چرخ خودروسازی امسال می‌چرخد یا مثل سابق می‌لنگد؟

 

در ادامه این مطلب، وعده‌های داده شده از سوی وزیر صمت در مورد اصلاح و بهبود صنعت و بازار خودروی کشور به تفکیک ماه آمده است.

مرداد ماه سال ۱۴۰۰، سید رضا فاطمی امین به عنوان وزیر پیشنهادی صمت از سوی دولت به مجلس معرفی شد؛ در همین رابطه خبرگزاری مهر برای تبیین نظرات فاطمی امین ۲۹ مرداد ماه گفتگویی با وی انجام داد.

 

فاطمی امین در این گفتگو ضمن تاکید بر اینکه مشکل صنعت خودرو را سازوکارهای اقتصادی و ساختارهای مدیریتی می‌داند، اعلام کرد که در صورت تکیه زدن بر کرسی وزارت، ۳ اقدام شامل رقابتی شدن صنعت خودرو، افزایش مقیاس تولید و اصلاح ساختارهای مدیریتی و اقتصادی را به مرحله اجرا خواهد رساند.

 

آنطور که فاطمی امین وعده داده بود در سال ۱۴۰۳ حداقل باید ۳۰ درصد از خودروهای تولید شده صادر شود. یعنی از هر سه خودرویی که تولید می‌شود، یک خودرو صادر شود. همچنین از سال ۱۴۰۳ به بعد دیگر تولید خودروهای یک ستاره و دو ستاره ممنوع می‌شود و کیفیت ارتقا می‌یابد.

 

وی همچنین در بخشی دیگر ضمن موافقت با آزادسازی واردات خودرو گفته بود که «باید تعرفه‌های واردات خودرو را با یک زمانبندی کاهش داد؛ در یک برنامه زمانبندی که همزمان مقیاس تولید افزایش یابد، ساختار مدیریتی اصلاح و زیرساخت‌های اقتصادی فراهم شود می‌توان تعرفه واردات خودرو را کاهش داد تا رقابت مدنظر در صنعت خودرو شکل بگیرد.»

فاطمی امین که دوم شهریور ماه در جلسه رأی اعتماد مجلس به وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم حضور یافته بود، ضمن اشاره به پایین بودن تیراژ تولید، از تدوین یک برنامه دو ساله برای خودرو خبر داده و تاکید کرده بود که «دو تا سه سال دیگر صنعت خودرو به افتخار ملی تبدیل می‌شود.»

 

وی همچنین وعده داده بود که «تا پایان سال ۱۴۰۰ میزان مصرف سوخت در خودروهای تولیدی را به کمتر از هشت لیتر در ۱۰۰ کیلومتر می‌رسانیم.»

 

پس از اخذ رأی اعتماد از مجلس و تکیه بر سکان وزارت صمت، فاطمی امین ۲۲ شهریور ماه ۱۴۰۰ کاهش قیمت همزمان با افزایش تولید و کیفیت و اجرای تعهدات خودروسازان را از جمله اهداف وزارت صمت برشمرد و اعلام کرد که «برای صنعت خودروسازی کشور دو برنامه شش ماهه و دو ساله با توان داخلی مشخص کرده است که هر دو برنامه به صورت همزمان از مهر ماه سال ۱۴۰۰ آغاز می‌شود و برنامه کوتاه مدت با هدف رسیدن به اهداف تعیین شده تا پایان سال ۱۴۰۰ ترسیم شده است.»

 

فاطمی امین ۲۵ شهریورماه پارسال در جلسه تودیع و معارفه تعدادی از معاونان و مدیران وزارت صمت مشکل دیگری از صنعت خودروسازی را مورد اشاره قرار داده و گفته بود که «آمیختگی کسب و کار با حکمرانی موجب شده که برخی وزارتخانه‌ها هم حکمرانی و هم بنگاه‌داری کنند که همین مساله منجر به ایجاد زیان انباشته ۸۰ هزار میلیارد تومانی برای دو خودرو سازی بزرگ کشور شده است.»

