غیبت گفت‌وگو درباره کم آبی

به گزارش بولتن نیوز به نقل از پیام ما - سینا قنبرپور، روزنامه‌نگار در یادداشتی نوشت، تهران در حالی پاییزی به‌شدت کم‌آب را سپری می‌کند که آمار سدهای پنجگانه تامین‌کننده آب پایتخت نیز دیگر یارای پوشش این برگریزان خشک را ندارند. گرچه پیش‌بینی‌های مختلف از جمله پیش‌بینی خود وزارت‌نیرو نشان از پاییزی کم‌بارش را داشت اما این نهاد دولتی حاضر نشد شیوه مواجهه‌اش با موضوع را تغییر دهد. متاسفانه باید بر این نکته تاکید کنیم که نهادهایی با ماهیت کار فنی همچنان گمان می‌کنند با راهکارهای فنی و مهندسی می‌توان از پس مشکلات برآمد. به عبارت دیگر آنچه سبب شد در دولت دوازدهم مرکز امور اجتماعی آب و انرژی در وزارتخانه‌ای فنی مهندسی شکل بگیرد توجه به ابعاد یک موضوع چندوجهی و چندانضباطه بود که صرفا با فرمول‌های ریاضی نمی‌شد درباره آن گفت‌وگو کرد و تصمیم‌گرفت. اما به لطف تصمیم وزیر نیروی دولت سیزدهم مرکز امور اجتماعی آب برچیده شد تا نطفه تولد رویکردی متفاوت به انرژی جان نگیرد. در نتیجه در فاصله همین سه ماهه اخیر بارها شاهد آن بودیم که «فیروز قاسم‌زاده» سخنگوی صنعت آب در جمع خبرنگاران با بیان اعداد و ارقام مربوط به ظرفیت ذخیره‌سازی سدها و میزان موجودی مخازن به تشریح اوضاع پرداخت. این شیوه مواجهه چند آسیب جدی به همراه دارد به ویژه آنکه شاید اعداد در خود صراحتی داشته باشند که می‌توانند واقعیت‌هایی را ترسیم کنند اما به همان اندازه نیز می‌توانند برای ناظران عمومی گمراه‌کننده باشند. از سوی دیگر وزارت نیرو طبق گفته سخنگوی این صنعت در جلسه ۶ شهریور ۱۴۰۱ خود را موظف می‌داند که تحت هر شرایطی آب تامین کند. اما این وزارتخانه اصلا به موضوع نبود آب توجهی ندارد. این شیوه رویکرد سبب شد تا روزنامه «پیام ما» در گزارش «راه تهران از کیپ‌تاون جداست» این رویکرد را نقد کند. دیگر آسیبی که شیوه برخورد مهندسی با مسئله آب ایجاد می‌کند استفاده نکردن از ظرفیت‌های اجتماعی است. وقتی یک نهاد صرفا به ارائه اعداد و ارقام بپردازد و بخواهد از مدل‌های ریاضی با مردمی که خیلی با مدل ریاضی سر و کار ندارند مواجهه شود دیالوگ و گفت‌وگویی شکل نمی‌گیرد. به ویژه آنکه وزارت‌نیرو بنا به پرسشی که نگارنده این یادداشت از سخنگوی صنعت آب مطرح کرد قائل به برگزاری مانور یا اقدامات مشابه برای همراه کردن مردم با وضعیت بی‌آبی (کم‌بارشی) نداشت.

در چنین شرایطی نخستین انتظار در مواجهه با پیش‌بینی‌های کم‌بارشی پاییز این بود که برخلاف تجارب گذشته، وزارت نیرو شیوه‌ای موثرتر و درعین حال متفاوت از عملکرد سابق خود را در پیش بگیرد. این انتظار به طور مشخص معنا و مفهومی به این صورت دارد که فارغ از هر عدد و رقمی با استفاده از کلمه‌ها و عبارات «شفافیت» ایجاد کرد. متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که بسیاری از دولتمردان از کارشناسان تا مدیران میانی و ارشد با کمک گرفتن از بازی اعداد از بیان صریح واقعیت‌ها شانه خالی کرده‌اند. یکسال قبل درست در چنین روزهایی که مردم اصفهان در زاینده‌رود مشکل نبود آب را فریاد زدند سیدمحسن موسوی خوانساری در تحلیل چگونگی کنار هم قرار گرفتن اتفاقات تا رسیدن به حوادث اصفهان تاکید کرد نخستین اقدام حیاتی که وزارت نیرو باید بر انجام آن همت گمارد شفاف‌سازی است. هنوز اعداد و ارقام بسیاری در حوزه آب و مدیریت منابع آب هست که بین این اداره تا آن اداره در وزارت نیرو هم ممکن است محل بحث باشد چه برسد میان دو دستگاهی نظیر وزارت جهادکشاورزی که اصلا اعتقادی به تغییراقلیم و بی‌آبی ندارد یا وزارت صنعت معدن تجارت. بنابراین بیش از هر زمان دیگری وزارت نیرو باید بتواند با استفاده از الگوهای رفتارشناسانه که از متخصصان علوم انسانی و به طور مشخص جامعه‌شناسان ساخته است به شفاف‌سازی وضعیت منابع آب پرداخته و امکان گفت‌وگوی صریح و بی‌پرده درباره آب را با مردم فراهم کند. در غیر اینصورت و به ویژه با توسل به نگاه امنیتی که می‌گوید از تنش آبی نگویید مبادا شهری دچار تنش شود، نمی‌توان اصل ماجرا را فهمید و التهاب ناشی از آن را مدیریت کرد.