دولت سیزدهم به اقتصاد مقاومتی چشم دوخته تا برجام

به گزارش بولتن نیوز، غلامرضا کحلکی، پژوهشگر و کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگوی، درباره رویکرد مذاکراتی دولت سیزدهم در پرونده برجام و تفاوت آن با دوره قبل گفت: در مذاکرات اخیر و رویکرد مذاکراتی دولت باید دو نکته را مورد توجه قرار داد؛ اولین نکته ویژگی‌های پرسپکتیو یا هویتی و شخصیتی مذاکره‌کنندگان است که چگونه به طرف‌های مذاکره نگاه می‌کنند. براساس نظریه «بازی‌ها» اگر هر یک از طرف‌های مذاکره که وارد این بازی استراتژیک شده‌اند به یکدیگر نگاهی اغراق‌آمیز داشته باشند و با چنین نگاهی وارد مذاکره شوند اساساً یک بازی برد ـ برد برای طرفین رقم نمی‌خورد و از این منظر اصل و نتیجه مذاکره تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.

وی افزود: نکته دوم ماهیت سیستم مذاکرات است. زمانی که براساس دیدگاه متمایل به غرب یا برمبنای یک سیستم متعادل مذاکره کنید، دو گونه مذاکره شکل می‌گیرد. به عبارتی وقتی غرب را تک‌هژمون تصور کنیم و با نگاه کدخداگونه با غرب مواجه شویم در آن صورت باید در سایه غرب قرار بگیریم و لذا مذاکرات تحت‌الشعاع این نگاه هژمونیک به غرب قرار می‌گیرد ولی اگر برمبنای گفتمان انقلاب اسلامی با غرب و آمریکا مذاکره کنیم روند مذاکره به گونه‌ای دیگری پیش خواهد رفت.

کحلکی درباره مذاکرات فعلی گفت: در وضعیت فعلی شرایط و زمینه‌های گفتمانی تغییر کرده است. جمهوری اسلامی ایران تا پیش از این با آمریکا و غرب در شرایطی گفت‌وگو می‌کرد که هنوز آمریکا علی‌الظاهر دست بالا را داشت و دارای پایگاه‌های نظامی قدرتمندی در افغانستان و عراق بود و بازیگران نیابتی خاص او در سوریه بازی می‌کردند و این مسائل مذاکرات را تحت‌الشعاع قرار می داد اما امروز ایالات متحده آمریکا وضعیت متفاوتی دارد و حتی اندیشمند برجسته‌ای مانند فرانسیس فوکویاما، که آمریکا را برنده نظام رقابتی در صحنه بین‌المللی مطرح می‌کرد، امروز بیان می‌دارد که دیگر دوران سلطه هژمونیک آمریکا و متحدان غربی‌اش تمام شده و صحبت از دوران «پس از هژمونی» (after hegemony) آمریکا می‌کند.

این کارشناس مسائل بین‌المللی اظهار کرد: در این دوران بازیگرانی مانند چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران بازیگران بسیار تأثیرگذاری در عرصه بین‌الملل هستند و این نتیجه مذاکرات را تحت تأثیر شرایط جدید قرار می‌دهد.

منطق مذاکرات فعلی؛ توافق نکردن بهتر از توافق ضعیف

وی ابراز کرد: نکته مهم بعدی در مورد مذاکرات متن مکتوب مذاکرات است. متن برجام به گونه‌ای نوشته و تنظیم شده بود که منافع ملی ما را تأمین نمی‌کرد. در واقع متن برجام یکسویه بود چون اولاً فقط به زبان انگلیسی بود و ثانیاً اشکالات موجود در برجام این متن را از پیش یک متن بازنده نشان می‌داد و برای نمونه کاملاً مشخص بود که مکانیسم ماشه در ادامه کار دردسرساز می‌شود اما نوع گفتمان تیم مذاکره‌کننده قبلی این ساختار ضعیف را پذیرفته بود ولی قطعاً تیم جدید این ساختارها را برنمی‌تابد.

کحلکی با بیان اینکه همین نگاه تیم جدید رسیدن به نتیجه را در مذاکرات سخت می‌کند، گفت: ممکن است حتی مذاکرات بی‌نتیجه بماند اما نباید فراموش کرد همواره «توافق نکردن بهتر از توافق ضعیف» است و لذا هر توافقی که حاصل می‌شود باید تأمین‌کننده منافع ملی جمهوری اسلامی ایران باشد.

تحقق توسعه روابط با همسایگان با توجه به مسئله وابستگی متقابل

کحلکی در پاسخ به این سؤال که آیا راهبرد دولت سیزدهم مبنی بر توسعه روابط با همسایگان در شرایط تحریم می‌تواند به نتیجه ملموس و اثرگذار برسد، گفت: همسایگان جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها در عرصه بین‌المللی بین دو نگاه و فضا در نوسان هستند؛ یک نگاه مبتنی بر سیاست بین‌الملل است که در این نگاه یک فضای لیبرالی بر این عرصه حاکم است و روابط بین‌المللی به نوع نگاه آمریکا و روابط خاص کشورها با آمریکا بستگی دارد اما نگاه دوم برگرفته از فضای اقتصاد سیاسی بین‌الملل است. اگر بپذیریم امروز در عرصه بین‌المللی کشورها به همدیگر «وابستگی متقابل» دارند و سطحی از وابستگی‌ در روابط بین‌الملل وجود دارد، در آن صورت روابط داشتن یا نداشتن کشورها با هم به ویژه در سطح همسایگان خیلی تعیین‌کننده است.

