علل، نشانه ها و راههای پیشگیری و درمان

به گزارش بولتن نیوز،  آیا می‌دانید که ۳۰ درصد از جمعیت جهان، به کم خونی ناشی از فقر آهن مبتلا هستند ؟ آهن نقش بسیار حیاتی در بیشتر عملکردهای بدن مانند حمل اکسیژن به تمامی سلول‌های بدن دارد.

زنان، به خصوص در طول سال‌های باروری ، بالاترین خطر ابتلا به کمبود آهن به دلیل از دست دادن خون در دوران قاعدگی را دارند. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها پیشنهاد می‌کنند که روزانه ۱۸ میلی گرم آهن برای زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله و ۸ میلی گرم در روز برای مردان باید مصرف شود.

در این مطلب از مجله گزنه، با علل، نشانه ها و راههای پیشگیری و درمان کمبود فقر آهن در بدن آشنا می شوید. با ما همراه باشید.
فقر آهن یا کم خونی چیست؟

مشکل فقر آهن بسیار جدی و مهم است، زیرا لازمه ساخت هموگلوبین، یعنی پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون که به آن‌ها امکان حمل اکسیژن در بدن را می‌دهد، آهن است. فقر آهن، منجر به پایین آمدن هموگلوبین خون می‌شود. در نتیجه باید برای رفع کم خونی اقدام کرد.

اگر بدن با مشکل هموگلوبین پایین خون روبرو باشد، بافت‌ها و ماهیچه‌ها اکسیژن کافی دریافت نکرده و کارآمدی خود را از دست می‌دهند که نتیجه آن بیماری کم خونی است.

اگرچه انواع مختلف آنمی وجود دارد، کم خونی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین نوع آن در سراسر جهان است.

از علل شایع فقر آهن و علت کم خونی می‌توان به مصرف ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی ضعیف یا رژیم‌های محدود کننده، بیماری التهابی روده، افزایش نیاز آهن در دوران بارداری و خونریزی در طی دوره‌های قاعدگی شدید یا خونریزی داخلی اشاره کرد.

علت کم خونی هر چه باشد، فقر آهن می‌تواند منجر به علائم ناخوشایندی شود که بر کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد. این موارد شامل بهداشت ضعیف، تمرکز و بهره‌وری کاری است.
نشانه های کم خونی آهن چیست؟

نشانه های کم خونی و علت کم خونی بسته به شدت آنمی، سرعت پیشرفت آن، سن و وضعیت سلامتی فعلی شما متفاوت است. در بعضی موارد، افراد هیچ مورد از علامت فقر آهن را تجربه نمی‌کنند.

در اینجا 11 مورد از نشانه های کم خونی و علائم کمبود آهن داریم که از شایع‌ترین آن‌ها شروع می‌کنیم :
۱- احساس خستگی مداوم

در حالی که خستگی می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌های مختلف در بدن باشد ،اما بهتر است در اینگونه موارد سطح آهن خود را بررسی کنید. بر اساس یافته‌های موسسه‌ی ملی خون، ریه و قلب ، خستگی شایع‌ترین علامت کمبود آهن است و به این خاطر رخ می‌دهد که بدن نمی‌تواند اکسیژن را به خون حمل کند.

اگر شما در خون خود اکسیژن کافی نداشته باشید خیلی زود خسته خواهید شد.علاوه بر این ، سلول‌های قرمز خون در بدن ممکن است هموگلوبین کمتری از حد نرمال و طبیعی داشته باشد و همین امر نیز موجب ایجاد خستگی در بدن گردد.
۲- ریزش موی شدید

یکی از نشانه های دیگر کمبود آهن ، ریزش موی سر است. اگرچه ریزش ۱۰۰ عدد تار مو در روز طبیعی است اما از دست دادن قابل توجه آن می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مشکلات جدی در بدن باشد.

بر اساس مطالعات انجام شده در دانشگاه پزشکی تگزاس،زمانی که فولیکول‌های مو نتوانند اکسیژن کافی دریافت کنند ، وارد دوره‌ی استراحت می‌شوند و تا زمانی که کم خونی رفع نشود به رشد ادامه نخواهند داد.

اگر متوجه ریزش موی زیاد شدید ، رژیم غذایی خود را تغییر دهید و از غذاهای سرشار از آهن استفاده نمایید. همچنین استفاده از مکمل‌های دارویی به تجویز پزشک نیز می‌تواند موثر باشد.
۳- خشکی پوست و مو

پوست و مو خشک و آسیب دیده می تواند نشانه کمبود آهن باشد و این، به این دلیل است که وقتی بدن شما کمبود آهن دارد، اکسیژن محدود خود را به سمت کارکردهای مهم تری مانند اندام ها و دیگر بافت های بدن هدایت می کند.

وقتی که پوست و مو از اکسیژن محروم می شوند، خشک و ضعیف می شود.
۴- تنگی نفس از نشانه های این بیماری

هموگلوبین، سلول‌های قرمز خون را قادر می‌سازد تا اکسیژن را در بدن منتقل کنند.

