مصرف روزانه انرژی در کشور معادل ۶ میلیون بشکه نفت است / آیا فاجعه بالاتر از این است / کدام نهاد پاسخگو است

گروه انرژی: کارشناس انرژی گفت: سیاستگذاری غلط در دهه‌های گذشته، مصرف انرژی در کشور را بالا برده است، به طوری ۱۰ درصد گاز دنیا در ایران تولید می‌شود، یعنی انرژی کم تولید نمی‌کنیم اما میزان مصرف انرژی در کشور معادل ۶ میلیون بشکه نفت در روز است.

به گزارش بولتن نیوز، حسین نورالدین موسی کارشناس ارشد نفت مناطق نفت‌خیز جنوب که بیش از ۳۰ سال سابقه اجرایی را با خود به دوش می‌کشد باایرنا  پیرامون موانع تولید انرژی، میزان مصرف انرژی، تاثیر آمارهای غلط در سیاست‌گذاری انرژی و افسانه سرایی ها پیرامون تولید نفت در رژیم سابق به گفت‌وگو نشست که مشروح آن به شرح زیر است.

۱۰ درصد از گاز دنیا را تولید می‌کنیم، اما مصرف بالاست

ایرنا: وضعیت تولید انرژی در کشور چگونه است؟

نورالدین موسی: در دنیا ۱۱ میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌شود و ما سهم ما در ایام پیک از آن یک میلیارد متر مکعب است. از طرفی با وجود اینکه حدود ۱۰ درصد از گاز دنیا را تولید می‌کنیم، اما بازهم با قطعی گاز صنایع روبرو هستیم و در ایام پیک صنایع و نیروگاه‌ها به جای گاز از سوخت‌های جایگرین استفاده می‌کنند؛ بنابراین ما انرژی کم تولید نمی‌کنیم از طرفی میزان مصرف انرژی ما در روز معادل ۶ میلیون بشکه نفت است.

ایرنا: چه کسی مقصر این میزان مصرف بالا است و اینکه مردم سبب افزایش مصرف انرژی در کشور هستند؟

نورالدین موسی: بدون تردید آخرین نقطه‌ای که باید از آن مطالبه کاهش مصرف را کرد، مردم است. نخست باید به سراغ صنایع عمده، نیروگاه‌ها، خودرو برویم و تا زمانی که امکانات لازم را در اختیار مردم قرار نداده‌ایم، نمی‌توانیم مدعی شویم که مردم مقصرند، در حال حاضر راندمان نیروگاه‌ای ما پایین است و همچنین مصرف خودروهای ما نیز بالا و باید با یک سیاست گذاری درست این مسیر اشتباه را اصلاح کنیم، لذا باید الگوی حکمرانی را با یک عزم ملی تغییر دهیم تا شدت انرژی کشور به حالت متعادل برسد.

هیچ وقت به ۶ میلیون بشکه نفت در روز نرسیدیم

ایرنا: عنوان می‌شود که می‌توانیم به تولید روزانه ۸ میلیون بشکه‌ای نفت خام برسیم،آیا این موضوع درست است؟

نورالدین موسی: افرادی که حرف از تولید ۸ میلیون بشکه میزنند افرادی هستند که کار تجربی نکردند و علم کافی در این حوزه را ندارند، زیرا توان مخازن کشور مشخص است. قبل از انقلاب نیز از برنامه تولید ۸ میلیون بشکه‌ای حرف می‌زدند که شاهد بودیم این برنامه شکست خورد و سپس برای ۷.۲ میلیون برنامه‌ریزی کردند که بازهم آن شکست خورد و بعد از آن برنامه خود را روی ۵.۷ میلیون بشکه در روز پی‌ریزی کردند.

ایرنا: اینکه می‌گویند تولید در قبل از به تولید ۶ میلیون بشکه‌ای نفت در روز رسیدیم، درست است؟

نورالدین موسی: ما هیچ وقت به ۶میلیون بشکه نفت در روز نرسیدیم. برای توضیح توجه کنید که ما یک تولید روزانه، تولید ماهانه و یک تولید سالانه داریم. تولید برای یک زمان کوتاه و یک بازه کوتاه فاقد اعتبار است، بنابراین وقتی می‌گوییم تولید به ۶ میلیون بشکه در روز برسد باید میانگین تولید در ۳۶۵ روز را در نظر گرفت و تولید آن بازه برابر با ۶ میلیون بشکه در روز باشد.

