موزه کاریکاتور! موزه ای که فقط تبریز آن را دارد

گروه فرهنگی: موزه کاریکاتور یک موزه استثنایی در تبریز برای یک سرزمین بزرگ است ؛ جا افتادگی آن در محل ؛ ساختمان زیبایش و هویت و عنوان آن که اعتباری برای یک شهر بافرهنگ است ، وجود آن را ضرورت می بخشد ، هنر و فرهنگ سهم چندانی از حمایت های مالی را ندارند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از تبریز امروز، چاره ای جز این نیست که بخش های اجتماعی و فرهنگی شهرداری و سازمان های دیگر مرتبط با حمایت از این موزه ی شاد که بخشی از نیازهای روحی و هنری و فرهنگی شهر را در محلی خاکستری تامین می کند ، در اعتلای این مکتب مبتکر و نمادی از تفکر، هنرمندی و ایده پردازی بسیاری از جوانان و مردمان این شهر حمایت نمایند. شورا و شهرداری چاره ای جز این حمایت ندارد ؛ شادمانی و هنر در دوران تلخ فشارهای اقتصادی و بحران های روحی بسیار در اجتماع علاج موثری برای ارتقا زندگی مفید مردمان خواهند بود.

زمانی باشگاه لاینز تبریز در پشت باغ گلستان در یک ساختمان سنگی بسیار زیبا قرار داشت ، این باشگاه محل حضور تحصیل کردگان ؛ روشنفکران و متجددین آن دوران و در پس پرده های آن سازمان های جهانی قدرت همچون سازمان فراماسونری و وابستگان به حکومت بعد از کودتا بود که کم بهره از سواد و بادستان آلوده به خون بودند.

لاینز نمایندگی آنها را برعهده داشت.... در روزهای انقلاب اسلامی اسناد موجود در خیابان ریخته شده و آثار و اثاث داخل آن تخریب شد .

و چندین سال کمیته انقلاب در آنجا ساکن گردید....

بعد از انحلال و ادغام کمیته های انقلاب اسلامی با دیگر نهادها و تخلیه محل،، شهردار تبریز در یک اقدام بسیار عجیب دیوار های سنگی محل با نرده های دست ساز آن را که از قویروق لی داش ( سنگ هایی به شکل تقریبا هرمی) و نرده هایی که بجای جوشکاری با پرچ بهم وصل شده بودند را با لودر تخریب و نابود کرد و باغ گلستان را در منطقه عجیب تبریز یعنی درب گجیل بدون حفاظ گذارد . شکل سنگ ها به منظور درگیر شدن آنها با یکدیگر و ملات و استحکام دیوار بود که دلیل عدم اعتنا به هنر سنگ تراشان و صنعت گران کهن تبریز که با چکش نرده ساخته بودند، و تخریب آن همچنان تا به امروز بی پاسخ باقی ماند.

بعد از مدتی با نرده ی بدلی و سنگ های صاف معمولی بار دیگر دیوار کوچکی دور تا دور باشگاه لاینز کشیده شد و کتابخانه ملی تبریز که با همت برادران نخجوانی در خیابان اصلی شهر و در مجاورت تالار تیاتر شهر و آثار باقی مانده از ارک قرار داشت ، به این محل منتقل شد .............. و در نهایت با خانه بدوشی از آنجا نیز رفت!

اما در نهایت این محل جایگاه مناسب و درخور برای اولین موزه کاریکاتور ایران در تبریز شد که در باشگاه فراماسونرهای تبریز جای گرفته بود .

طنز و بذله گویی در تبریز و کلا در آذربایجان جایگاهی متفاوت داشت ؛ تاثیر گذاری مکتب جریده ملانصرالدین در قرن گذشته تا انتشار نشریه آذربایجان تاثیری به سزا در بذله گویی و گفتن درد و دل و اعتراض به شیوه کمیک و پرهیز از خشونت را همراه داشت و خواهد داشت .

قهوه خانه ائشک لر ( خرها ) تبریز ، مزاح ها و بذله گویی های ساری قلی خان و حتی در سال های اخیر طنزگویی های مرحوم مستجاب الدعوه که به شکلی بسیار کمیک در جامعه مطرح می شد، زبان طنز را در شهر ارتقا می دادند .

