دو ضرورت بخش معدن از نگاه سعد محمدی؛ تغییر ساختار در نگرش مدیران و عمیق شدن اکتشاف ها

گروه اقتصادی: اردشیر سعدمحمدی، یکی از مدیران  برجسته و کارشناسان شناخته شده و با سابقه کشور است که اکنون مدیرعامل هلدینگ سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات است و سال ها تجربه مدیریتی در بخش های معدنی و صنایع معدنی کشور را داشته و حرف و نظرش مورد توجه فعالان صنعتی و معدنی کشور و محققان و برنامه ریزان اقتصادی و صنعتی است.

به گزارش بولتن نیوز،  براین اساس، در سال های اخیر که موضوع حمایت از تولید، مانع زدایی و پشتیبانی از تولید، رشد فناوری و حمایت از شرکت های دانش بنیان و افزایش اشتغال و همچنین کاهش وابستگی به نفت و استفاده از ظرفیت ها و منابع گسترده در ایران مطرح شده است، توجه به نظر این دسته از مدیران برجسته که سال ها با چالش ها  و راهکارها و توانایی های مدیریتی ارتباط داشته اند، می تواند راهگشای مشکلات موجود و تغییر ساختار اقتصاد و صنعت و معدن کشور باشد و همچنین به جای وابستگی به نفت و مشکلات تورم و بیکاری حاصل از کارایی پایین اقتصاد کشور، شاهد احیای مسیر توسعه صنعت و معدن، گشایش در فضای کسب وکار کشور و بهبود درآمدهای ارزی و ریالی کشور وتامین نیازهای داخلی و رشد صادرات معدنی باشیم.

اردشیر سعدمحمدی مدیرعامل هلدینگ معادن و فلزات در جمع دانشجویان معدن دانشگاه امیرکبیر ضمن ابراز نگرانی از نبود کارگر و متخصص معدنی کافی در بخش معدن گفت: نیازمند تغییر نگرش در ذهن سیاست‌گذاران برای توسعه بخش معدن هستیم چرا که هیچ بخشی در ایران به اندازه معدن سودده نیست و قدرت بزرگ شدن در کشور را دارد.

براین اساس باید دیدگاه های مدیران و کارشناسان بخش معدن بررسی و دسته بندی شده و دولت و مجلس و سایر نهادها و سازمان های مرتبط و از همه مهتر سرمایه گذاران و علاقه مندان بخش خصوصی در این مسیر هماهنگ و همدل شوند تا با اجرای این نظرات کارشناسی، شاهد شکوفایی بخش معدن کشور باشیم.

واقعیت این است که ایران با وجود ذخایر بزرگ معدنی، هنوز در ابتدای مسیر اکتشاف و استخراج و فرآوری مواد معدنی و صنایع معدنی و کارخانه های مرتبط با آن است و در مقایسه با ذخایر و تنوع مواد معدنی، هنوز اکتشاف های عمیق و شناسایی ذخایر و کیفیت مواد معدنی در ابتدای راه است. روش های استخراج و اکتشاف همچنان سنتی و در سطح زمین است و بسیاری از معادن به دلیل سرمایه گذاری اندک و کم عمق و با هدف رسیدن به سود آنی، مسیر علمی و حرفه ای را پیش نگرفته و اگر در عمق کم به نتیجه نرسیده باشند، آن را رها کرده و با اتلاف منابع و سرمایه مواجه شده اند. در حالی که سرمایه گذاری و کار اکتشاف و استخراج باید با روش های حرفه ای و کار در عمق معادن انجام شود تا شاهد نتایج بهتر در بلندمدت باشیم.

برای گشایش در فضای کسب وکار و معادن کشور، از آزادسازی پهنه های معدنی که در اختیار نهادهای دولتی، شبه دولتی، نظامی و سازمان های مختلف است تا افزایش سرمایه برای تحقیق و توسعه و اکتشاف و استفاده از تجربه های شرکت های بزرگ دنیا یک ضرورت است و حل مشکلات معدن و صنایع معدنی، چیزی نیست که تنها با بهبود یک بخش مثلا توجه به اکتشاف یا استخراج یا تسهیلات معدنی انجام شود بلکه باید مجموعه ای از سیاست ها و برنامه ها و اتفاقات بزرگ را شاهد باشیم تا رونق و نشاط و افزایش تولید در معدن را شاهد باشیم و جوانان و تحصیلکرده های کشور به جای استخدام و کارمندی در ادارات و شرکت ها، در بخش معادن فعال شوند و درآمد و آینده بهتر برای خود و کشور ایجاد کنند.

