرو در حوزه مدیریت آب باید چه باشد؟
موسوی: خدمت شما عرض کنم درباره اینکه وضع منابع آبی چطور است همانطوری که استاد عزیز جناب آقای دکتر بزرگزاده فرمودند به طور میانگین نمیشود کل کشور را ما قضاوت کنیم، چون شرایط در هر مناطق متفاوت است.
ولی اینکه وزرای محترم چگونه برخورد کرده‌اند خصوصاً وزیر نیرو چه برنامه‌ای دارند یا چه مجموعه‌ای را ما در نظر داریم همینطور که شما در ابتدای برنامه فرمودید و برنامه هفتم را راس‌هایش را به هر حال شما نشان دادید به بینندگان محترم ما باید سه تا برنامه را با همدیگر در نظر بگیریم کما اینکه جناب آقای دکتر علی آبادی وزیر محترم نیرو هم این برنامه‌ها را در دستور کارشان در برنامه‌ای که خودشان ارائه کرده‌اند.
یکی همین برنامه هفتم است که جناب عالی فرمودید و رئوسی دارد و دوم سند امنیت غذایی است که باز هم آن را هم وزیر محترم نیرو و هم وزیر جهاد اعلام کرده‌اند در برنامه‌شان و نقشه آب راه است که صحبت امروز است که جناب عالی سوالاتی دارید اینها هر کدام با یک دوره زمانی است.
مثلاً برنامه هفتم مشخص است برای ۵ سال آینده است که سال اولش شروع شده و سند امنیت غذایی تا ۱۴۱۱ طراحی شده و سند نقشه راه آب تا ۱۴۲۰ اینها هر کدام یک اهدافی دارد ولی اهداف‌هایش به هم نزدیک است حالا من یکی دو تا مورد را در همین برنامه هفتم که سوال فرمودید بگویم خدمتتان ابتدای برنامه شما برنامه هفتم را که چند بند را آوردید برنامه هفتم از بند ۳۷ تا ۴۱ است و یک جدولی دارد که تقریباً روح این برنامه در آن جدول است جدول شماره ۸ که در این جدول اعدادی را می‌گوید که این اعداد باید بهشون برسیم مثلاً در مورد آب‌های سطحی می‌گوید که شما ۴۳ میلیارد استفاده کنید که ما هم همین حدود یا حالا کم و بیشتر استفاده میکنیم.
ولی در مورد آب‌های زیرزمینی می‌گوید که شما ۵۰ میلیارد یا ۴۸ میلیارد را باید به ۳۶ و هفت دهم برسانید یعنی یک چیزی حدود ۱۴ میلیارد باید کم کنید یعنی در همین ۵ سال که امسال سال اولش است ما سال اول را به نصف رسیده‌ایم یعنی آیا ما سهممان که در امسال بود که سالی ۳ میلیارد می‌شود از آب زیرزمینی کم کردیم این سوالاتی است که در برنامه هفتم باید پیگیر بود و یا می‌گوید که شما برو منابع آب نامتعارف که همان آب زیرزمینی می‌شود و استفاده از پساب است به یک میلیارد و هفتصد برسان یعنی عدد خیلی بزرگی است.
ما الان آب شیرین شده را شاید بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون الان از دریا می‌گیریم می‌گوید این عدد را باید برسانید به یک و هفتصد در مورد مصرف آب کشاورزی می‌گوید تو باید عددت را به عدد ۶۵ میلیارد برسانیم در حالی که ما به هر حال چه نظر وزارت محترم جهاد و وزارت نیرو حالا عددی بین ۷۰ تا ۸۰ است حالا آنها وزارت جهاد یک عددی بین ۷۰ می‌فرمایند وزارت نیرو معتقدند ۸۲ میلیارد مصرف آب کشاورزی ما داریم ولی به هر حال این عدد باید کم شود.