زبان طنز زبان گشاده رویی و بیان حتی آلام به شکل کمیک و خنده آور است ؛ می تواند دردها را خنثی وتسکین بخشد و این یک فرصت برای یک جامعه است که این نحوه بیان را داشته باشد بجای آنکه با خشونت و پرخاش صحبت کند ... چه ساده برای دردها هم می توان لبخند زد!!!!!!

موزه کارتون تبریز نخستین موزه کارتون در سطح قاره آسیا و پنجمین موزه در سطح جهان، همچنین اولین و تنها موزه کارتون و کاریکاتور ایران است. بعد از موزه طنز و کارتون گابرو بلغارستان، می‌توان گفت، این موزه از نظر وسعت دومین موزه بزرگ دنیاست. این موزه در محوطهٔ باغ گلستان و در محل پیشین کتابخانهٔ ملی تبریز قرار گرفته‌است.

موزهٔ کارتون تبریز در اسفند ۱۳۸۵ خورشیدی و در بخش غربی خانهٔ هنر این شهر تأسیس شده‌است. این بنا در سال ۱۳۱۸ خورشیدی و هم‌زمان با کاخ شهرداری تبریز ساخته شده‌است.[۲] این مکان وابسته به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است اما بودجه سالانه ندارد و از محل در آمدهای انجمن کارتونیستهای تبریز و حمایت‌های دولتی اداره می‌شود.

بنای این مجموعه در سال ۱۳۱۸ شمسی و هم‌زمان با کاخ شهرداری تبریز در زیر بنایی به وسعت ۲۸۴ متر ایجاد شده‌است. بعدها به عنوان باشگاه افسران، رستوران، کمیته انقلاب

اسلامی، کتابخانه ملی تبریز و نهایتاً موزه کارتون تبریز استفاده شده‌است.

موزه کارتون تبریز دارای دو گالری با نمایش ۶۰ اثر از آثار اصل بزرگترین کارتونیستهای جهان، یک کتابخانه تخصصی و کلاس و امور اداری می‌باشد. در مخزن این موزه بیست هزاراصل از حدود صد کشور جهان نگهداری می‌شود.

این موزه محل استقرار انجمن کارتونیستهای تبریز می‌باشد که جشنواره‌های متعدد بین‌المللی از جمله دوازده دوره جشنواره تبریز، شش دوره جشنواره شهروندی تبریز، یک جشنواره پایداری و چندین دوره جشنواره کشوری را برگزار کرده‌است. چنان‌که در سال ۱۳۹۰ میزبان دومین نشست رؤسای موزه‌های کارتون کارتون جهان بود و نمایندگانی از ایتالیا، فرانسه، ترکیه، آذربایجان، سوریه، بلژیک و… در این نشست حضور یافته بودند.

در این موزه غیر از دو مجسمه کارتون ساخته آقای مغفوریون، کلکسیونی از پوسترها و کارت پستالها و تمبرها و کارت ویزیتهای کارتونی و کتاب‌های چاپ شده کارتون در تبریز رامی توانید تماشا کنید. کلکت آلبوم جشنواره‌های خارجی نشریات کارتونی و محصولات دیگر از سایر کارکردهای موزه می‌باشد.

این موزه همه روزه به جز ایام تعطیل از ساعت ده تا چهارده به آدرس باغ گلستان، روبروی هنرستان وحدت. خانه هنر تبریز/موزه کاریکاتور تبریز پذیرای بازدید علاقه‌مندان است.

موزه کاریکاتور تبریز در سال 1385 به همت کارتونیست رحیم بقال اصغری و همکاری اعضای انجمن کارتونیستهای آذربایجان شرقی شروع به کار کرد.
در سال های فعالیت انجمن کارتونیست های آذربایجان شرقی با برگزاری بالغ بر بیست فستیوال بین المللی و تعداد بیشماری جشنواره کشوری و استانی، این انجمن موفق به آرشیو بیش از 25 هزار اثر اورجینال باارزش شد که بسیاری از آثار بزرگترین هنرمندان دنیا، بصورت تابلو در سه گالری موزه به نمایش درآمد.
مضاف بر اینکه این موزه مجهز به کتابخانه تخصصی با کتابهای کم یاب و نایاب و آرشیو کاملی از نشریات کارتون ایران و جهان بود. همینطور اسناد، کارت پستالها و نشریاتی مربوط به صدها سال پیش که به حق قابل قیمت‌گذاری نبودند.

