سهم هر ایرانی از سرانه مطالعه بسیار اندک است

به گزارش بولتن نیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، نشست نقد و بررسی مجموعه سه‌جلدی «نیروی هوایی-نیروی الهی» تألیف محمدرضا بابایی،از سوی معاونت علوم، تحقیقات و فناوری ارتش جمهوری اسلامی ایران با مشارکت خانه کتاب و ادبیات ایران با حضور امیر سرتیپ دوم خلبان علیرضا رودباری؛ رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، سرهنگ احمد ملکی؛ مدیر انتشارات راهبردی نهاجا و رضا رمضانی به‌عنوان منتقد با اجرای سرهنگ رضا جهان‌فر در سرای کتاب برگزار شد.

ضرورت بسط و توسعه فعالیت‌های نیروی هوایی

امیر سرتیپ دوم خلبان علیرضا رودباری در بخش ابتدایی این نشست در بیان جایگاه قلم، کتاب و تحقیق و پژوهش در دین اسلام، بیان کرد: اولین آیه‌ای که از سوی خداوند متعال بر پیامبر (ص) نازل شد، درباره خواندن و نوشتن است که نشان از اهمیت این مقوله در دین اسلام دارد. بر علم، دانش، و تحقیق بیش از هزار بار در قرآن کریم تأکید شده است. مسلمانان در برهه‌هایی از تاریخ بر کتابت و علم تأکید فراوانی داشتند و تمدن و دانش اسلامی، چندین سده به‌عنوان بزرگترین تمدن جهان در دنیا سرآمد بود.

وی با اشاره به اینکه فرهنگ کتابخوانی بخشی از دانایی است، ادامه داد: گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی از نشانه‌های فرهنگ غنی و توسعه‌یافتگی در هر کشوری است. در کشور ایران نیز در سال‌ها و دهه‌های اخیر گام‌های خوبی در جهت نشر و توسعه کتاب از جنبه کمی برداشته شده است، ولی متأسفانه سهم هر ایرانی از سرانه مطالعه بسیار اندک است که نشان‌دهنده عدم توجه ما به این فرهنگ است. فرهنگ کتابخوانی رابطه نزدیکی با میزان جرم و آسیب‌های اجتماعی در کشور‌های مختلف دارد. ما در ایران به دنبال تمدن نوین اسلامی هستیم. خانه کتاب و ادبیات ایران به‌عنوان نهادی فرهنگی که فعالیت‌هایش بر محور کتاب است، می‌تواند فرهنگ کتابخوانی را در جامعه نهادینه کند.

رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی نیروی هوایی ارتش همچنین گفت: نیرو‌های نظامی و مراکز تحقیقاتی نظامی بر اهمیت کتاب، مطالعه و پژوهش واقف هستند. بخشی از وظایف مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی نیروی هوایی ارتش نیز توسعه کتاب‌های حوزه دفاع مقدس در راستای فرموده مقام معظم رهبری درباره توجه به موضوع جهاد تبیین است. دفاع مقدس بخشی از تاریخ تمدن ملی ما و گنجینه بزرگی از مفاهیم ایثار، مقاومت و شهادت بوده که برگرفته از فرهنگ اصیل اسلامی است و باید نسل به نسل منتقل شود. نهادینه شدن همین فرهنگ ایثار و شهادت در وجود جوانان ما بود که اجازه ندادند ذره‌ای از خاک ایران به‌دست دشمن بیفتد. این فرهنگ، امروز هم بخشی از مولفه قدرت جمهوری اسلامی ایران است.

