گزارش عوارض دارویی یک مسؤولیت محسوب می‌شود

به گزارش بولتن نیوز، مریم نوبرانی ظهر امروز در نخستین همایش ملی فارماکوویژیلانس و ایمنی دارو با بیان اینکه این همایش در راستای برنامه‌های مرکز ملی ثبت و بررسی ایمنی و عوارض ناخواسته فرآورده‌های سلامت‌محور و از مجموعه برنامه‌های آمورشی مرتبط با گزارش و ثبت عوارض جانبی داروهاست، اظهار کرد: همایش مذکور به شناخته شدن هرچه بیشتر مفهوم فارماکوویژیلانس و گسترش فعالیت‌های مرتبط با آن در کشور با توجه به اهمیت و تاثیر مستقیمی که بر سلامت عمومی دارد، منجر شود.

معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان  افزود: این کارگاه در سطح مقدماتی با مشارکت who  و مرکز مونیتورینگ اوسالا برگزار می‌شود و دو سطح بعدی پیشرفته هم در سال ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد.

وی با بیان اینکه گزارش عوارض جانبی مصرف داروها طبق آیین‌نامه مربوطه که توسط وزیر وقت هم ابلاغ شده، به عنوان یک مسؤولیت برای حرفه پزشکی شناخته شده است، گفت: به این عوارض باید به عنوان یک مسؤولیت و با حساسیت ویژه توجه کرد.

نوبرانی درخصوص مصرف و ایمنی داروها گفت: همیشه باید یک عدم قطعیت از ایمنی داروها در ذهن داشته باشیم و قبول کنیم که همه‌ داروها برای افراد در همه شرایط مکانی و زمانی، ایمن نیست.

معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه بروز عارضه جانبی برای داروها به واسطه مصرف آنها علاوه بر داشتن جنبه‌های مالی و تحمیل هزینه‌هایی بر سیستم سلامت، تبعات اجتماعی هم دارد، ادامه داد: سلب اعتماد به تولید داروها، سیستم سلامت و کادر درمان و به ویژه سلب اعتماد از دولت و بروز مرگ‌ومیر و ناخوشی، تبعاتی دارد که توجه به آنها بسیار اهمیت دارد. بنابراین از منظر نظارتی فارماکوویژیلانس، یک نیاز و راهی برای ایجاد سیستم کارآمد، پایدار و مرتبط با ایمنی دارو و اعتماد عمومی به دارو است.

وی با بیان اینکه تامین داروهای باکیفیت، کارآمد، مناسب و همچنین اطمینان از استفاده مناسب آنها، مسؤولیت دولت‌ها است و مسؤولیتی ا‌ست که با گسترش صنعت داروسازی رشد کرده است، تصریح کرد: صنعت داروسازی در جهان و دانشگاه‌ها، امروزه بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند پرداختن به برنامه‌های آموزش مصرف منطقی داروها و همچنین پایش دارودرمانی (مراقبت از دارو) است.

نوبرانی تعریف who  از فارماکوویژیلانس را علم و فعالیت‌های مرتبط با تعیین، ارزیابی، فهم و جلوگیری از اثرات نامطلوب و هر مسئله مرتبط با دارو عنوان کرد و افزود: علم فارماکوویژیلانس بیش از ۵۰ سال عمر دارد.

معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان  با بیان اینکه داروها برای ورود به بازار، نیاز به مجوز دارد و اساساً تحت یکسری آزمایشات سخت است، ابراز کرد: یکی از مهمترین نگرانی‌ها در این خصوص، محدودیت‌هایی است که به ویژه در مورد فازهای یک تا سه مطالعات بالینی وجود دارد.

وی افزود:  فازهای یک تا سه مطالعات بالینی در شرایط کاملاً تعریف شده، با تعداد بیمار مشخص، سن و جنس، شرایط بیماری و طول پیگیری کاملا مشخص است و لذا، مهمترین نگرانی، محدودیت‌هایی‌ است که این نوع آزمایشات دارند و اساساً در این نوع آزمایشات علمی، الزاما همه عوارض جانبی ثبت و گزارش نخواهد شد، پس لازم است که یکسری اطلاعات را بعد از استفاده دارو در شرایط واقعی جامعه، به ویژه در مورد عوارض جانبی نادر، داشته باشیم.

