همسویی راهبردی ایران و افغانستان در تکمیل راه آهن خواف-هرات

گروه اقتصادی: ایران و افغانستان عملیات آزمایشی خط آهن خواف-هرات را آغاز کرده‌اند که هدف آن اتصال با شبکه‌های ریلی چین و هند است. به دلیل عدم دسترسی به بازار اروپا، دو کشور تحت تحریم به دنبال یافتن مسیرهای جایگزین هستند. از همین روی، اتصالات حمل و نقل بخش مهمی از راهبرد ایران و افغانستان را برای تقویت موقعیت بین‌المللی بوده است. به همین منظور، اجرای آزمایشی پروژه راه آهن خواف – هرات این فرصت را برای تهران و کابل فراهم می‌کند تا نشان دهند که سیاست غرب در منزوی کردن آنها موفق نبوده است.

اهداف راه‌اندازی راه آهن خواف-هرات

به گزارش بولتن نیوز به نقل ازمسیر اقتصاد، در ۹ می ۲۰۲۳، اولین محموله آزمایشی از ایران به افغانستان از طریق خط آهن خواف – هرات منتقل شد. این محموله شامل ۱۷ واگن با ۶۵۵ تن تجهیزات راه آهن بود که در تکمیل این خط ریلی استفاده خواهد شد. خط آهن خواف – هرات ۲۲۵ کیلومتر طول دارد که ۱۴۰ کیلومتر آن از افغانستان و ۸۵ کیلومتر نیز از ایران عبور می‌کند. این خط آهن خواف در شرق ایران را به هرات در غرب افغانستان متصل می‌کند و ساخت آن در سال ۲۰۰۷ آغاز شد. همچنین ارزش این پروژه ۷۵ میلیون دلار برآورد می‌شود و اخیراً مقامات دولتی ایران اعلام کرده‌اند که این خط ریلی به شبکه ریلی چین و هند متصل خواهد شد.

پروژه راه‌آهن خواف-هرات بخشی از کریدور ریلی پنج کشور (FNRC) به ارزش ۲ میلیارد دلار است که شامل ایران، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان و چین می‌شود. مجموع طول این خط ۲ هزار کیلومتر است، مسیر راه آهن از هرات به مرز افغانستان و تاجیکستان کشیده شده و با عبور از تاجیکستان و قرقیزستان و از طریق راه آهن چین- قرقیزستان- ازبکستان (CKU) به منطقه سین کیانگ چین می‌رسد. البته بلندپروازی ریلی ایران فراتر از افغانستان است. تهران با توسعه شبکه‌ای از مسیرها، به دنبال راهی برای خروج از انزوا و صادرات کالا به بازارها جهانی است. همسو شدن با قدرت‌هایی مانند چین و روسیه نشان داد که ایران با وجود محدودیت‌های غرب، در پی یافتن گزینه‌های جایگزین است.

همسویی تهران و کابل برای دور زدن تحریم‌های غرب

ایران که برای مدت طولانی تحت تحریم‌های غرب قرار داشت، زنجیره تامین توسعه‌یافته‌ای برای دور زدن تحریم‌ها ایجاد کرده است. هرچند تحریم‌ها علیه ایران بیش از چهار دهه عمر دارد، اما افغانستان پس از روی کار آمدن رژیم طالبان در اوت ۲۰۲۱ تحت تحریم غرب بوده است. با این وجود، ایران و افغانستان در هدف تضعیف تحریم‌های غرب مشترک هستند، از همین روی هر دو کشور حمل و نقل مشترکی را در این راستا ایجاد کرده‌اند. البته جنگ روسیه و اوکراین نقشه زنجیره تامین و سیاسی اوراسیا را با پیامدهای قابل توجهی‌ بازتنظیم کرده است.در این میان، ایران به پروژه‌های حمل‌ونقل در منطقه جان تازه‌ای بخشیده و در پروژه‌های ریلی مهمی مشارکت دارد که شامل FNRC و کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) است. پروژه‌ INSTC به طول ۷۲۰۰ کیلومتر در سال ۲۰۰۰ طراحی شد تا جابجایی بار بین هند، ایران، آذربایجان و روسیه فراهم می‌کند، البته نگرانی‌های مالی و امنیتی آن همچنان باقی است.

با وجود همسویی فزاینده ایران و افغانستان، بی‌ثباتی‌ها همچنان ادامه دارد. توسعه مسیرهای ترانزیتی جدید نشان دهنده تلاش‌های ایران برای کمک به تسهیل جریان کالاهایی بوده که غرب مانع آن شده است. این واقعیت جدید، پروژه‌های حمل و نقلی را ارتقا داده تا راه نجاتی برای اقتصاد ایران و افغانستان فراهم کند. بنابراین هدف ایران از اتصال راه آهن خواف-هرات به شبکه‌های ریلی گسترده‌تر، بهره گیری از مسیرهای تجاری زمینی منطقه است. همکاری افغانستان و ایران در کریدورهای حمل و نقل می‌تواند برای غرب مشکل‌زا بوده و اجرای تحریم‌ها را دشوارتر کند.