اردشیر سعدمحمدی و مدیران برجسته کشور چه می گویند؟

  اما اردشیر سعدمحمدی و مدیران صاحب نام معدنی و صنعتی کشور در سال 1401 چه راهکاری برای بهبود شرایط اقتصاد کشور ارائه می دهند؟ آنها تغییر نگرش در ذهن سیاست‌گذاران برای توسعه بخش معدن را مهمترین عامل توسعه اقتصاد می دانند زیرا هیچ بخشی در ایران به اندازه معدن سودده نیست. این بخش مهم اقتصاد ایران قدرت بزرگ شدن در کشور را دارد و می تواند به جای نفت و گاز، درآمد ایجاد کرده و تحولات گسترده ای را موجب شود.

تغییر ساختار مدیریت بخش معدن

سعد محمدی اخیرا تاکید کرده که توسعه بخش معدن در ایران نیازمند تغییر ساختار در چارت مدیریتی و تغییر نگرش در ذهن سیاست‌گذاران کشور است و برای بهبود روند اکتشاف معادن باید برنامه ریزی بهتری داشت. اگر قرار است جایگاه معدن ارتقا یابد نیاز به برنامه‌‌ریزی برای انجام اکتشاف وسیع و عمیق داریم.

اکتشافات معدنی در اعماق

مدیرعامل «ومعادن» روز یکشنبه اول خرداد در مراسم پاسداشت روز معدن در دانشگاه صنعتی امیرکبیر تاکید کرد که با حفاری‌های چند صد هزار متری در سال نمی‌توانیم در بازار مواد معدنی با رقبایی که سالانه میلیون‌ها متر حفاری انجام می‌دهند، رقابت کنیم و نیازمند توسعه اکتشافات معدنی در اعماق هستیم.اگر فرصت موجود برای گرفتن سهم از بازار جهانی را از دست دهیم، براحتی رقبا جایمان را می‌گیرند بنابراین ناچاریم از تکنولوژی روز دنیا در این رابطه استفاده کنیم.

متولی بخش اکتشافات معدنی مشخص نیست

او افزود: متولی بخش اکتشافات معدنی در کشور مشخص نیست و هیچ سازمانی اختیار تام و بودجه کافی برای انجام اکتشافات معدنی در اختیار ندارد.اولین دغدغه در بخش معدن اکتشاف است. در ایران مرکزی برای ارزیابی اکتشاف نداریم و هر سازمانی از نگاه خود میزان ذخایر را اعلام‌می‌کند. استرالیا ۱.۵ میلیارد دلار در بخش اکتشاف سرمایه‌گذاری کرده که سرمایه‌گذاری‌های ما در مقایسه با چنین کشورهایی نزدیک به صفر است.شرکت گلنکور در سال گذشته ۲۲۹ میلیارد دلار گردش مالی داشته که این رقم غیرقابل مقایسه با بودجه و سرمایه شرکت‌های ایرانی‌ست.

۳ میلیارد تن ذخیره مس سریدون‌

او به این نکته نیز اشاره کرد که در منطقه سریدون یکی از شرکت‌های بزرگ خارجی اعلام کرد که این منطقه ذخیره مس ندارد اما توانستیم با سرمایه‌گذاری از محل منابع داخلی شرکت ملی مس، ۳ میلیارد تن ذخیره مس سریدون‌ کشف کنیم. در دنیا ۸۷۰ میلیون تن مس خالص داریم که سهم ایران ۴۰ میلیون تن است.

ضرورت اکتشاف در معادن سنگ آهن

سعدمحمدی با اشاره به وضعیت اکتشافات سنگ‌آهن افزود: حداقل ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد نیاز داریم که ذخایر کنونی ما تا ۱۸ سال آینده فقط پاسخگوست.

کوتاهی در پرورش کارگر و متخصص معدنی

سعدمحمدی با اشاره به کمبود تکنسین و کارگر ماهر معدنی در کشور گفت: حاضرم امضا کنم که تا ۱۰ سال دیگر معدنکاری که استخراج زغالسنگ را بداند به شدت کمیاب خواهد بود چون در پرورش تکنسین کوتاهی کرده‌ایم.

او خطاب به دانشجویان رشته مهندسی معدن افزود: ارزش روز معدن را فقط مهندسان معدن‌می‌دانند و آن را باید پاس بدارند.آنقدر کار در بخش معدن داریم که نیرو کم داریم. ما امروز حفار اکتشافی نداریم و مجبور شده‌ایم از ترکیه حفار بیاوریم.