از سال ۱۹۷۰ تا تحریم‌های اول در زمان ریاست جمهوری اوباما، تولید نفت بر اساس آمار، هیچ وقت به غیر از سال‌های ۵۳ و ۵۲ که به میانگین ۵.۵ میلیون بشکه در روز بودبه ۶ میلیون بشکه در روز نرسید. فقط در دو ماه به ۶ میلیون بشکه در روز رسیدیم که آن هم تداوم نداشت و همان تولید غیرصیانتی هم به مخازن ضربه زد و اگر ادامه پیدا می‌کرد، تولید نفت به ۱.۵ میلیون بشکه در روز می رسید، اما با صیانتی شدن تولید سبب شد که تولید را حفظ کنیم.

بنابراین در نظر بگیرید که ۶ میلیون بشکه در روز یک دروغ بزرگ است و مخازن ما توانایی تولید این مقدار را ندارند؛ بنابراین افرادی که حرف از تولید ۸ میلیون بشکه ای در روز می‌زنند این حرف در عمل نشدنی است. از طرفی برنامه‌های تولید باید به چهار سوال پاسخ دهد، اول اینکه چه زمانی به برنامه تولیدی خواهیم رسید؟ دوم اینکه این برنامه تولیدی چه هزینه‌هایی را می‌خواهد، سوم امنیت پایدار آن برنامه چقدر است؛ چرا که کشور باید براساس این موضوع برنامه ریزی کند و چهارم اینکه ذخایر کشور چقدر می‌تواند برنامه تولیدی را حمایت کند.

تولید نفت وابسته به مخازن است و ربطی به تحریم ندارد

ایرنا: افرادی که اعداد غیر واقعی را بیان می‌کنند چه ضرری به اقتصاد کشور وارد می‌کنند؟

نورالدین موسی: این اعداد پایه اقتصاد ملی کشور است. توجه کنید مشکلاتی که برای کشور در دهه نود به وجود آمد به سبب عدم فروش نفت بود؛ بنابراین غیرواقعی خواندن اعدادی که پایه اقتصادی کشور را شکل می‌دهد یک اشتباه غیرقابل بخشودنی است. لذا اگر این اعداد در ذهن سیاستگذار شکل بگیرد و قانون شود، لاجرم به کسری بودجه ختم می‌شود و در نهایت به تورم و مشکلات سنگین اقتصادی می‌خوریم و باید از ورود افرادی که در این حوزه تخصصی ندارند پرهیز کنیم.

ایرنا: آیا این استدلال درست است که به سبب تحریم‌ها ما توان تولید ۷.۵ میلیون بشکه‌ای نفت را نداریم؟

نورالدین موسی: این یک نظریه‌ی غلط است. افرادی که این موضوع را بیان می‌کنند جهل به مسئله دارند. تولید در نفت وابسته به مخازن است و باید نسبت به مخازن تصمیم گرفت؛ بنابراین باید به ذخایر مخازن و تاریخچه تولیدی آن منابع توجه کنیم و سپس برویم به سمت برنامه تولید برویم. در حال حاضر ۱۰ مخزن اصلی کشور در جنوب که ۷۵ درصد تولید نفت کشور را شکل می‌دهند، ۷۰ درصد از ذخایر خود را از دست داده‌اند و فقط ۳۰ درصد از ذخایر خود را دارند و ذخیره را باید در نظر گرفت و سپس به سمت تولید نفت رفت.

زمانی بوده که تحریم نبودیم و غنی سازی اورانیم را هم داوطلبانه قبول کردیم و همه شرکت‌های بزرگ مانند توتال و شل نیز در کشور حضور داشتند و برنامه آن‌ها این بود که تولید نفت را ۱.۳ میلیون بشکه نفت در روز افزایش دهند، اما فقط به ۱۰ درصد برنامه رسیدند و هیچ وقت ما نتوانستیم از بعد از قطع نامه ۵۹۸ (سال ۱۳۶۸ به بعد) به بیش از ۴.۲ میلیون برسیم. توجه کنید، توان مخازن ما با توان اجرا فاصله دارد و این ربطی به تحریم ندارد.

