هزینه طراحی یک مترمربع ساختمان در ژاپن و آمریکا چقدر است؟

گروه اقتصادی- محمدرضا اسلامی: ساختمان، یکی از مهمترین دارائیهای هر شهروند محسوب می شود. عملکرد ساختمان (در برابر زلزله و... سایر سوانح) بستگی به کیفیتِ طراحی سازه دارد. برای حصول کیفیت، باید طراحِ با تجربه و دانشمند سازه را طراحی کند.
به گزارش بولتن نیوز، بدیهی است که‌ طراح، باید برای خدمات مهندسی دستمزد دریافت کند. اما این سوال مطرح می شود که هزینه طراحی «یک متر مربع» سازه در آمریکا یا ژاپن چگونه است و همین دستمزد در کشور ما چگونه است؟

همیشه اعداد به شکل گویا سخن می گویند:

 یک مترمربع ساختمان

حق الزحمه طراحی یک مترمربع از سازه (در شرایط فعلی ایران) باید در حدود بیست هزار تومان لحاظ شود.
به دلیل شرایط بد اقتصادی، در بسیاری از موارد، مهندسین کارهای طراحی را با حدود 10هزار تومان قیمت می دهند. در یکی از پروژه هایی که اخیرا مشاهده کردم تیم محاسبات، قیمت انجام کار را مترمربعی 6هزار تومان اعلام کردند(!؟). ولی در نهایت کارفرما‌، انجامِ محاسبات را به تیم دیگری داد که آنها کار را با 4هزار تومان انجام دادند (با تاسف بسیار)

 طراحی سازه در آمریکا چگونه است؟

کارهای محاسبات سازه در آمریکا (برای سازه های معمولی) با قیمت مترمربعی حدودا 10دلار تا 20دلار انجام می شود. یعنی بجای مترمربعی 6هزار تومان باید 600هزارتومان در نظر گرفت. صدبرابر؟

ممکن است گفته شود که آنجا سایر درآمدها نیز به «دلار» است و این مقایسه نابجاست. ولی با روش دیگری می توانیم به مقایسۀ منطقی تری برسیم.

 مقایسه نسبت "هزینه ساخت به هزینه طراحی"

هم اکنون در کشور ما هزینۀ ساخت (بدون لحاظ کردن قیمت زمین: فقط ساخت) بسته به نوع قاب (اینکه فولادی یا بتنی باشد) و بسته به تعداد طبقات (کوتاه مرتبه تا بلندمرتبه) و موقعیت جغرافیایی، متفاوت است ولی در شرایط فعلی از حدود مترمربعی 7 تا 20 میلیون تومان هزینه می شود.

اگر فرض کنیم مهندس سازه برای طراحی مترمربعی 10هزار ت بگیرد (که هرگز نمی گیرد) برای ساختمانی که مترمربعی 10 میلیون ت هزینه ساخت دارد، نسبت دو عدد 10ه ت به 10 م ت، «نسبت هزینه محاسبات» می شود.

درواقع، مانند این است که بگوییم که مالک (کارفرما) "یک هزارمِ هزینه ساخت" را به طراحی اختصاص می دهد.

 وضعیت در آمریکا چگونه است؟

هزینه ساختِ یک مترمربع ساختمان (معمولی) در ایالتهای مرکزی حدود 2000 دلار است (این عدد در لس آنجلس حدود 3000 و در سانفرانسیسکو 4000 دلار است). اگر فرض کنیم کارفرما، مترمربعی 20دلار برای طراحی یک سازۀ معمولی در ایالتهای مرکزی هزینه کند، یعنی 1% از هزینه ساخت را به طراحی اختصاص می دهد.

عملا، ما در ایران در بهترین شرایطِ پرداخت، "یک هزارمِ" هزینه های ساخت را برای «ذهن-تجربه» در نظر می گیریم در حالی که در آمریکا «ارزش» حدودا پنج تا ده برابر (برای محاسبات) قایل می شوند.

در ژاپن گاه این عدد تا دو برابر مدل آمریکایی (یعنی 2%) هم می رسد.

 علت چیست؟

دلایل متعددی برای این ارزان بودن و کم ارج بودنِ ذهن و محاسبات، می توان ذکر کرد اما یکی از مهترین دلایل این امر «فردمحور» بودنِ محاسبات است بجای «شرکت محور» بودن.

فردمحور بودن یعنی اینکه هر کسی که شهرت یا اعتباری پیدا می کند، برای خودش کار بگیرد و نقشه تحویل بدهد. فلان استاد دانشگاه یا فلان عضو شورای مرکزی نظام مهندسی و... اما نگاهِ "شرکت محور" به کار محاسبات ‌و طراحی (همانند ژاپن یا آمریکا) یعنی اینکه باور کنیم که طراحی، کارِ یک نفر نیست بلکه طراحی باید توسط یک "دفتر" انجام شود. دفتر «هویت» مهندسی دارد و سالهای طولانی کار تحويل داده.

دفتر یعنی اینکه ما قائل باشیم به اینکه جایی هست که در آنجا بلوغ مهندسی و تجربه مهندسی طیِ چند دهه نضج گرفته. مانند دفتری که فضل الرحمن خان در شیکاگو تاسیس کرد (و همچنان دارد کار می کند بعد از 3 نسل). دفتر مانند نیکِن سِکِّی در ژاپن که از 122 سال پیش تا امروز 5 نسل مهندس در آن کار کرده اند.

این باور اصلا در جامعه ما نیست. نگاه این است که یک پولی می دهیم و "فلانی" برایمان طراحی می کند.

فروش خدمات مهندسی به خارج از ایران

نکته ای که در این بحث باید به آن اشاره شود اینکه ما باید بتوانیم از این اختلافِ قیمت طراحی در داخل و خارج از کشور استفاده کنیم؛ از خارج از ایران کارِ محاسباتی گرفته و با تیمهای داخل کشور کار را انجام دهیم تا مهندسین ما از شرایط فعلی بیش از این متضرر نشوند.

عملا حصول یک سود 50 برابری ممکن است ولی این نباید انگیزۀ اصلی باشد. در این شرايط بد اقتصادی، این کار باعث خواهد شد تا نیروهای ما خدمات فنی در تراز بین المللی ارایه دهند و علاوه بر "بروز شدن"، روحیه و انگیزۀ کار محاسبات حفظ شود.

فراموش نکنیم که در آمریکا (با 4 برابر جمعیت ایران) 800هزارمهندسِ با پروانه اشتغال هست و در ایران 600هزار مهندس!