آرشیو اسناد رسمی و چندین سال فعالیت این انجمن به همراه آرشیو پوسترهای تمام جشنواره‌ها نیز از ثروت موزه هستند . موزه کاریکاتور تبریز، بزرگترین موزه کاریکاتور دنیا از حیث مساحت و تعداد اثر، بعد از موزه ترکیبی (طنز و کاریکاتور گابرو) بلغارستان است .
این موزه، اولین موزه کاریکاتور آسیا نیز است !

درب گجیل و حتی بساط دستفروشان بخشی از طنز دردناک جامعه اند ، که به هیچ وجه جدا از نگاه کاریکاتوری به زندگی نمی توانند ، باشند .کودکی بانمک که در گرمای تابستان دل به استخر باغ گلستان زده است و یا مردی که آفتابه مسی می فروشد و آن طرف تر مردی دیگر آفتابه پلاستیکی مستعمل برای فروش به عرضه گذاشته است .

پیراهن کهنه بدون وصله و سی دی های خش دار ، آنجا بخشی عجیب از جامعه است . و شاید تصویر دردناک فقر که با پارچه ای تیره درون یک سایه بان خود را پنهان می دارد ؛ از طنزهای تلخ و حزن انگیز منطقه اند.

و از همه حزن انگیزتر اجرای یک یادمان بی هویت و بی علت برای شمس در باغ گلستان است که یادآور موضوع تلخ موزه ی تیت و پیرو مانروتی است.

بخش هنر و فرهنگ نه تنها در کشور ما بلکه در سراسر جهان تحت فشارهای بسیار است ، انقلاب دیجیتال رسانه ها را به کنار رانده و شیوع کرونا عامل مضاعفی بر این فشار بوده است، تبریز در سال های گذشته صاحب ارزشمندترین کالاهای فرهنگ و هنر بوده است که بتدریج آنان را ازدست داده است ! تاسیس ارکستر سمفونیک تبریز توسط بهروز وحیدی آذر در همراهی با هنرمندان جوان و سال ها حمایت های هنری آقای " زاون یدیقاریانس" به عنوان نهاد هنری سالم و پرورش دهنده موسیقی فاخر یکی از این نمونه ها بود که بعد از تهران اولین ارکستر موسیقی کلاسیک مطرح را به عرصه هنر آورده بود. که در گذر زمان بتدریج از بن رفت در حالی که می توانست به شکلی سمبلیک و عملی نماد توانایی های نظام انقلابی مطرح گردد.

موزه مشاغل با عدم امکان جذب سرمایه ، با بحران مواجه گردید و موزه های بالقوه ای که نتوانستند به فعل درآیند.

موزه کاریکاتور یک موزه استثنایی در تبریز برای یک سرزمین بزرگ است ؛ جا افتادگی آن در محل ؛ ساختمان زیبایش و هویت و عنوان آن که اعتباری برای یک شهر بافرهنگ است ، وجود آن را ضرورت می بخشد ، هنر و فرهنگ سهم چندانی از حمایت های مالی را ندارند ؛ چاره ای جز این نیست که بخش های اجتماعی و فرهنگی شهرداری و سازمان های دیگر مرتبط با حمایت از این موزه ی شاد که بخشی از نیازهای روحی و هنری و فرهنگی شهر را در محلی خاکستری تامین می کند ، در اعتلای این مکتب مبتکر و نمادی از تفکر، هنرمندی و ایده پردازی بسیاری از جوانان و مردمان این شهر حمایت نمایند.

شورا و شهرداری چاره ای جز این حمایت ندارد ؛ شادمانی و هنر در دوران تلخ فشارهای اقتصادی و بحران های روحی بسیار در اجتماع علاج موثری برای ارتقا زندگی مفید مردمان خواهند بود.

توفیق وحیدی آذر