منظور من این است که همانطور که رئیس جمهور محترم فرمودند و اسناد بالادستی را مکرراً فرمودند که این اسناد جز برنامه‌های ما است ما اگر میخواهیم برنامه هفتم را اجرا کنیم این موارد باید انجام شود مثلاً یکی از موارد این است که ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ بدهیم به محیط زیست آیا ما ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ حالا امسال سهمیه‌مان ۲ میلیارد است آیا ما دو میلیارد به تالاب گاوخونی و تالاب دریاچه نمک قم ۲ میلیارد را دادیم کسی بوده حساب کند که این چند میلیارد برای سهم محیط زیست داده شده تا برویم وارد سال ۱۴۰۴ بشویم.
اینها اهدافی است که در برنامه هفتم هست و البته در سند امنیت غذایی یک مقدار تندتر است اینها مثلاً در سند امنیت غذایی می‌گوید شما باید تا سال ۱۴۱۱ مصرف آب کشاورزی را به ۵۰ میلیارد برسانید به ۵۱ میلیارد برسانید، اعداد خیلی عجیبی دارد که باید حتماً انجام شود اگر انجام نشود ما به اهداف نمی‌رسیم مثلاً در سند امنیت غذایی می گوید که شما در تولید ماده خشک که یک کیلو گرم و ۳۶۰ گرم است برای هر متر مکعب آب تو این را باید به ۲/۶ برسانید دو برابر باید بشود.
یعنی می‌گوید باید جوری کار کنید که از یک متر مکعب آب دو برابر وضع فعلی محصول کشاورزی تولید کنید اینها بحث‌هایی است که هست و خوشبختانه وزیر محترم جهاد هم جالب است بدانید که ۲۲۱ بند دارد سند امنیت غذایی هر ۲۲۱ بند را وزیر محترم جهاد در برنامه‌شان آورده‌اند، یعنی دقیقاً همان ۲۲۱ بند را آورده‌اند یعنی بهش میگویند که من اعتقاد دارم به این برنامه.
سوال: از جزئیات نقشه راه آب که سال گذشته رونمایی شد بفرمایید که تا الان چقدر پیشرفت داشته چقدر کمک حال بوده و در کدام مرحله هستیم؟
بزرگزاده: خیلی متشکرم که این برنامه وزین را گذاشتید که راجع به یک مجموعه‌ای از تصمیمات مهم ملی که آثار مشخصی را بر پایداری زیست بوم این کشور دارند راجع به آن بحث و گفتگو بکنیم جناب آقای دکتر موسوی فرمودند به هر حال یک اسنادی وجود دارد که شما هم در گزارش خود آوردید که این اسناد؛ بایستی به آن توجه کنیم تا بتوانیم به پایداری زیست بوم برسیم.
دهه‌ها بود که همه می‌گفتیم که ما سند ملی آمایش سرزمینی نداریم یا توسعه بر اساس آمایش سرزمین نیست، اشاره می‌کردیم به کاری که فلان مشاور خارجی قبل از انقلاب انجام داده بود، چه کار خوبی بود، چه نظرات و راهنمایی‌های خوبی بود که افسوس ما آنها را اعمال نکردیم.
اقتصادی- اجتماعی پیوند نداشت. مطلب عجیبی است، ولی به هر حال و این نقص بزرگی است، ما نمی‌توانیم در کشور خشک آب را توزیع کنیم و تخصیص کنیم و مستقیم به میزان تولید جی‌دی‌پی حاصل از آن و میزان تولید اشتغال حاصل از آن توجه نکنیم. نمی‌توانید پیوند نزنید با نرخ رشد اقتصادی در آن استان و در آن منطقه. به هر حال مگر ما، آب یکی از پیشران‌های توسعه است. آب یکی از الزامات توسعه است. به گونه‌ای رفت که اضافه بارگذاری‌های فراوانی شد.
ما الان بیش از دو برابر مقادیر مجازی که در نُرم‌های جهانی است، برداشت آب داریم و این اضافه بارگذاری‌ها خودش را به صورت خشکی رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها نشان می‌دهد برای ما و یا به صورت فرونشست که تهدید میکند خیابان و خانمان مردمان این سرزمین را؛ ترک‌هایش.