عقب افتادگی فناوری

وی گفت: معادن کشور از نظر تکنولوژی دچار عقب‌افتادگی شده‌اند و به‌طور حرفه‌ای فعال نمی‌کنند از این رو نیاز است تا با ایجاد ارتباط با شرکت‌های بزرگ این عقب‌افتادگی تکنولوژیکی برطرف شود.

به نرم‌افزارهای جدید در بخش معدن نیاز داریم چراکه هریک از کانسار‌ها از توابع ریاضی بهره می‌برند. اگر شکل سه بعدی اکتشاف صحیح نباشد چگونه می‌توانیم معدن مناسبی را طراحی کنیم.

ایجاد زیرساخت ها توسط دولت

او با اشاره به کمبود زیرساخت‌ها در کشور افزود: نمی‌شود معدنکار علاوه بر انجام وظایف خود موظف به تامین برق، آب و گاز خود نیز باشد و بهتر است این زیرساخت‌ها از سوی وزارتخانه‌های تخصصی ایجاد شود.

کارشناسان دیگر نیز تاکید کرده اند که اکتشاف، ضربه اصلی را از عدم همکاری منابع طبیعی و محیط زیست دیده است.

اکتشاف های عمیق و مطالعات مرغوبیت معدن

بخش بزرگی از اکتشافات معدنی که در 50 سال اخیر و قبل از انقلاب تا سال های گذشته صورت گرفته، بیشتر روی موجودی سطح معدن  و نوع سنگ ها و آنچه با حفاری های ساده انجام می شود، متمرکز بوده و همین که یک معدن کشف شده، عامل فعالیت در معدن بوده است اما عمق معدن و مرغوبیت و میزان ذخایر و خلوص سنگ های معدنی کمتر مورد توجه بوده است و معدنکاران در اکتشاف معدن، به  کیفیت و میزان مرغوبیت و خلوص معادن و میزان سود ودرآمدی که از آن کسب می کنند، کمتر توجه داشته و در نتیجه در برخی موارد، سرمایه گذاری آنها تلف شده و بازنگشته است و بعد از مدتی متوجه شده اند که سنگ معدنی و مواد معدنی مناسب نبوده و در نتیجه کار را رها کرده اند و حتی انگیزه کافی در مورد عمق معدن و استفاده از فناوری ها و شرکت های مشاوره ای و معتبر داخلی و خارجی نداشته اند.

بسیاری از این معادن با مقادیر زیادی باطله معدنی مواجه شده اند و بخشی از محیط شهر و روستا را تخریب کرده و نتیجه نداده است. سرمایه گذاران، معدن را یا فروخته اند و یا رها کرده اند و امید مردم منطقه نیز کاهش یافته است.

در نتیجه بسیاری از افراد با سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه اقدام به اکتشاف کرده اما در عمل معادن نامرغوبی را کشف کرده اند که کیفیت مورد نظر را ندارد و بخش عمده‌ای از این استخراج ها عملاً به باطله تبدیل شده و امکان استفاده نداشته اند و اشتغال و امید اولیه نیز از دست رفته است.

براین اساس، باید توجه داشت که بعد از کشف اولیه و نمونه برداری ها و نتایج آزمایشگاهی، باید مطالعات مربوط به اکتشاف معادن توسط شرکت های مشاوره ای داخلی و خارجی انجام شود و در این مسیر نهادهای متولی مانند وزارت صمت، ایمیدرو و ادارات منطقه ای باید به سرمایه گذاران کمک کنند و گزارشی از کیفیت، مرغوبیت، میزان خلوص، ظرفیت معدن، برآورد اولیه و مواد معدنی در جا و قابل استحصال ارائه دهند و با روش های نوین و پیشرفته و فناوری های امروزی، برآورد بهتری از وضعیت آینده خود داشته باشند.

کار اکتشاف باید با حمایت سازمان ها و شرکت های مختلف انجام شود زیرا منافع آن به کل کشور می رسد  و سرمایه گذار نباید تنها باشد. باید اکتشاف با کیفیت بهتر همراه شود وکار با استفاده از فناوری ها و روش های نوین و مشارکت شرکت های معتبر بین المللی انجام شود تا بتوان به کیفیت بهتر و مرغوبیت محصولات رسید و سرمایه‌گذاری‌ها نتیجه بخش باشد و باعث ناامیدی بخش خصوصی و سرمایه گذاران در اکتشاف معدن نشود.

براین اساس، با برآوردهای اولیه می توان دریافت که آیا در شرایط امروز، استخراج با قیمت های بازار قابل توجیه اقتصادی است و صرفه اقتصادی در روش های فعلی استخراج معدن وجود دارد یا خیر؟ گاهی سرمایه گذار نتیجه می گیرد که با هزینه های فعلی و قیمت های محصول در بازار جهانی، فعلا مقرون به صرفه نیست و بهتر است که در آینده استخراج شود و گاهی نتیجه می گیرند که باید استخراج شود چون در آینده ممکن است که نیاز به آن ماده معدنی کمتر شود و تولید آن توجیه اقتصادی نداشته باشد.