ایرنا: چرا روسیه و عراق با توجه به این که نفت کمتری دارند، اما بیشتر از ما تولید نفت دارند؟

نورالدین موسی: یکی از آمارهای غلط همین است. سوال را اینگونه پاسخ می‌دهم، به ما گفته می‌شود که چین ۳۰ میلیارد ذخیره نفت دارد، در حالی که تولید این کشور ۴.۲ میلیون بشکه در روز است؛ در حالی که تولید نفت چین را در این سی سال در نظر بگیرید بیش از ۵۰ میلیارد بشکه نفت تولید کرده است؛ لذا این آمار همخوانی با ارقام اعلامی ندارد. یا برای روسیه ۸۰ میلیارد ذخیره در نظر گرفته شده و با توجه به تولید روسیه باید ذخایر این کشور صفر می‌شد؛ بنابراین آمار درست نیست و یک تخمین است.

طبق آمار ذخایر ما ۱۹۸ میلیارد بشکه نفت اعلام شده، حتیBP ذخایر کشور را ۲۰۸.۶ میلیارد بشکه در نظر گرفته است. از طرفی در ادوار مختلف ذخایر ما روز به روز بیشتر شد و این آمار در ادوار مختلف ذخایر ما از ۱۲۰ شروع شد و مرتبا افزایش پیدا کرد و به ۲۰۸ میلیارد بشکه در روز رسید؛ بنابراین این آمار غیرواقعی است.

از طرفی نرخ تخلیه در مخازن دنیا متفاوت است. مخزن به شما دیکته می‌کند که نرخ تخلیه چقدر باشد. این نرخ تخلیه پارامتری است که بیانگر رابطه تولید یک مخرن با ذخیره آن است؛ به بیانی دیگر نرخ تخلیه به ما می‌گوید چند درصد از ذخیره یک مخزن در سال، تخلیه می‌شود.

آمار می‌گوید می‌توانیم به ۱.۵۳۱ میلیارد متر مکعب گاز تولید کنیم

توان تولید گاز کشور چقدر است و چرا روسیه بیش از دو برابر ما گاز تولید می‌کند؟

نورالدین موسی: ذخایر یکسان لزوما تولید یکسان ندارند. وقتی می‌خوایم خودمان را با روسیه مقایسه کنیم باید ببینیم آمار ذخایرش درست است یا خیر، و به فرض درست بودن مدیریت مخزن آن‌ها چگونه است. به علاوه اینکه آیا توان تولیدمان با حجم ذخایرمان قابل قبول است؟

توجه کنید که می توانیم در گاز حجم تولیدات خود را افزایش دهیم البته بین آمار رسمی و بدنه کارشناسی متفاوت برای تعیین مقدار افزایش اختلاف است. آمار رسمی می‌گوید می‌توانیم به ۱.۵۳۱ میلیارد متر مکعب برسیم و بدنه کارشناسی نیز اعتقاد دارند که ۱.۳۵۰ میلیارد متر مکعب در روز نهایت توان ما برای تولید گاز است.

اگر همه مخازن گازی را در مدار تولید بیاوریم، آن زمان می‌توانیم تولید کشور روسیه را با ایران مقایسه کنیم، لذا باید توجه داشته باشیم که آیا ما تمام مخازن یا بخشی از میادین را وارد مدار کردیم.

۷۰ درصد تولید گاز کشور از پارس جنوبی است

ایرنا: وضعیت تولید در پارس جنوبی چگونه است؟

نورالدین موسی: وابستگی کشور در تمامی عرصه‌ها به گاز بسیار زیاد است و ۷۰ درصد تولید گاز ما نیز به پارس جنوبی وصل است؛ قطعا اگر در پارس جنوبی فشار افزایی نکنیم از ۱۴۰۵ در پارس جنوبی شاهد افت دبی خواهیم بود و اگر ادامه پیدا کند، تولید کنونی ۷۰۰ میلیون متر مکعبی ما بدون فشار افزایی به ۱۵۰ میلیون متر مکعب می‌رسد و اگر فشار افزایی نکنیم، تولید گاز به ۳۵۰ میلیون متر مکعب می‌رسد.