نقشه راه آب را با جمعی بنا بر سفارش و دستور یک مرجع بالادستی؛ شورای عالی آب که دبیرخانه آن در وزارت نیرو است تدوین کرده و در چهل و پنجمین جلسه شورای عالی آب ارائه شده، بعد از آن هم در مسیر خودش برای آن مرجع فرستاده شده تا به تأیید سران سه قوه برسد و در واقع کار‌های آن به جلو برود.
سؤال: الان یعنی کجاست؟
بزرگزاده: الان در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی است که طبق دستور برای آن جا ارسال شده، دبیرخانه هم تشکیل جلسه داده، مجدد این را برای سازمان‌های مختلف پخش کرده، اظهارنظر‌ها را گرفته، خورد به این تقدیر اداری‌ای که در این سه تا چهار ماه گذشته بالأخره کشور درگیرش بود.
سؤال: یعنی این باعث شد متوقف شود فعالیتش یا نه؟
بزرگزاده: متوقف نشده ولی به هر حال یک حالت انتظاری را که وزیران جدید بنشینند و احتمالاً ساختار اداری جدید مستقر شود تا ببرد جلو، این است که دیگر از این مرحله عبور کردیم و همه چیز بحمدلله طبق قانون اساسی رفته جلو.
سؤال: الان منتظر کدام مرحله‌ایم؟
بزرگزاده: الان باید دبیرخانه همه را صدا بزند و جلسات تکمیلی را بگذارد که گذاشت؛ یکی دو مرتبه همه را صدا زد و بایستی بعد وارد خود صحن دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی شود و در مسیر طبیعی خود به پیش برود.
سؤال: چقدر فکر می‌کنید طول ممکن است بکشد این فرایندی که به آن اشاره می‌کنید؟
بزرگزاده: نمی‌دانم، امیدوارم دو سه ماهه واقعاً جمع شود، ولی خبر خوش این است که، چون در شورای عالی آب یک مرحله رونمایی و تصویب مرحله‌ای شده بود، بحث‌های مهمی از آن در برنامه هفتم آمده است. یعنی در نقشه راه آب هم آمده که منطبق بر سند ملی امنیت غذایی در افق ۱۰ ساله تا ۱۴۱۱، سی میلیارد کاهش آب داشته باشیم، که حدود ۱۰ سال می‌شود.
همان طور که آقای موسوی از جدول قرائت کردند؛ ۱۵ میلیارد از کاهش مصرف؛ یعنی سالی سه میلیارد در برنامه هفتم پیش‌بینی شده، برخی از بند‌های مهم آنجا در برنامه هفتم آمده که اگر فرصت شد می‌توانم آن جا هم برای شما توضیح دهم؛ مثل تأمین آب صنایع، بازتخصیص آب و یا اصلاح ساختار آب و مسائلی از این دست را.
نقشه راه آب تضمین میکند که آب در یک کشور خشک و نیمه خشکی مثل ایران، تنگنای توسعه نشود، یعنی وقتی جمعیت ما رسید به بیش از صد میلیون و ما الان از ۲۰ و چند میلیون شغل ایجاد کردیم در کشور، نیاز داریم که ۵۰ میلیون شغل داشته باشیم، مطمئن باشیم که آب مورد نیاز برای تأمین بیش از ۵۰ میلیون شغل را داریم. بحث مهمی است؛ و بعد آب را، همین آب محدود را پس از این که آب اجتماعی را تأمین کردیم.
منظور از آب اجتماعی؛ آبی است که به کار شرب و بهداشت شهروند ایرانی میآید که هر شهروند ایرانی با هر سطحی از درآمد ولو دهک پایین جامعه باشد و هیچ درآمدی هم نداشته باشد باید بتواند آب شرب و بهداشتش را تأمین کند و آبی است که به کار زیستوند ایرانی میآید، یعنی گیاهان و جانوران ایرانی هم باید به اندازه کافی آب داشته باشند تا بهره‌مند شوند. نقشه راه آب، نقشه توزیع این آب است. آب اجتماعی را که پرداخت کردیم، مابقی آب، آب تجاری است.