 

وی برای حل این مشکل وعده داده بود که «ستاد راهبردی شرکت‌ها و مؤسسات غیر حاکمیتی به ریاست دستیار ویژه وزیر صمت تشکیل خواهد شد و امور مربوط به مأموریت حاکمیتی شرکت‌های مذکور در زیر مجموعه این ستاد قرار خواهد گرفت.»

با ورود به ماه مهر، فاطمی امین وعده‌های بسیاری در حوزه خودرو داد؛ وی ۱۰ مهر ماه تاکید کرده بود که «در رابطه با خودرو وزارت صمت برنامه‌های خوبی برای افزایش تولید و مدیریت قیمت در بازار تدارک دیده است که طی روزهای آتی خبرهای آن اعلام خواهد شد.»

 

در همین راستا نیز فاطمی امین ۲۵ مهر ماه ۱۴۰۰ در حاشیه نشست هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران اولین بار وعده حذف قرعه کشی خودرو از سال ۱۴۰۱ را داد و اعلام کرد که «برنامه داریم در سال آینده بحث قرعه‌کشی خودرو را حذف کنیم.»

 

وی در این جلسه وعده دیگری هم داده بود مبنی بر اینکه «سال ۱۴۰۰ با افزایش تولید صد هزار دستگاه خودرو، تولید این محصول به یک میلیون دستگاه خواهد رسید. ضمن اینکه سال آینده یک میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو در کشور تولید می‌شود.»

 

فاطمی امین وعده دیگری هم در همین جلسه مبنی بر قطع رابطه دلار با قیمت خودرو داده بود، با این توضیحات که «در حال حاضر ۳۰ درصد از قطعات خودرو وارد می‌شود و طبیعی است که این قطعات مطابق قیمت دلار نرخ گذاری شوند منتهی ۴۰ درصد قیمت نهایی خودرو وابسته به محصولاتی است که در داخل ایران تولید می‌شوند اما این محصولات نیز از قیمت دلار تبعیت می‌کنند. همین مساله موجب می‌شود قیمت خودرو با قیمت دلار دچار نوسان شود ما این رابطه را قطع خواهیم کرد.»

 

فاطمی امین ۱۸ مهر ماه نیز در گفت و گویی که با خبرنگار مهر داشت، برنامه ریزی برای صادرات خودرو را مورد اشاره قرار داده و گفته بود که «برنامه مربوط به صادرات خودرو در حال تدوین است و تا دو هفته دیگر تکمیل می‌شود که پس از تکمیل طرح، جزئیات آن منتشر خواهد شد.»

فاطمی امین در بدو ورود به آبان ماه ۱۴۰۰، وعده قابل توجهی داد. وی در تاریخ یکم آبان ماه که از خط تولید خودروی تارا اتوماتیک بازدید می‌کرد، ضمن بیان اینکه روزهای خوبی را برای این صنعت پیش‌رو داریم، اعلام کرد که «روند قیمت خودرو در بازار آزاد تا پایان سال ۱۴۰۰ کاهشی خواهد شد.» وی همچنین افزایش کیفیت را نیز مورد اشاره قرار داده و گفته بود که «از مدیران خودروسازی خواسته‌ایم که در کوتاه‌ترین زمان، کیفیت خودروهای تولیدی خود را افزایش دهند تا رضایت مشتریان را به دست آورند.»

 

وزیر صمت وعده دیگری هم در نهم آبان ماه در مورد افزایش تیراژ تولید از -دو هفته دیگر- داده و اعلام کرده بود که «منتظر آمار تولید آخر سال خودروسازها نمی‌مانیم و برنامه هفتگی از آن‌ها خواسته‌ایم. موج جدید افزایش تولید خودرو از دو هفته دیگر شروع خواهد شد و مردم آن را می‌بینند.»