نوبرانی تاکید کرد: داروها اساسا برای نجات زندگی انسان‌ها تولید می‌شوند چراکه مردن به دلیل بیماری اجتناب‌ناپذیر است ولی به خاطر مصرف دارو مورد پذیرش نیست.

معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه فارماکوویژیلانس است که مشخص می‌کند یک فرآورده دارویی همچنان در بازار بماند یا نه، ادامه داد: فارماکوویژیلانس به دلیل اینکه همچنان کدام داروها را در بازار دارویی داشته باشیم، اهمیت دارد.

وی تصریح کرد: عوارض بسیاری از داروها قابل پیشگیری‌ است. بنابراین با گزارش به موقع آنها و اقدامات عملی بعدی می‌توان از بروز این عارضه در دسته بعدی از بیماران جلوگیری کرد و اهمیت این جلوگیری در این است که مدیریت این عارضه‌ها، هزینه بسیار زیادی به سیستم سلامت وارد می‌کند و در بسیاری از موارد، عوارض مصرف داروها هزینه بیشتری از درمان دارد.

نوبرانی افزود: اساس کار در فارماکوویژیلانس گزارش است که شامل گزارش داوطلبانه است و آن چیزی که در کشور ما به نام کارت‌های زرد می‌شناسیم و شکل پیشرفته گزارش سیستماتیک است که ممکن است در سطوح مختلف وجود داشته باشد.

معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه همه دستگاه‌های دولتی از جمله دانشگاه‌ها، بیمارستان‌های دولتی و خصوصی همه موظف به گزارش عوارض جانبی شدند، ادامه داد: گزارشات در محدوده داروهای شیمایی و گیاهی، فرآورده‌های بایولوژیک، تجهیزات پزشکی، فرآورده‌ها خونی و واکسن‌ها (اهمیت آن در پاندمی کرونا برای همه مشخص شد) و فرآورده‌های طبیعی و سنتی می‌باشد.

وی تصریح کرد: حوزه کاری و تحت پوشش فارماکوویژیلانس غیر از عوارض جانبی که رأس فعالیت‌ها است، ارتباط بسیار معناداری با پوشش خطاهای داروپزشکی دارد و با فارماکوویژیلانس به راحتی می‌شود داروهای تقلیی را مورد ارزیابی قرار داد و عدم کارایی با فارماکوویژیلانس معنی می‌یابد و در شکل پیشرفته، با فارماکوویژیلانس فعالیت‌های مرتبط با سوء مصرف داروها و تداخل‌های دارویی هم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. بنابراین شناخت این حوزه‌ها بسیار اهمیت دارد.  

نوبرانی ادامه داد: قبل از طرح همه این موارد، باید فرهنگ گزارش عوارض جانبی را در ابتدا در کادر درمان و حرفه پزشکی ایجاد کنیم و ضرورت این نوع آموزش‌ها هم ایجاد و تصحیح فرهنگ آن است.

معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه فارماکوویژیلانس با وجود سابقه‌ نه چندان طولانی، رشد بسیار خوبی در فعالیت‌هایش دارد، خاطرنشان کرد: وجود این برنامه‌ها در کشورهایی مثل ایران بسیار اهمیت دارد و اساساً هیچ محدودیتی ندارد و به دلیل نوع محصولاتی که در همه‌ کشورها استفاده می‌شود، الزاما با کشورهای دیگر هم یکی نیست. لذا فعالیت‌های فارماکوویژیلانس در هر کشوری باید انجام شود.

وی افزود: تفاوت‌های ژنتیکی هم می‌تواند در تنوع عوارض جانبی داروها موثر باشد هرچند عادات و رژیم‌های غذایی و استفاده از داروهای گیاهی و سنتی می‌تواند عوارض جانبی داروها را تحت تاثیر قرار دهد.

نوبرانی با بیان اینکه فارماکوویژیلانس تلاش می‌کند سودمندی و زیان، کارایی و ریسک‌های مرتبط با داروها را به نحوی که منجر به پیشگیری از عوارض سوء در بیماران شود ارزیابی کند، گفت: فارماکوویژیلانس تلاش می‌کند با یافتن مشکلات دارویی، آنها را در زمان معین، مقرر و کاملاً به‌روز اطلاع‌رسانی کند و همچنین با مراقبت و بهبود بیمار، ایمنی مرتبط با مصرف دارو را گسترش دهد. لذا، هدف اصلی فارماکوویژیلانس، بهبود دارودرمانی است.