امیر سرتیپ دوم خلبان رودباری افزود: کتاب‌های ارزشمندی در دفاتر مطالعات ارتش تولید شده که چندان در دسترس عموم جامعه قرار نگرفته است، لذا نسبت به فعالیت‌های قوای مختلف به‌ویژه نیروی هوایی ارتش، شناخت کافی وجود ندارد، درحالی‌که به جرأت می‌توان گفت که اگر در شروع جنگ نیروی هوایی نبود، ایرانی هم نبود. عملیات کمان ۹۹ نمونه بارزی از افتخارآفرینی نیروی هوایی در این برهه حساس از تاریخ کشور است که نیاز به مستندسازی دارد. در دفاتر مطالعاتی ارتش ازجمله نیروی هوایی در کتاب‌های مختلف به این موضوع و نقش نیروی هوایی در انقلاب و جنگ پرداخته شده، ولی هنوز هم جای کار دارد. در کتاب «نیروی هوایی-نیروی الهی» نیز به بحث تاریخچه نیروی هوایی، حوادث انقلاب و دفاع مقدس به‌خوبی پرداخته شده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در نقدی از کتاب خطاب به نویسنده اظهار کرد: در برخی موارد، سیاسی با موضوعات برخورد کرده‌اید، درحالی‌که شما تاریخ را می‌نویسید و روند تاریخی یک موضوع را بررسی می‌کنید. روند این کتاب تاریخی است، حال اگر در انتها بخواهیم نتیجه‌گیری کنیم که نیروی هوایی مثلا ۱۰۰ سال قدمت دارد، نباید به‌راحتی از کنار کارخانه شهباز بگذریم. از سوی تعدادی ایرانی که کشور را دوست داشتند، بنیادی نهاده شد و در راستای اقتدار کشور نیروی هوایی شکل گرفت. حال این اقتدار می‌خواهد قبل از انقلاب باشد یا بعد از انقلاب.

رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی نیروی هوایی ارتش ادامه داد: در جنگی که قرار بود صدام شش روزه به تهران برسد و در این شهر جشن بگیرد و این اتفاق نیفتاد و ما پیروز جنگ شدیم و فرزندان این مرزوبوم آن را رقم زدند، می‌شد اینگونه نوشت که آدم‌هایی با مشقت نیروی هوایی را شکل دادند و آن‌را به جایی رساندند که امروز در سطوح اول جهان است و تلاش‌شان الهی بود. بعد این آدم‌ها انقلاب کردند که انقلابشان هم الهی بود و بعد در دفاع مقدس جنگیدند. اگر کتاب با این نگاه دنبال می‌شد، حس قشنگ می‌شد، ولی من حداقل این را در جلد اول ندیدم، چون بیشتر یک مرور تاریخی است و شاید اواخر آن که به ورود امام و اینکه ایشان کلمه الهی را به نیروی هوایی اطلاق کردند، مرتبط‌تر با موضوع کتاب است. به‌نظر من اگر بخش‌هایی که به‌نوعی قضاوت‌های سیاسی است از کتاب حذف شود، کار قشنگ‌تر می‌شود، چون شاید این رویکرد خوشایند مخاطب هم نباشد.

امیر سرتیپ دوم خلبان رودباری با اشاره به اینکه برگزاری جلسه نقد کتاب در مکانی فرهنگی مانند خانه کتاب و ادبیات ایران، در معرفی اثر بسیار تأثیرگذار است، گفت: از مراکز فرهنگی و به‌ویژه خانه کتاب و ادبیات ایران درخواست داریم در راستای منویات رهبری در زمینه جهاد تبیین، کتاب‌هایی که در مراکز مختلف ارتش منتشر می‌شود را بسط دهند تا جوانان با مفاهیم ایثار، مقاومت و شهادت بیشتر مأنوس شوند. نیاز است تا فعالیت‌های مجموعه نیروی هوایی معرفی، نشر و توسعه پیدا کند. تجربه نشان داده که مردم ما مشتاق شنیدن مطالبی درباره هوانوردی و جنگ‌های هوایی هستند.

این کتاب، اثر منحصربه‌فردی نیست

در ادامه این نشست، محمدرضا بابایی؛ نویسنده مجموعه سه‌جلدی «نیروی هوایی-نیروی الهی»، درباره این اثر و روند تألیف آن بیان کرد: در ۱۹ بهمن ۱۳۹۸ که طبق روال همه‌ساله پرسنل نیروی هوایی با مقام معظم رهبری دیدار داشتند، رهبری فرمودند که نمی‌دانم اتفاقاتی که نیروی هوایی در طول انقلاب انجام داده، جایی ثبت شده یا نه. اگر ثبت نشده، باید ثبت شود. در این راستا نوشتن کتابی درباره فعالیت‌های نیروی هوایی از آغاز شکل‌گیری تا برهه انقلاب و دفاع مقدس به من پیشنهاد شد.