این آب باید به طرف حوزه‌هایی هدایت شود که بیشترین اشتغال‌زایی را داشته باشد که بیشترین تولید درآمد را برای ایرانی داشته باشد. بر اساس محاسباتی که کردیم، اگر ابزار‌های دیگر همراهی کنند، با اعمال نقشه راه آب، به رغم کاهش مصرف آب کشاورزی، بر اساس سند ملی دانش بنیان امنیت غذایی، که حدود ۳۰ میلیارد کاهش خواهد یافت و به پنج و یک میلیارد خواهد رسید.
به جای توسعه کشاورزی افقی، توسعه عمودی کشاورزی را خواهیم داشت و کیک اقتصاد بخش کشاورزی؛ یک و هفت دهم برابر می‌شود و حجم اقتصاد بخش صنعت؛ دو و دو دهم برابر و حجم اقتصاد بخش خدمات؛ دو و شش دهم برابر خواهد شد.
سؤال: آقای موسوی شما نظرتان چیست؟ فکر می‌کنید سرعتی که تا الان داریم پیش می‌رویم برای این که نقشه راه آب را اجرا کنیم، سرعت مطلوبی است؟ وزرا و همه دستگاه‌هایی که باید کارشان را انجام دهند، با سرعت مطلوبی کارشان را می‌برند جلو؟ با توجه به آن نکاتی که آقای بزرگزاده به آن اشاره کردند؟
موسوی: همان طور که ایشان فرمودند، نقشه راه آب یک مراحلی دارد که به هر حال فرمودند در شورای امنیت ملی است یا مراحل دیگری که فرمودند چند ماهه تمام می‌شود ولی نکته‌ای که هست این است که نقشه راه آب چند پیش‌نیاز دارد، آن پیش‌نیاز‌ها باید حل شود.
سؤال: مثل؟
موسوی: مثل همان سند امنیت غذایی که عرض کردم. آن ۲۲۱ بند است، حالا من چند تای آن را خدمتتان می‌گویم؛ یعنی قضیه خیلی وسیع است، این نیست که ما بیاییم، چون همان طور که فرمودند در نقشه راه آب یا در برنامه هفتم؛ موضوع کاهش شدید آب کشاورزی است.
یعنی ما با آب صنعت به هر حال به روش‌های شیرین‌سازی از دریا به هر حال درست می‌شود، یا استفاده از پساب بالأخره انجام می‌شود، یا مثلاً کاهش تلفات در شبکه‌های شهری که عدد خیلی بالایی است و شاید ۲۶ تا ۳۰ درصد باشد، بالأخره می‌شود با یک روش‌هایی خود وزارت نیرو انجام می‌دهد و این عدد را کاهش می‌دهد.
نکته مهم؛ بحث آب کشاورزی است که ما اگر برای آبخوان‌هایمان و این بحث فرونشست‌ها که پیش آمده، آبی نیاز داریم و اگر میخواهیم رودخانه‌ها را پرآب کنیم و تالاب‌ها را که به هر حال کانون‌های گرد و غبار از تالاب‌ها دارد بلند می‌شود، تالاب‌ها خشک شده همه در فلات مرکزی، این را انجام دهیم ما باید آب کشاورزی را کاهش دهیم.
آن هم خیلی مراحل مختلفی دارد در سند امنیت غذایی، مثلاً یکی از آن؛ توسعه گلخانه است. شما باید سی هزار هکتار فعلی را به صد و پنجاه هزار هکتار برسانی. عدد خیلی بزرگ است؛ طوری که صیفیجات همه برود داخل گلخانه. یعنی صیفی بیرون از گلخانه نباید، همینی که وزارت جهاد هم گفته.
ببینید چقدر سرمایه میخواهد، چقدر پول میخواهد تا این کار انجام شود. اگه انجام نشود، نمیشود مصرف آب...، الان ما تولید گلخانههایمان شاید بین سه میلیون تن است، ولی این باید به ده میلیون تن برسد.