 

فاطمی امین ۱۶ آبان ماه در جریان افتتاح شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قطعات، لوازم و مجموعه‌های خودرو وعده جالبی در مورد انباشت خودرو در پارکینگ خودروسازان داد؛ وی اعلام کرد که «طی هفته‌های آینده خودروهای باقی‌مانده در کف پارکینگ خودروسازان تکمیل شده و به بازار عرضه خواهند شد. همچنین از هفته آینده ایران‌خودرو روزانه ۵۰۰ دستگاه و سایپا ۲۰۰ دستگاه بیش از ظرفیت کنونی خود تولید خواهند کرد که به این ترتیب عرضه خودرو افزایش می‌یابد.»

 

وی در بخش دیگری از سخنانش ضمن اشاره به رابطه نادرست خودروساز و قطعه ساز که موجب پیچیده شدن مدیریت، سخت شدن کنترل کیفیت قطعات و قیمت‌ها شده، وعده داده بود که «به دنبال مجموعه‌سازی در صنعت خودرو است تا از این طریق به جای اینکه هر خودروساز با ۷۰۰ تا ۸۰۰ قطعه‌ساز کار کند، با ۷۰ تا ۱۰۰ مجموعه‌ساز کار خواهد کرد.»

فاطمی امین ۱۷ آذر ماه در حاشیه جلسه ستاد تنظیم بازار، به تدوین ۹ پروژه در وزارت صنعت برای خودرو اشاره کرده و گفته بود که برخی از این پروژه‌ها طی ۶ ماه پیاده سازی خواهند شد.

 

وی همچنین در همین روز وعده داده بود که «به زودی با افزایش تولید مواجه خواهیم شد که بازار را آرام می‌کند.»

 

فاطمی امین در این ماه گریزی هم به قیمت خودرو زده بود و ضمن اشاره به غیرواقعی بودن قیمتها، وعده داده بود که «قیمت خودروساز را به واقعیت و قیمت بازار نزدیک می‌کنیم که در این صورت قیمت‌های بازار هم تعدیل می‌شود.

 

وی همچون ماه‌های قبل دوباره حذف قرعه کشی در ۱۴۰۱ را مورد اشاره قرار داده و ضمن وعده کاهش قیمت خودرو، گفته بود که «با کاهش قیمت تمام شده (بر اساس قیمت‌های ثابت) که برای سال ۱۴۰۱ برنامه ریزی شده، سال ۱۴۰۱ قرعه‌کشی برای عرضه خودرو نخواهیم داشت و قیمت بازار رو به کاهش خواهد داشت.»

 

وزیر صمت ۱۹ آذر ماه در بروجرد وعده تعادل بخشی به بازار خودرو تا پایان ۱۴۰۰ را داده و گفته بود که «با عرضه و تحویل ۱۳۰ هزار دستگاه خودرو تا پایان سال ۱۴۰۰، بازار قیمت این حوزه به تعادل برسد.»

 

فاطمی امین ۲۷ آذر ماه نیز در حاشیه جلسه با موضوع ارائه برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت وزارت صمت برای توسعه سرمایه گذاری در کشور، وعده خروج برخی از خودرو از شمول قیمت گذاری را داده و گفته بود که «قیمت‌گذاری هم روش‌های مختلفی دارد برخی از محصولات مشمول قیمت‌گذاری نیستند.»

بیستم دی ماه وزیر صمت در دیداری که با معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری داشت، موضوع دانش‌بنیان شدن صنعت خودرو را مورد بررسی و تحلیل قرار داد و اعلام کرد که صنعت خودرو دانش بنیان می‌شود.

 

فاطمی امین ۳۰ دی ماه در یک گفت و گوی تلویزیونی ضمن تاکید بر اینکه صنعت خودروی ما بیمار است، اعلام کرد که «من قول ۲ ساله برای رفع ناکارآمدی‌های صنعت خودرو می‌دهم.»