وی افزود: حوزه کاری من نوشتن درباره این بخش از تاریخ نبوده و بیشتر در زمینه هوانوردی و تاریخ هوانوردی نوشته‌ام. این کتاب اثر منحصربه‌فردی نیست. قبلا هم زحماتی کشیده شده و این فعالیت‌ها در قالب منابع مختلف ثبت و تولید شده است. کار جدیدی که در این کتاب صورت گرفته این است که علاوه بر مطالعه تمامی نسخه‌های روزنامه‌های کیهان و اطلاعات در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷، حدود ۵۰۰ منبع را مطالعه و بررسی کردم. حدود ۳۰۰ عنوان کتاب از مخازن مرکز اسناد انقلاب اسلامی که در آن‌ها مطالبی مرتبط با نیروی هوایی و پیروزی انقلاب اسلامی بود، مطالعه و فیش‌برداری شد. مصاحبه‌هایی نیز با برخی افراد صورت گرفت.

بابایی گفت: این کتاب در سه جلد تنظیم شده است. جلد نخست از ابتدای ورود هواپیما به ایران تا ابتدای بهمن ۱۳۵۷، جلد دوم از ابتدا تا ۲۲ بهمن‌ماه این سال و جلد سوم از ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ تا آغاز جنگ تحمیلی، فعالیت‌های نیروی هوایی را به تصویر می‌کشد. تمامی مطالب را در مدت ۶ ماه جمع‌آوری و تنظیم کردم و ۱ مهر ۱۳۹۹ کتاب را برای چاپ تحویل دادم.

این نویسنده با اشاره به اینکه مخاطبان کتاب‌هایش معمولا دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشجویان هستند، اظهار کرد: این کتاب تخصصی نیست که به جزئیات بپردازد. در حد توان مواردی را بیان کردم. هدفم در این کتاب این بود که به این سوال نسل جوان پاسخ دهم که چرا بیگانه‌ستیز هستیم. خواستم بدانند که بیگانه‌ها با ما چه کرده‌اند. هدفم این بود که مخاطبان جوانم بدانند وقتی صحبت از رشادت‌های پرسنل نیروی هوایی می‌شود، منظور چیست. لایه‌های زیرین یا همان بدنه ارتش و نیروی هوایی از همان ابتدا و زمان قبل از انقلاب، همواره جو مذهبی داشته و ظلم‌پذیر نبودند.

این اثر یک کار تحقیقی و باارزش است

در بخش دیگری از این نشست، رضا رمضانی؛ نویسنده و پژوهشگر حوزه هوانوردی گفت: گنج‌یابی و معرفی فعالیت‌های درخشان و نخبگان از دیروز تا امروز در نیروی هوایی ادامه‌دار بوده است. عملکرد و جایگاه نیروی هوایی در پیروزی انقلاب اسلامی بسیار اهمیت دارد. این اثر یک کار تحقیقی و باارزش است و تدوین آن لازم بود تا بتوان از این طریق آنچه در نیروی هوایی صورت گرفته و مغفول مانده، معرفی و نشر پیدا کند. در نیروی هوایی کتاب‌های ارزشمندی از برهه پیش از انقلاب تا روزگار کنونی درباره فعالیت‌ها و نفرات انقلابی نوشته شده و یکی از کار‌های بسیار مفید در راستای فرمایش رهبری در زمینه جهاد تبیین نیز همین کتاب «نیروی هوایی-نیروی الهی» است.