یعنی تولیدات باید برود زیر پوشش گلخانه، یا مثلا آبزیان که میتواند یک مقدار روی الگوی غذایی شهروندان تأثیر بگذارد، باید به دو برابر برسد. آن هم ببینیذ چقدر باید کار شود، چقدر لنج یا چیز‌های دریایی یا تولید ماهی در قفس.
حالا شما ببینید تمام این دویست و بیست بند؛ آییننامه‌های اجرایی بسیار مفصلی میخواهد. من فکر میکنم ما باید از وزیر جهاد شروع کنیم؛ یعنی وزیر جهاد که فرمودند ما آن امنیت غذایی را قبول داریم، ایشان باید واقعاً آستین بالا بزند و وارد گود بشود. موضوع اصلی هم؛ سند الگوی کشت است. الگوی کشت مواردی مطرح میکند، مثلاً ما کشوری هستیم که آب‌های ما، آب‌های کشور الان به سمت شوری رفته است.
باید جو که شورپسند است را افزایش دهیم، یا مثلاً این موارد است یا مواردی مثلاً کشت مثلا کنجد، کنجد را باید افزایش دهیم. اینها در سند امنیت غذایی هست، یا کلزا؛ برای افزایش دانه‌های روغنی. اینها در سند الگوی کشت هست، معذرت می‌خواهم در سند الگوی کشت هست، ما باید روی اینها کار کنیم.
سؤال: خوب کار شده به نظرتان تا الان تا اینجا، بالأخره یک سالی گذشته دیگر؟ یک بخشی از آن که مثلاً الگوی کشتی است که چندین سال از آن گذشته است.
موسوی: الان مشکلی که در وزارت جهاد است، دو دسته هستند؛ یک عده که به هر حال قبول دارند سند امنیت غذایی را، یک عده قبول ندارند. ما الان باید در وزارت جهاد به این باور برسیم که این سند وجود دارد.
برنامه وزیر است، انشاءالله باید وزیر این را آیین نامه اجرایی آن را بنویسد، ارائه بدهد، بعد مصوب کند و اجرا کنند. این را هنوز تا امروز کاری انجام نشده.
سؤال: در خصوص هدررفت آب بیش از سی درصد ، کاری انجام می‌شود؟ برنامه های وجود دارد در وزارت نیرو که ساری و جاری باشد؟
بزرگزاده: در این قسمت هر چقدر کار کنیم کم است و همانطور که آقای وزیر هم اشاره کردند، یکی از جریانات اصلی که در این دوره وزارت نیرو تمرکز خواهد کرد، همین بخش است که به طور کلی کاهش هدررفت آب؛ حالا چه در بخش کشاورزی که آقای موسوی اشاره به سند ملی امنیت غذایی کردند.
من معتقدم که جزوِ، در ردیفِ بهترین اسنادی است که در چند دهه گذشته در امور زیربنایی کشور تدوین شده است. سند امنیت غذایی تضمین میکند که کشاورز ما که الان دارد سیصد متر، چهارصد متر چاه می‌زند، آب می‌آورد بیرون؛ این کشاورز چند وقت دیگر بدون کار نشود و ما همیشه غذا داشته باشیم.
اگر این فربگی و بدمصرفی را در بخش کشاورزی برایش چار‌های نشود، لاجرم طبیعت فیزیک خودش را، معادل فیزیکی خودش را نشان‌مان می‌دهد که با خشکسالی و با فرونشست بود که در فرمایشات آقای وزیر هم مواردی از این اشاره شده بود. در نقشه راه آب که به صورت مفصل درباره آن بحث شده که باید به آن توجه کنیم، در برنامه هفتم هم همینطور باز بحث شده روی آن. در برخی از قوانین سنواتی موادی در واقع آمده، ولی به طور کلی یک برنامه دائمی وزارت نیروست.
سؤال: اگر بخواهید آمار، چون گفتید برنامه دائمی است، میپرسم؛ مثلاً در سه سال گذشته چقدر توانستید از این هدررفت کم کنید؟
بزرگزاده: هدررفت آب یک نحله فکری است که باید در این دولت خیلی به آن توجه کنیم، به دلیل این که وقتی که ما پروژه هدررفت آب، مثلاً یک پروژه هدررفت آب در بخشی از یک شهر مثل تهران اجرا می کنیم.