توجه داشته باشید ما باید وابستگی خود را به پارس جنوبی کاهش بدهیم و از گاز به عنوان یک محصول صادراتی و همچنین یک اهرم سیاسی از آن استفاده کنیم به علاوه با تزریق گاز به مخازن نفتی نیز می‌توانیم تولید نفت خود را افزایش دهیم.

یک نهاد سیاست‌گذار واحد در کشور برای انرژی شکل بگیرد

ایرنا: با توجه آن چه بررسی کردیم به این نکته رسیدیم که منابع انرژی کشور نامحدود نیست و هر زمان امکان دارد که به پایان برسد، جمع‌بندی صحبت های خود را در این گفت‌وگو بفرمایید.

نورالدین موسی: منابع هیدروکربنی تجدید ناپذیرند و وابستگی کشور به این منابع برابر با ۹۸.۶ درصد است. مهم‌ترین میادین نفتی در نیمه دوم عمر خود قراردارند و برای دستیابی به یک برنامه تولید پایدار و تولید صیانتی باید گزارش فنی تهیه شود و تولید به صورت دقیق و کارشناسی رفتار شود.

نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که به سمت تامین ارز کشور از طریق فاصله گرفتن از خام فروشی برویم و به سمت زنجیره ارزش حرکت کنیم؛ همچنین زیرساخت‌های لازم برای انرژی‌های تجدید پذیر را باید در کشور آماده و از آمارهای نادرست نیز دوری کنیم. باید به آمایش سرزمین برای احداث، پتروشیمی و پالایشگاه ها توجه شود و زیرساخت‌های فرسوده را اصلاح کنیم. از همه مهم‌تر باید یک نهاد سیاست‌گذار واحد در کشور شکل بگیرد که از نابودی منابع فسیلی کشور جلوگیری کند.

گزارش فوق در حالی توسط ایرانا منتشر می شود که پیش از این پیمان جنوبی خبرنگار ارشد اقتصاد و نفت و انرژی هم در یادداشتی در بولتن نیوز با تیتر " مصادره به مطلوب بیانات رهبری در مسئله واردات بنزین / مصرف بنزین خودرو تولید داخل اگر استاندارد بود روزی 60 میلیون لیتر صادر می کردیم " چالش های مصرف بالای سوخت و بنزین را به عدم سرمایه گذاری و بهره وری پایین و مصرف بالای سوخت خودروهای تولید در کشور ربط داده و اعلام کرده با توجه به تعارض منافع و تحریم ها راهی برای حل مشکل بالا بودن مصرف انرژی نسبت به نرم های جهانی در ایران نیست!

در این گزارش آمده است:

در حالی که از 1357 تا کنون تولید بنزین 8 برابر شده اما مصرف غیر استاندارد و بالای خودرو تولید داخل اجازه صادارت روزانه بیش از 60 میلیون لیتر بنزین را از دولت گرفته و سالانه 13 میلیارد دلار خسارت به کشور وارد می کند!

گروه انرژی، ناترازی تولید و مصرف بنزین در ایران از آن مسائلی است که همواره برای مسئولین دردسر ساز بوده و هزینه های سنگینی را به مردم  و کشور تحمیل کرده است  به گونه ای که در آخرین مورد رهبر معظم انقلاب در نمایشگاه توانمندی های تولید داخلی به این مسئله پرداختند و فرمودند : «ما الان در مسئله‌ی سوخت، به معنای واقعی کلمه مشکل داریم. ما کشور تولیدکننده‌ی نفت، بااین‌همه منابع زیرزمینی نفتی، بنزین وارد کنیم؟ این معنی دارد؟ معنایش همین است که ما در یک مسئله‌ی کلان دچار مشکلیم.»