این منتقد با بیان اینکه کار ویراستاری کتاب بسیارخوب و بی‌عیب بود، در نقد جلد نخست این اثر ادامه داد: این کتاب یک کار تحقیقی است و یکی از ویژگی‌های کار تحقیقی، درج منابع است. در جلد نخست در ذکر منابع ایراداتی وجود دارد. نکته دیگر اینکه صفحات زیادی (۱۱ تا ۲۴) به موضوعی مانند کشف نفت اختصاص داشت که شاید این‌همه تفصیل درباره این موضوع برای کتابی درباره نیروی هوایی لازم نبود. فصل سوم در جلد نخست، تنها ۱۸ صفحه است که به‌نظرم کم است. درباره تشکیل قوای نظامی و نیروی هوایی، حجم مطالب ناکافی است، درحالی‌که نویسنده منابع را نیز در اختیار داشت. این فصل ورودی و مقدمه خوبی دارد، ولی برخی مطالب ناقص و ناکافی است. یکی دیگر از نقد‌ها مربوط به کلمه «نفوذ» است که نویسنده در چند مورد از آن استفاده کرده است که به‌نظر من جایش اینجا نبود. در ادبیات سیاسی، نفوذ معنای دیگری دارد. در فصل ششم که درباره معمار کبیر انقلاب اسلامی است، برخلاف فصل نخست، منبع‌نویسی بسیار غنی است، ولی سرانجام مشخص و روشنی در این فصل ندیدم.

وی درباره فصل هفتم کتاب با موضوع شاه، فرماندهان و بدنه ارتش، تصریح کرد: اگر در هنگام صحبت از ارتش فقط بخواهیم از نقاط ضعف فرماندهان بگوییم، شعاری می‌شود. درحالی‌که این کتاب تحقیقی است و نباید شعارگونه باشد. باید حقیقت و آنچه را که بوده بیان کرد. در فصل هشتم کتاب نیز موضوع تغییر می‌کند و با دیگر فصول پیوستگی ندارد.

رمضانی با اشاره‌ای کوتاه به جلد‌های دوم و سوم این کتاب، افزود: در فصل دوم خیلی خوب به موضوعات قبل از انقلاب و حین انقلاب تا زمان جنگ پرداخته شده است. موضوع و محتوای جلد سوم این کتاب نیز خیلی خوب و باارزش است. امیدوارم این مطالب و مباحث در مراکز دانشگاهی مطرح و درباره آن تحقیق شود. دانشجویان ما حتی در مراکز نظامی با این برهه‌های تاریخ‌مان آشنا نیستند.

ترجمه آثار نیروی هوایی به زبان‌های دیگر

سرهنگ احمد ملکی؛ مدیر انتشارات راهبردی نهاجا نیز در این نشست در معرفی برخی از فعالیت‌های این مرکز، گفت: تاکنون حدود ۳۳۰ عنوان کتاب در این انتشارات منتشر شده و تا یک ماه آینده نزدیک به ۳۰ عنوان دیگر نیز به چاپ می‌رسد. تلاش کردیم انتشار فیزیکی کتاب را در ارتش بالا ببریم. تا سال ۹۹ تنها ۱۵۰ عنوان کتاب در انتشارات راهبردی نهاجا به چاپ رسیده بود که اکنون این عدد به ۳۳۰ عنوان رسیده است.

وی ادامه داد: از برنامه‌های ما در این مرکز، ترجمه کتاب‌ها به زبان‌های مختلف است که در این راستا ترجمه کتاب‌های دفاع مقدس را آغاز کرده‌ایم و یکی از این کتاب‌ها نیز مجموعه سه‌جلدی «نیروی هوایی-نیروی الهی» است. این کتاب بنا به فرمایش مقام معظم رهبری، سال گذشته به دفتر ایشان ارسال شد. در زمینه ترجمه، ما پنج شهید شاخص (شهید بابایی، شهید دوران، شهید اردستانی، شهید خلعتبری و شهید یاسینی) در نیروی هوایی ارتش داریم که زندگینامه‌های خلاصه این شهدا نوشته شده و به زبان‌های مختلف ازجمله انگلیسی، آلمانی، عربی، اسپانیایی، پرتغالی، فرانسه و ایتالیایی ترجمه شده است. هدف ما این است که در قدم اول این آثار را در مدارس و آموزشگاه‌های زبان پخش کنیم. همچنین با همکاری سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش، این کتاب‌ها در آیین‌های مختلف به مستشاران نظامی دیگر کشور‌ها هدیه می‌شود. یکی از آثار ارزشمند ما در نیروی هوایی، کتاب «تاریخ نبرد‌های هوایی» است که تاکنون ۱۳ جلد آن به چاپ رسیده است. ۶ جلد از این مجموعه به زبان انگلیسی ترجمه شده که هنوز منتشر نشده است.