این نیاز به اسناد و مجوز‌های تکمیلی دارد که این بخشی از این، یا بایستی هزینه‌های این پروژه بزرگ را، یعنی مثلاً در نظر بگیرید ما سیصدهزار کیلومتر شبکه توزیع، بیش از سیصد و چهل هزار کیلومتر شبکه توزیع داریم، در جای جای ایران؛ مثلاً فقط همین تهران بالای بیست هزار کیلومتر است. صحبت از طول‌های بسیار و در واقع طولانی است. اگر بخواهیم این کار‌ها را انجام دهیم، با بودجه دولتی که نمیشود.
کاری که الان داریم روی آن کار میکنیم و انشاءالله به عنوان برنامه دولت چهاردهم رونمایی می‌شود و جلو خواهد رفت؛ این است که از بخشی قوانین آن را تدوین کنیم که از بخشی از محصولی که اینجا بهدست میآید که خود آب است یا در مورد جمع‌آوری فاضلاب؛ خود پساب است.
از خود بازار آب و یا بازار پساب کمک بگیریم برای تأمین مالی این بخش که در برنامه جناب وزیر جریان داشته، متأسفانه در این بخش به دلیل پیچیدگی‌های زیادی که داشته، در سالیان گذشته توفیق چندانی حاصل نشده و با نگاهی به درس آموخته‌های گذشته باید اکنون روش‌مان را بهبود و ارتقا بدهیم.
سؤال: یک نکته راجع به آب صنعتی میخواستم از شما بپرسم، با توجه به اینکه حالا در نقشه راه آب هم داریم صحبت میکنیم، برنامه هفتم هم صحبت میکنیم، هم در خصوص انتقال آب بفرمایید که حالا در برنامه هفتم دیدیم که مجوز‌های انتقال آب فقط برای آب شرب باید باشد، بفرمایید که این چطور پیش خواهد رفت؟ یکی اینکه آن بحث پساب‌ها که در برنامه هفتم هم آمده، بفرمایید که آن چگونه پیش خواهد رفت؟
بزرگزاده: ببینید پساب، انتقال آب و آب صنایع، همین‌هایی که در برنامه هفتم آمدند، از نقشه راه در واقع متن‌شان را وام گرفتند که حالا به این صورت آمدند، حالا البته در مجلس برخی از کلماتش تغییر کرد، ولی روح قانون همان روح است. بر اساس نقشه راه و البته باز مطابق بر برنامه هفتم، در برنامه هفتم بندی وجود دارد که آب صنایع به جز خوراکی، آشامیدنی و دارویی، به طور کلی بایستی از منابع آب نامتعارف دریا و پساب تأمین شود.
در نقشه راه هم به این توجه شده است. در افق نقشه راه در مجموع حدود چهل و پنج درصد از آب صنایع از منابع درون سرزمینی و آب‌های متعارف و پنجاه و پنج درصد از آب‌های نامتعارف؛ دریا و پساب تأمین خواهد شد. به علاوه، بازتخصیص آب صنایع موجود هم هست، یعنی از سال قبل شروع شد که در قانون بودجه بود، در برنامه هفتم هم هست، در نقشه راه هم هست، در هر سه تا سند هست که ما بایستی وقتی که منابع آب جایگزین را از منابع آب نامتعارف فراهم کردیم.
صنایع بزرگ، پرآب‌بر و سودده باید الزاماً به طرف آن منابع آب جایگزین و نامتعارف بروند و پارسال حدود چهارصد و چهل واحد را برایش مجوز بازتخصیص آب صادر کردیم با حجم حدود یک میلیارد متر مکعب که این کار باید با قدرت ادامه پیدا کند. آب دریا را بر اساس نقشه راه کشور، آب دریا که کمی گرانتر است.