به گزارش بولتن نیوز، پیمان جنوبی خبرنگار ارشد اقتصاد و نفت و انرژی در ادامه در این باره نوشت: این انتقاد جدی در شرایطی مطرح شد که رهبری در بیانات نه به وزارت نفت اشاره ای فرموده اند و نه به دیگر مراکز مرتبط با ناترازی مصرف سوخت در کشور، و این سخنان تنها تلنگری بود به مسئولین برای پیدا کردن اصل و ریشه مشکل!

متاسفانه بعد از بیانات رهبری مشاهده می کنیم که گروهی در حال مصادره به مطلوب بیانات رهبری و منحرف کردن افکار عمومی از اصل تذکر هستند و فارغ از اینکه چالش مصرف بالای انرژی و بخصوص بنزین در کشور به عوامل متعدد بر می گردد، تمام تمرکز خود را گذاشته اند روی وزارت نفت و افزایش تولید بنزین!

در اینجا مواردی مثل مصرف بالای بنزین توسط خودروهای تولید داخلی در مقایسه با خودروهای روز دنیا و مطالبات رهبری در این خصوص کلا به فراموشی سپرده شد!

توئیتر رهبری: « آن ذهن و فکری که می تواند ماهواره را تولید کند و برای ارسال ماهواره بعدی در مدار 36 هزار کیلومتری هدفگذاری کند، قطعا چنین روحیه ای، ابتکار و خلاقیت برای تولید خودور با مصرف 5 لیتر بنزین در یکصد کیلومتر و در دیگر بخشهای تولید نیز دارد».

مصادره به مطلوب کردن بیانات رهبری در ریشه یابی علت ناترازی تولید و مصرف بنزین که منجر به واردات این کالای استراتژیک شده است در حالی است که نگاهی به آمارهای منتشره نشان می دهد در حالی میانگین مصرف روزانه بنزین در ایران با افزایش 8.8 برابری، در طی سالهای 1357 تا کنون از 13.7 میلیون لیتر در روز به بیش از 120 میلیون لیتر در روز رسیده که در این فاصله تولید روزانه بنزین نیز از  14.4 میلیون لیتر در روز به 115  میلیون لیتر در روز رسیده و 8.2 برابر شده است.

البته در اینجا شاهد یک ناترازی هستیم اما برای رفع مشکل ناترازی بنزین و جلوگیری از بزرگتر شدن شکاف بین عرضه و تقاضا چکار باید کرد. آیا مشکل در تعداد پالایشگاه ها و ظرفیت تولید است؟

اولین مسئله ای که به ذهن می رسد افزایش ظرفیت تولید بنزین است که خوشبختانه در طی 45 سال گذشته 8.2 برابر شده  و بخشی از خودرو ها هم که گاز سوز شده اند را نباید فراموش کرد.

دومین مسئله افزایش راندمان مصرف سوخت است که متاسفانه علی رغم اینکه خودروهای روز دنیا دارای متوسط مصرف 3 تا 5 لیتر در هر 100 کیلومتر هستند اما بسیاری از خودروهای تولید داخل که سهم مهمی در بازار ایران دارند همچنان حدود 8 تا 10 لیتر و بیشتر در 100 کیلومتر می سوزانند؛ یعنی حدود 60 درصد از بنزینی که هم اکنون در کشور مصرف می شود بدلیل مصرف غیر استاندارد و بالای خودرو های تولید داخل است.

بر این اساس اگر خودرو های با مصرف بنزین استاندارد و نرم جهانی در ایران تولید یا وارد می شد و در حال تردد بود دولت می توانست روزانه 60 تا 70 میلیون لیتر بنزین مازاد بر مصرف داخلی را صادر کند که با به قیمت 60 سنت برای هر لیتر در بازارهای بین المللی سالانه 13 میلیارد دلار درامد ارزی عاید کشور می کرد.

فراموش نکنیم خسارت های برخی خودروسازان به اقتصاد ایران فقط مربوط به مصرف غیر استاندارد و بالای بنزین نمی شود و خسارت های مالی و جانی به مردم بدلیل پایین بودن ایمنی و آلودگی هوا در کنار انحصار و قیمت های افسانه ای فروش از دیگر معضلات در این بخش است که با توجه به تعارض منافع برخی، در آینده نزدیک هم امیدی به حل آن نیست.