لذا شناسایی ریسک ها، بازار، مدیریت ریسک، توجیه اقتصادی، صرفه های مقیاس تولید و سایر مسائل مربوط به اقتصاد بخش معدن ضروری است تا اکتشاف و استخراج و سرمایه گذاری ها نتیجه بخش و امید بخش و عامل تحول باشد.

اگر قرار است که توسعه صنایع معدنی در ایران محور توسعه صنعت باشد و جایگزین درآمد نفت وگاز شود و وابستگی به خارج کم شود و خام فروشی نفت و گاز و مواد معدنی تبدیل به تحولات صنعتی و ارزش افزوده و محصولات و فرآورده ها با قیمت بالاتر شود، ضروری است که از ابتدای کار تا انتها به مسائل مختلف توجه شود و از مرغوبیت مواد معدنی تا جغرافیای اقتصادی، جانمایی مناسب کارخانه و مسائل حاشیه ای مانند کمبود آب، حاشیه های اجتماعی و سیاسی، انتظارات مردم، مسائل زیست محیطی و... مورد توجه باشد.

توسعه معدن در عمق زمین

مطالعات و استخراج معدن باید در عمق زمین صورت بگیرد و تنها در سطح زمین محدود نشود. در کشورهای صنعتی جهان، تنها به نشانه های وجود معدن و کار معدن کاری در سطح زمین اکتفا نمی شود. بلکه  به عمق زمین می روند و حتی فرآوری و کنسانتره معدنی را در عمق زمین انجام می دهند و به جای این که محیط بزرگی را به معدن و تخریب و رفت و آمد اختصاص دهند، محیط های کوچکتری را با استفاده از فناوری های نوین استخراج  کرده و به عمق می روند و از این طریق توجیه اقتصادی معدن بیشتر می شود و سود و درآمد بالا رفته و بازدهی بیشتری خواهند داشت.

 اینکه فقط سطح زمین با تعدادی ماشین آلات و برداشت مدام در دستور کار باشد،  و عمق زمین رها شود زمینه ساز هزینه بیشتر و نتیجه و درآمد کمتر است.

در کشورهای توسعه یافته، کار تولید کنسانتره و عملیات معدنی در عمق زمین انجام می‌شود و زمان برداشت و کیفیت افزایش می یابد و سود و درآمد بیشتر انگیزه سرمایه گذاران را بیشتر و مشوق توسعه سرمایه‌گذاری خواهد شد.

 لذا توجه به روش های نوین اکتشاف در عمق و تولید در عمق و معافیت ها و مشوق های مالیاتی و بانکی و کمک های دولت می ‌تواند در امر اکتشاف و استخراج بسیار موثر باشد. ایمیدرو، وزارت صمت، دولت و شرکت های مشاوره ای باید مشوق گسترش این روش های توسعه عمق معادن باشند تا معدنکاران یاد بگیرند و کار بهتر انجام شود.

مشکلات عمده بخش معدن در سال 1401

هزاران معدن بلا تکلیف، هزینه های  زیاد حمل و نقل، خام فروشی، همکاری کم بانک ها، ماشین‌آلات معدنی فرسوده، قفل شدن اکتشاف در پهنه های معدنی دولتی و شبه دولتی، نبود همکاری سایر دستگاه‌ها از جمله منابع طبیعی و محیط زیست و... از مهمترین مشکلات نهادی و زیر ساخت های معادن کشور است که مانع عمده در سال 1401 است که از سال های قبل همچنان ادامه دارد و باید به تدریج برطرف شود.

برای سال ۱۴۰۱ تعیین تکلیف شرایط اکتشاف در برخی پهنه‌ها و محدوده‌های معدنی باید انجام شود. اکتشاف اصولا وظیفه دولت‌هاست اما در ایران به دلیل مشکلاتی از جمله عدم تامین منابع شاهد هستیم کار اکتشاف در تعدادی از پهنه‌ها و محدوده‌ها که به نام ایمیدرو، سازمان زمین‌شناسی و ... هستند همچنان قفل است.

در سال گذشته اکتشاف، ضربه اصلی را از عدم همکاری منابع طبیعی دید. حفظ محیط زیست باید از اولویت‌های کاری معدنکاران باشد و به بهانه حفظ محیط زیست نباید محدودیت برای اکتشاف معادن ایجاد شود.