 

وی مجدد حذف قرعه کشی در ۱۴۰۱ را مورد اشاره قرار داده و گفته بود که «سال ۱۴۰۱ قرعه کشی نخواهیم داشت و به این سمت می‌رویم که بیش از نیاز داخلی، خودرو تولید کنیم که قرعه کشی را از بین خواهد برد. سال ۱۴۰۱ خبرها و چشم انداز خوبی از صنعت خودرو خواهیم داشت.»

فاطمی امین یکم بهمن ماه در بازدید از خودروهای آسیب دیده از حادثه تصادف زنجیره‌ای بهبهان - اهواز، وعده داد که «در خصوص کیفیت خودروهای تولید داخل و یا خودروهای وارداتی بی کیفیت نیز بیشتر از گذشته توجه خواهیم کرد.»

 

وی سوم بهمن ماه در حاشیه جلسه با کمیسیون صنایع و معادن مجلس، از همکاری دو قوه مجریه و مقننه برای بهبود مشکلات صنعت خودرو خبر داده و گفته بود که «قرار است کار مشترکی بین دولت و مجلس درباره صنعت خودرو شکل بگیرد تا بتوانیم با تصویر روشنی از پروژه‌ها و برنامه‌های تحولی در این صنعت روبرو شویم.»

 

فاطمی امین ۵ بهمن ماه در جلسه علنی مجلس، روابط ناصحیح بین خودروساز و قطعه ساز را عاملی برای پایین بودن کیفیت خودرو عنوان کرد و گفته بود که «در برنامه کوتاه مدت به دنبال این هستیم که به سرعت مشکلاتی که در خودروسازی وجود دارد را رفع کنیم و تا حدی وضعیت کیفیت را بهبود دهیم.»

 

وی همچنین ضمن تاکید بر اینکه در سال ۱۴۰۱ احیای اولیه صنعت خودرو را خواهیم داشت، وعده‌ای در مورد خروج دولت از بنگاهداری خودروسازان داد و گفته بود که «در اسرع وقت سهام‌های سازمان گسترش به سهامداران خصوصی واگذار خواهد شد.» وی همچنین گفته بود که «بنگاهداری برای دولت مکافات است ما قائل نیستیم در بنگاه‌ها و شرکت‌هایی مثل سایپا و ایران خودرو ورود داشته باشیم، اصل این مساله را می‌پذیرم و به سمت اصلاح حرکت خواهیم کرد.

فاطمی امین ۲۲ اسفند ماه با حضور در برنامه نگاه یک، وعده‌های زیادی در مورد خودرو برای سال ۱۴۰۱ داد؛ برنامه ریزی برای معرفی ۳ خودروی جدید، واگذاری مدیریت خودروسازی به مردم، حذف تدریجی قرعه کشی خودرو از اواسط سال آینده، کاهش ۱۵ درصدی قیمت تمام شده خودرو و کاهش فاصله قیمت کارخانه و بازار از جمله این وعده‌ها بود.

 

وی گفته بود که «به مردم اطمینان می‌دهیم از اواسط سال آینده بسیاری از مسائل در زمینه قرعه کشی، کیفیت و موضوعات دیگر یک به یک حل خواهد شد ولی یک دوره ۲ ساله نیاز دارد تا به طور کامل بتوانیم این مسائل را حل کنیم.»

 

وزیر صمت ۲۳ اسفند ماه در نشست خبری اعلام کرده بود که «به زودی از خودروسازان خواهیم خواست تا قیمت تمام شده خودرو را اعلام کنند.»

 

وی همچنین افزایش ۵۰ درصدی تولید خودرو در ۱۴۰۱ را مورد اشاره قرار داده و گفته بود که «سال آینده از نظر سخت‌افزاری تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو قابل تحقق است.»

 

فاطمی امین ۲۵ اسفند ماه با حضور در شرکت ایران خودرو گفته بود که «حد استاندارد خودروهای در کف پارکینگ خودروسازان معادل دو هفته تولیداتشان است و هر دو خودروساز بزرگ قول دادند که تا پایان اردیبهشت ماه به این حد استاندارد برسند.»