مدیر انتشارات راهبردی نهاجا، درباره فعالیت این مرکز در فضای مجازی نیز بیان کرد: در راستای تقویت حضور در فضای مجازی و استفاده از ظرفیت‌های آن برای معرفی آثار، قراردادی با «کتابراه» منعقد شد که از این طریق کتاب‌های ما با قیمت پایین به مخاطبان عرضه می‌شود. از دیگر برنامه‌های انتشارات راهبردی نهاجا، حضور فعال در نمایشگاه و ارتباط نزدیک با مخاطبان و شنیدن دغدغه‌ها و خواسته‌های آن‌ها است. هدف ما از مجموعه این اقدامات، اطلاع‌رسانی فعالیت‌ها و بیان حقایق است.

هرکدام از مقولاتی که در کتاب آمده جای کار بسیار دارد

در ادامه محمدرضا بابایی، نویسنده کتاب «نیروی هوایی-نیروی الهی» در پاسخ به برخی از نقد‌های مطرح شده درباره این اثر، گفت: کیفیت عکس‌های اصلی برای چاپ در این کتاب مورد استفاده قرار گرفت، بی‌نظیر بود و متأسفانه در چاپ کیفیت عکس‌ها پایین آمد. درباره عکس‌های به‌کار رفته روی جلد کتاب نیز ذکر این نکته ضروری است که تصاویر کاملا مرتبط با محتوای کتاب انتخاب شده و به‌نوعی روند مبارزات پرسنل نیروی هوایی را در طول تاریخ نشان می‌دهد. درباره نقد وارد شده به کتاب درباره کم بودن محتوای برخی موضوعات ازجمله اتقافات سال‌های قبل از ۱۳۲۰ نیز باید بگویم که پیش از این در کتاب «بر فراز خاورمیانه» به فعالیت‌های انجام شده در زمان جنگ‌های جهانی اول و دوم به تفصیل پرداخته‌ام و لذا در این کتاب فقط به این موضوعات اشاره‌ای کوتاه کرده‌ام. این نقد بر من وارد است.

وی همچنین در پاسخ به نقدی دیگر درباره این اثر، افزود: در این کتاب زاویه دید خاصی نداشتم و همانطور که گفتم مخاطبانم دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشجویان و روشنگری درباره بخش‌هایی حساس از تاریخ ایران برای این نسل است.

بابایی اظهار کرد: برای نوشتن این کتاب از یک سری اسناد تازه استفاده شده و با چندین نفر از کسانی که تاکنون با آن‌ها مصاحبه‌ای صورت نگرفته بود نیز گفتگو شد. هرکدام از مقولاتی که در کتاب آمده جای کار بسیار دارد و می‌توان درباره هریک از فعالیت‌ها، کتاب‌ها نوشت؛ ازجمله نقش نیروی هوایی در روند پیروزی انقلاب که می‌توان به‌صورت گسترده در این زمینه تحقیق کرد.

ترجه کتاب در قالب خدمت سربازی

در پایان این نشست، امیر سرتیپ دوم خلبان علیرضا رودباری؛ رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی نیروی هوایی ارتش، با اعلام فراخوانی در زمینه همکاری برای ترجمه آثار، بیان کرد که افراد آشنا به زبان‌های خارجی و فن ترجمه، می‌توانند در قالب خدمت سربازی‌شان در ترجمه کتاب‌ها به ما کمک کنند. این ظرفیت و زمینه در ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی هوایی وجود دارد.