هنگامی که بدن به علت فقر آهن با مشکل هموگلوبین پایین خون مواجه باشد، میزان اکسیژن‌رسانی نیز پایین می آید. این بدان معناست که ماهیچه‌ها اکسیژن کافی برای انجام فعالیت‌های طبیعی مانند پیاده روی را دریافت نمی‌کنند.

در نتیجه سرعت تنفس افزایش می‌یابد زیرا بدن سعی می‌کند اکسیژن بیشتری به دست آورد.

به همین دلیل تنگی نفس یکی از علائم پایین بودن اکسیژن خون و در نتیجه از نشانه های کم خونی است.

اگر هنگام انجام کارهای عادی و روزمره‌ای که قبلاً برایتان آسان بودند مانند پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها یا ورزش دچار تنگی نفس می‌شوید، کمبود آهن می‌تواند علت آن باشد.
۵- بیماری مکرر

هنگامی که بدن با کمبود مواد مغذی روبرو می‌شود، سیستم ایمنی به طور طبیعی ضعیف‌تر خواهد شد زیرا آنها مواد مورد نیاز برای مبارزه با عفونت‌ها را در اختیار ندارند.

دکتر مور معتقد است که سلول‌های قرمز خون به حمل اکسیژن به طحال کمک می‌کنند. طحال یک موقعیت کلیدی برای مبارزه با عفونت‌هاست. اگر بدن آهن کافی در اختیار نداشته باشد ، نمی‌تواند جلوی عفونت‌ها را بگیرد.

همچنین سلول‌های قرمز خون اکسیژن را به غدد لنفاوی حمل می کنند که شامل گلبول‌های سفید مبارزه کننده با عفونت هستند. اگر کمبود آهن دارید ، بدن شما گلبول سفید را به اندازه‌ی کافی تولید نخواهد کرد و همین امر نیز موجب بیمار شدن شما می‌شود.
۶- رنگ پریدگی پوست

اگرچه بیشتر افراد دارای پوستی رنگ پریده هستند و ممکن است بیماری و یا نقصی در بدن نیز نداشته باشند اما رنگ پریدگی در صورت می‌تواند نشانه کمبود آهن باشد.هموگلوبین در خون برای تولید رنگ صورت کمک می‌کند و باعث خوش رنگ شدن آن می‌گردد.

زمانی که سطح هموگلوبین کم باشد رنگ صورت، پریده و کم رنگ خواهد شد. هنگامی که سلول‌های خونی آهن کافی نداشته باشند ، کوچکتر و ضعیف‌تر شده و می‌توانند باعث رنگ پریده شدن صورت گردند. به خصوص اگر پلک پایینی خود را نگاه کنید متوجه این موضوع خواهید شد.

- تورم و درد زبان

زمانی که بدن اکسیژن کافی نداشته باشد، ماهیچه ها می‌توانند متورم و دردناک شوند. ممکن است متوجه ایجاد ترک در اطراف دهان و زبان خود شده باشید. تمامی این موارد نشان دهنده‌ی کمبود آهن در بدن است.
۸- سردرد و سرگیجه از علائم کم خونی

کمبود آهن ممکن است باعث سردرد شود.

به نظر می‌رسد این علامت نسبت به بقیه شیوع کمتری دارد و غالباً با سبکی سر یا سرگیجه همراه است.

در صورت کمبود آهن، سطح هموگلوبین پایین در گلبول‌های قرمز به معنای نرسیدن اکسیژن کافی به مغز است. در نتیجه رگ‌های خونی در مغز متورم شده و باعث فشار و سردرد می‌شوند.

اگرچه دلایل زیادی برای سردرد وجود دارد، سردردهای مکرر، عود کننده و سرگیجه می‌تواند نشانه فقر آهن باشد.

خلاصه: سردرد و سرگیجه می‌تواند نشانه کمبود آهن و یکی از علامت های کم خونی باشد. هموگلوبین پایین خون به معنای کافی نبودن اکسیژن‌رسانی به مغز است و باعث تورم رگ‌های خونی و ایجاد فشار می‌شود.
۹- تپش قلب از نشانه های مشکل آهن در بدن

ضربان قلب قابل توجه، که به عنوان تپش قلب نیز شناخته می‌شود، می‌تواند یکی دیگر از علائم کم خونی یا فقر آهن باشد..

در فقر آهن، سطح هموگلوبین پایین به معنای این است که قلب برای حمل اکسیژن باید بار بیشتری متحمل شود. این حالت می‌تواند باعث ضربان قلب نامنظم یا احساس ضربان قلب تند و غیر طبیعی شود.

در موارد کم خونی شدید، این مساله می‌تواند منجر به بزرگ شدن قلب، سوفل یا نارسایی قلبی شود.

با این حال، این علائم خیلی شایع نیستند. برای تجربه آن‌ها باید به مدت طولانی از کمبود آهن رنج ببرید.
۱۰- ناخن‌های شکننده یا قاشقی، نشانه فقر آهن

یکی از علائم بسیار ناشایع کمبود فقر آهن، ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل است که کولیونشیا نام دارد. این مشکل اغلب با ناخن‌های شکننده آغاز می شود که به راحتی شکسته شده و ترک برمی‌دارند.