 

فاطمی امین ۲۶ اسفند ماه در حاشیه بازدید از پنج تولیدی و صنعتی در دزفول، وعده تأمین بازار خودرو در ۱۴۰۱ را داده و گفته بود که «اکنون ۵۰۰ هزار کسری خودرو در کشور وجود دارد که دو برنامه از قبیل افزایش تولید و واردات خودرو برای رفع این کمبود در دستور کار است. در سال آینده میزان تولید خودرو در کشور ۱.۵ برابر افزایش خواهد یافت.»

 

وزیر صمت ۲۶ اسفند ماه در مورد واردات خودرو، وعده داده بود که «از خرداد ماه شاهد واردات خودرو خواهیم بود.»

‌وضعیت نامطلوب امروز صنعت خودروی کشور محصول چندین و چند دهه است و انتظار چرخش و تحول سریع آن، به جا و معقول به نظر نمی‌رسد اما اگر آنطور که وزیر صمت وعده داده، قرار است تحول در این صنعت مهم کشور در سال ۱۴۰۳ رخ دهد، زمینه‌ها و پایه‌های آن را باید امسال گذاشت. سالی که بیش از دو ماه از آن نیز گذشته است.

‌

اگر چه دامنه مسئولیت‌های وزارت صمت بسیار گسترده بوده و به حوزه خودروسازی محدود نیست اما این موضوع پیشانی و ویترین عملکرد این وزارتخانه محسوب شده و چشم مردم به آن دوخته شده است. گلایه‌ها و توقعات در این زمینه تنها به مردم محدود نیست. بهمن ماه سال گذشته رهبر انقلاب در این خصوص فرمودند: «ما در برخی از محصولات داخلی متأسّفانه شاهد این هستیم که به کیفیّت توجّه نمی‌شود؛ این خیلی بد است. این همه حمایت در این طول این سال‌ها از صنعت خودرو در کشور شده، [امّا] کیفیّت خودرو خوب نیست، مردم ناراضی‌اند، درست هم میگویند، حق با مردم است؛ یعنی اعتراض مردم به‌جا است. این صنعت نتوانسته رضایت مشتری را جلب کند؛ باید شما بتوانید رضایت مشتری را جلب کنید.»

‌

بلافاصله پس از این بیانات، یکی از شرکت‌های اصلی خودروسازی کشور اطلاعیه‌ای صادر کرد و مدعی شد «متعهد می‌شود با بازنگری در راهبردها و رویکردهای اجرایی در جهت تحقق منویات معظم‌له و رضایت خاطر مردم از محصولات خود، تلاشی جهادی را بیش از پیش سرلوحه اقدامات خود قرار دهد.»

‌

حدود سه ماه بعد از این بیانات، یک بار دیگر رهبر انقلاب به نوعی به این قضیه ورود کرده و فرمودند؛ «بر اساس آمارهای کارشناسان، هر یک میلیارد دلار واردات از اجناس دارای تولید داخلی مانند کفش، پوشاک و لوازم خانگی، به تعطیلی ۱۰۰ هزار فرصت شغلی در کشور منجر می‌شود.البته خودروسازها از این حرف سوءاستفاده نکنند زیرا وضع آنها تعریفی ندارد و مقصود، آن جاهایی است که تولید خوب و با کیفیت دارند.»

‌

این گونه مواضع حتی در سطح بالاترین مقامات کشور، بار را بر دوش متولیان این حوزه –بخصوص شخص وزیر صمت- سنگین‌تر کرده و توقع می‌رود بشکلی برنامه ریزی و عمل شود که نتیجه آن تحقق وعده‌های خودرویی باشد. وعده‌هایی که وقت چندانی تا سر رسید آنها نمانده است کما اینکه اولین سال از عمر چهار ساله دولت سیزدهم به سرعت رو به اتمام است.