برای صنایع بزرگ، پرآب‌بر و سودده است و صنایع کوچک و متوسط به طرف پساب که در واقع هزینه‌های پایینتری را دارد خواهند رفت. در مورد طرح‌های انتقال آب هم الان پنج طرح انتقال آب بزرگ از دریا در حال حاضر اجرا داریم که حدود چهار میلیون نفر را تأمین آب شرب خواهد کرد و حدود یک میلیارد مترمکعب آب فراهم خواهد کرد.
اگر در مورد انتقال بین حوز‌های هم متن و نص قانون مشخص است، طبق قانون عمل خواهد شد.
سؤال: آقای موسوی جمعبندی شما را داشته باشیم در حوزه امنیت غذایی و سند امنیت غذایی که به آن اشاره کردید؟
موسوی: سند امنیت غذایی را همانطور که عرض کردم، ارکان کشور؛ یعنی مدیران ارشد کشور باید قبول داشته باشند. به هر حال همانطور که آقای بزرگ زده فرمودند، ما چندین دهه است که بیش از مقداری که باید مصرف کنیم آب مصرف کردیم و بازگشت به حالت سابق، بسیار سخت است.
این یک جراحی عمیق میخواهد و این جراحی هم به هر حال مشکلاتی را در پیش خواهد داشت. این است که همه باید باور کنیم و بعد همکاری باهم کنیم؛ یعنی وزارت نیرو و وزارت جهاد همکاری تنگاتنگ باید داشته باشند، همچنین سازمان محیط زیست.
سؤال: تا الان به نظرتان این طور نبوده؟
موسوی: ببینید ما الان در برنامه‌های وزیر محترم نیرو و وزیر جهاد سند امنیت غذایی را داشتیم، ولی در برنامه خانم انصاری نبود، یعنی ایشان فقط اشاره میکند که مصاحبه هم کردند تلویزیون، میگویند که ما میخواهیم آبخوان‌ها مشکلاتش حل شود، فرونشست؛ از کجا؟ اینها باید باهم هماهنگ باشند، باید تنگاتنگ باهم بروند روی کاهش مصرف آب کشاورزی که خوشبختانه این را رعایت می‌کنند.
سؤال: آقای بزرگزاده، دو تا سؤال خیلی کوتاه هم اگر شما پاسخ دهید؛ یکی این که تنش آبی خواهیم داشت در سال آبی جدید و این که بفرمایید خیلی کوتاه؛ لایحه آبخیزداری هم بفرمایید آن اختلافات کارشناسی که بین وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی بود، به کجا رسید؟ حل شد یا نه؟
بزرگزاده: در مورد لایحه آبخیزداری، این در کمیسیون زیربنایی دولت است، مباحث فنی زیادی را دارد، آبخیزداری موضوعی است که مورد تأیید و تأکید وزارت نیرو هم هست، ولی مصداق‌هایی که مطرح است، چون برخی مواقع طرح‌های آبخیزداری باعث میشوند که ما نظم آب موجود را بین بالادست و پایین دست حوضه به هم بریزیم.
سؤال: این اختلاف کارشناسی برطرف نشده هنوز؟
بزرگزاده: قرار شد که یک کارگروهی بر اساس مصوبه کمیسیون زیربنایی دولت، یک کارگروه فرعی از وزارت نیرو و وزارت جهاد تشکیل شده، ما تاکنون دو جلسه را تشکیل دادیم، یک اتفاقات خوبی بین ما رخ داده و یک نزدیکی قابل توجهی صورت پذیرفته
سؤال: کی نتیجه اش را خواهیم دید؟
بزرگزاده: این بستگی دارد که روند کار به چه صورتی باشد، ولی به نظر من، قابل جمع بندی است و در مورد تنش آبی؛ ما باید همیشه مراقب تنش آبی باشیم.
سند امنیت غذایی هم یک جمله عرض کنم؛ سند امنیت غذایی توسط رئیس جمهور ابلاغ شده، بعد از یک ماراتونی که وزارت جهاد کشاورزی راهبری کرده، همه ما هم همراهی کردیم؛ عمل به سند امنیت غذایی هنجار ملی است. عمل نکردن ناهنجاری است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