در مراحل بعدی کمبود آهن، ناخن‌ها به شکل قاشق درمی آیند؛ وسط ناخن فرو رفته و لبه‌های آن بلند می‌شود تا ظاهری گرد، مانند یک قاشق پیدا کند.

با این حال، این یک عارضه جانبی نادر است و معمولاً فقط در موارد شدید آنمی فقر آهن مشاهده می‌شود و باید برای درمان فقر آهن شدید در این مورد اقدام کرد.
۱۱- پاهای بی‌قرار

فقر آهن به سندرم پای بی‌قرار مرتبط است. سندرم پای بی قرار، احساس نیاز شدید برای تکان دادن پاها در حالت استراحت است. همچنین می‌تواند باعث احساس خارش ناخوشایند و عجیب در پاها شود. این مشکل، معمولاً شب‌ها بدتر است، به این معنی که مبتلایان ممکن است برای خوابیدن، دچار مشکل شوند.

دلایل سندرم پای بی قرار همچنان ناشناخته است. با این حال، تصور می شود تا ۲۵٪ از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار، کم خونی و فقر آهن دارند و هر چه سطح آهن پایین‌تر باشد، علائم آن نیز شدیدتر است.

پیشگیری از کم خونی فقر آهن

شما می‌توانید با مصرف روزانه‌ی غذاهایی که حاوی آهن هستند از کم‌خونی پیشگیری کنید.

روش پیشگیری از کم‌خونی در نوزادان و خردسالان، دنبال کردن توصیه‌های مربوط به تغذیه‌ی نوزدان و کسب اطمینان از دریافت میزان مناسب آهن توسط نوزدان و کودکان است.

اگر باردار هستید، با مصرف ویتامین‌های دوران بارداری از کم‌خونی پیشگیری کنید. پزشک برای شما ویتامین‌هایی تجویز خواهد کرد که حاوی آهن باشند. همچنین او برای تشخیص احتمالی کم‌خونی از شما آزمایش خون خواهد گرفت. اگر کم‌خون باشید، باید دوزهای بالاتری از قرص آهن را مصرف کنید.
بهترین منابع غذایی آهن

اسفناج پخته: یک فنجان اسفناج پخته حاوی 6.43 میلی گرم آهن است.

جگر گوساله: 85 گرم جگر گوساله حاوی 4.17 میلی گرم آهن است.

عدس پخته: نیم فنجان عدس پخته حاوی 3.3 میلی گرم آهن است.

نخود پخته: نیم فنجان نخود پخته حاوی 2.37 میلی گرم آهن است.

دانه جو خشک، ساده و غنی شده: 100 گرم جو، 24.72 میلی گرم آهن را تامین می کند.

لوبیای سفید: یک فنجان لوبیای سفید حاوی 21.09 میلی گرم آهن است.

شکلات تلخ (حاوی 45 تا 69 درصد کاکائو): 1 تکه شکلات تلخ حاوی 12.99 میلی گرم آهن است.

رب گوجه فرنگی: نیم فنجان رب گوجه فرنگی حاوی 1.7 میلی گرم آهن است.

گوشت چرخ کرده کم چرب: 85 گرم از این گوشت حاوی 2.07 میلی گرم آهن است.

سیب زمینی پخته متوسط: سیب زمینی پخته حاوی 1.87 میلی گرم آهن است.

بادام هندی: 85 گرم بادام هندی حاوی 2 میلی گرم آهن است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر شما یا کودکتان علایم و نشانه هایی را دارید که کم خونی فقر آهن را نشان می دهند, به پزشک مراجعه کنید.

پزشک شما احتمالا قرص‌های مکمل آهن و مصرف غذاهای سرشار از آن را برای درمان کم‌خونی تجویز می‌کند. بسیاری از افراد پس از چند روز مصرف قرص آهن حس بهتری خواهند داشت. اما حتی با وجود چنین حسی نباید مصرف این قرص‌ را متوقف کنید چرا که برای ساخت آهن در بدن می‌باید این قرص را چند ماه مصرف نمایید.

اگر پزشک علت دقیق کم‌خونی شما، مثلا خونریزی‌ ‌معده را متوجه شود، به درمان آن نیز خواهد پرداخت.

اگر احساس می‌کنید که دچار کم‌خونی هستید، نباید به خود‌درمانی روی بیاورید. به هیچ وجه بدون تجویز پزشک و خودسرانه قرص آهن مصرف نکنید.

اگر چنین کاری انجام دهید، ممکن است میزان آهن خون شما بیش از حد بالا برود یا حتی دچار مسمومیت آهن شوید. شاید دلیل کمبود آهن بدن شما، مشکلاتی جدی نظیر خونریزی‌ معده یا سرطان روده‌ی‌ بزرگ باشد. روش درمان چنین بیماری‌هایی چیزی غیر از مصرف قرص آهن است.

تاثیر قرص آهن وقتی به همراه ویتامین C یا آب‌پرتقال مصرف شود، بیشتر خواهد شد. اما هرگز نباید این قرص را با شیر، کافئین، غذای پرفیبر یا غذای سرشار از آنتی‌اسید مصرف کنید.

منبع:گزنه