وی اضافه کرد: به اعتقاد من کشورهای همسایه جمهوری اسلامی ایران نمی‌خواهند فضای ارتباط اقتصادی با ایران و فضای کریدوری ایران را از دست بدهند. جمهوری اسلامی ایران موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی خاصی دارد که همسایگان ما نمی‌خواهند آن را از دست دهند هر چند باند و جریان تفکر آمریکاگرا و غرب‌گرا یک باند قوی در عرصه بین‌الملل است اما نوع نگاه به اقتصاد سیاسی بین‌الملل و وابستگی متقابل، کشورهای همسایه را بر آن می‌دارد که روابط خود را با جمهوری اسلامی ایران، به رغم پابرجا بودن تحریم‌ها، منطقی کنند به ویژه اینکه دولتی امروز در ایران بر سر کار است که اولویت سیاست خارجی خود را توسعه روابط با همسایگان قرار داده است.

این پژوهشگر حوزه روابط بین‌الملل با بیان اینکه گفتمان اعلامی در سیاست خارجی بسیار مهم است، گفت: به عبارتی یک دولت، ولو اینکه سیاست اعمالی آن کمی متفاوت باشد، وقتی سیاست اعلامی مشخصی داشته باشد در روابط خارجی او تأثیرگذار است و لذا اگرچه فضای پیرامونی جمهوری اسلامی ایران به واسطه فعالیت‌های آمریکا و روابط خاص برخی کشورها با آمریکا هنوز هم مسموم است اما این ظرفیت وجود دارد که با توجه دولت به اقتصاد سیاسی بین‌الملل و وابستگی متقابل، کشورهای همسایه نیز به سمت تعریف منافع حیاتی با ایران حرکت کنند.

کحلکی یادآور شد: قطعاً کشورهای همسایه بیش از اینکه بخواهند منافع آمریکا یا رژیم صهیونیستی را در نظر بگیرند ارتباط خود را با جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی ایران در نظر خواهند گرفت.

پیامدهای مثبت گره نزدن برجام به اقتصاد در عرصه داخلی و خارجی

کحلکی درباره تأثیر تأکید رئیس‌جمهور و دولت در خصوص گره نزدن برجام به اقتصاد کشور بر جلب نگاه همسایگان برای گسترش روابط با ایران گفت: در یک سیاست پویا و فعال باید برای همه ابعاد و مسائل از قبل طرح مشخصی داشته باشد. اگر طرح مشخص ما برجام باشد در آن صورت بدون برجام نمی‌توانیم در عرصه اقتصاد سیاسی بین‌الملل جایگاهی داشته باشیم زیرا سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است و سیاستگذاری داخلی غلط که همه مسائل را به بیرون و برجام پیوند بزند قطعاً نمی‌تواند منافع ملی را تأمین کند.

وی با اشاره به این نکته که ترمیم و تکثیر از ویژگی‌های یک سیستم و نظام پویاست، گفت: حجت‌الاسلام رئیسی به خوبی متوجه شده که برجام اتفاقی است که هم به راحتی محقق نمی‌شود و هم به راحتی حفظ نمی‌شود و لذا می‌خواهد ضمن بهره‌برداری از برجام به نفع سیاست داخلی و اقتصاد ملی، در عین حال همه تخم مرغ‌های خود را در سبد برجام نگذارد، زیرا در آن صورت با تغییر وضعیت برجام در آینده سیاست داخلی و اقتصاد کشور دوباره به شدت از آن متأثر می‌شود و تکانه‌های اقتصادی شدیدی را متحمل خواهیم شد.

کحلکی تصریح کرد: اقتصاد ملی و پویا درون‌زا و مولد است و دولت سیزدهم و رئیس‌جمهور می‌خواهد با اتکا به اقتصاد مقاومتی و تولید داخلی در عرصه بین‌المللی نقش‌آفرینی کند. در واقع دولت چشم به اقتصاد مقاومتی دوخته است تا به برجام. قطعاً با چنین نگاهی در داخل و داشتن اقتصاد درون‌زا و مولد به مراتب بهتر می‌توان کشورهای همسایه را جذب کرد. به این دلیل که در این وضعیت چیزی برای عرضه به دیگر کشورها داریم در حالی که اگر چیزی برای عرضه نداشته باشیم به یک بازیگر دسته چندم تبدیل خواهیم شد که در عرصه روابط بین‌الملل صدای بلندی نخواهد داشت و دیگران هم به سمتش نمی‌آیند.

منبع:ایکنا