آن رئیس جمهوری که به درد مردم می خندید ، رفت

گروه اقتصادی: 48 ساعت از حمله سایبری به پمپ‌بنزین‌های سراسر کشور می‌گذرد اما غیر از ظهر سه‌شنبه و ساعات اولیه این اتفاق، ازدحام جمعیت، اعتراض، ترافیک و اختلال در سوختگیری رخ نداده است. از همان ساعات اولیه این حمله عیان علیه مردم، مسؤولان اعم از مدیران وزارت نفت و شرکت ملی پخش و توزیع فرآورده‌های نفتی به صحنه آمدند و امکان سوختگیری دستی و رفته‌رفته با کارت سهمیه بنزین را مقدور کردند. همچنین رئیس‌جمهور یک روز پس از این اتفاق به صحنه آمد و به مردم تضمین داد بزودی این بحران مرتفع می‌شود. با وجود اینکه به کلی ضربه‌پذیری سامانه‌ سوخت به هر دلیلی قابل قبول نیست اما مواجهه دولتمردان با این اتفاق و هوشیاری آنها در برابر این اتفاق باعث شد تبعات منفی جانبی و بحران امنیتی و اقتصادی ایجاد نشود. 

به گزارش بولتن نیوز، ظهر سه‌شنبه 4 آبان‌ماه جسته و گریخته خبر اختلال در پمپ‌بنزین‌ها در فضای مجازی و رسانه‌های رسمی از جمله تلویزیون مخابره شد. 

بلافاصله پس از وقوع این اتفاق شرکت ملی پخش و توزیع فرآورده‌های نفتی ایران طی اطلاعیه‌ای تاکید کرد هیچ مشکلی در زمینه تامین بنزین و نفت‌گاز در جایگاه‌ها وجود ندارد و توقف فعالیت برخی جایگاه‌های کشور موقت است. در این اطلاعیه آمده بود: «به دلیل بروز مشکل فنی در سامانه هوشمند سوخت، موقتا امکان سوختگیری در برخی جایگاه‌های عرضه سوخت با اختلال مواجه شده و عرضه سوخت خارج از سیستم سامانه سوخت با نرخ دوم در حال انجام است، لذا تا رفع مشکل فنی از هموطنان عزیز تقاضا داریم صبوری نمایند. ضمنا پیرامون تامین بنزین و نفتگاز در جایگاه‌ها مشکلی وجود ندارد و فرآورده به میزان کافی در انبارهای نفت و جایگاه‌ها وجود دارد و هیچ‌گونه نگرانی در این باره متصور نمی‌باشد. ضمنا شایعات مربوط به افزایش قیمت سوخت نیز قویا تکذیب می‌شود». همچنین کارشناسان فنی وزارت نفت وارد عمل شدند و با از مدار خارج کردن سامانه هوشمند در پمپ‌بنزین‌ها، عرضه بنزین آزاد در کشور آغاز شد. از اواسط دیروز نیز بتدریج جایگاه‌هایی در کشور به سامانه هوشمند متصل شدند که امکان استفاده از بنزین یارانه‌ای در آنها فراهم شد به طوری که تا ساعت‌های پایانی سه‌شنبه امکان سوختگیری دستی از 50 درصد جایگاه‌های کشور مهیا شده بود. 

در حالی که مردم در شوک این اتفاق بودند و شایعات مختلفی نقل محافل شده بود، مسؤولان ترجیح دادند با مردم صادق باشند و خیلی زود جزئیات این اتفاق به مردم بیان شد به طوری که مرکز ملی فضای مجازی درباره حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت اطلاعیه‌ای صادر کرد که در آن آمده بود: به اطلاع هموطنان گرامی می‌رساند، ساعت ۱۱ صبح روز سه‌شنبه (04/۰۸/1400) مرکز افتا گزارشی درباره حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت کشور اعلام کرده و به تبع آن جایگاه‌ها در ارائه خدمات سوخت‌رسانی از مدار خارج شدند. 

همان‌گونه که گفته شد از همان ساعات اولیه این اتفاق، بازار شایعات و برخی شیطنت‌ها در راستای تحریک مردم داغ شد، لایه دوم این تحرکات القای این موضوع بود که این اتفاقات مقدمه‌ای برای حذف کارت سوخت و ایضا افزایش قیمت بنزین است. بستر فضاسازی‌های اینچنینی به قدری آماده بود که ظرف چند ساعت تمام رسانه‌های غیررسمی را فرا گرفت. در این شرایط با اطلاع‌رسانی گسترده، وزارت نفت اعلام کرد چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. برای مثال وزارت نفت با ارسال پیامک‌هایی به مشترکان اعلام کرد سهمیه بنزین موجود در کارت بنزین آنها محفوظ بوده و سوخت نمی‌شود. متن این پیامک به شرح زیر بود: «هموطن عزیز! با تلاش‌های گسترده مشکل فنی سامانه هوشمند سوخت بزودی برطرف می‌شود. سهمیه بنزین موجود در کارت‌های سوخت محفوظ است و شایعه افزایش قیمت بنزین یا حذف سهمیه‌ها واقعیت ندارد. لطفا اخبار صحیح را از رسانه‌های رسمی کشور پیگیری نمایید». بدین صورت تمام فضاسازی‌های انجام شده یک‌ به یک با هوشیاری و درک این موضوع که مردم باید در جریان تمام اتفاقات قرار بگیرند و اعتماد آنها جلب شود، با شکست روبه‌رو شد.

رئیس‌جمهور هدف از حمله سایبری به سیستم جایگاه‌های سوخت را مختل کردن زندگی مردم دانست و بر ضرورت پیش‌بینی و پیشگیری از حملات سایبری و تجهیز مقابل آن تاکید کرد. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی دیروز در جلسه هیات دولت با اشاره به حمله سایبری به سیستم جایگاه‌های سوخت در کشور گفت: هدف از این اقدام مختل کردن زندگی مردم بود تا بتوانند به مقاصد مشخص خود برسند. رئیس‌جمهوری افزود: در این حمله سایبری نه تنها مسؤولان دچار سردرگمی نشده، بلکه بلافاصله شرایط را مدیریت کردند و مردم نیز آگاهی خود را در مواجهه با این مشکل نشان دادند و با هوشیاری اجازه ندادند کسی بتواند سوءاستفاده و فرصت‌طلبی کند. رئیسی با تمجید از اطلاع‌رسانی بموقع رسانه ملی تأکید کرد: جا دارد صمیمانه از همراهی و همکاری مردم نیز قدردانی ‌کنیم. متقابلا وزارت نفت باید نسبت به جبران آثار اخلال ایجاد شده، اقدام کند که حقی از مردم ضایع نشود. وی تاکید کرد: باید در عرصه جنگ سایبری آمادگی جدی داشت و دستگاه‌های مربوط با تقسیم کار مناسب، اجازه ندهند دشمن در این عرصه اهداف شوم خود را پیگیری کرده و در روند زندگی مردم مشکل ایجاد کند. 

رئیس‌جمهور پس از جلسه هیات دولت به جایگاه سوخت میدان فردوسی پایتخت رفت و به صورت میدانی در جریان خدمت‌رسانی به مردم قرار گرفت. رئیسی دیروز بازدید سرزده‌ای از وزارت نفت نیز برای بررسی آخرین وضعیت عملیاتی کردن جایگاه‌های عرضه سوخت داشت. سیدابراهیم رئیسی دیروز به منظور بررسی آخرین وضع عملیاتی کردن جایگاه‌های عرضه سوخت در سراسر کشور و بررسی اختلال پیش‌آمده در سامانه هوشمند سوخت در وزارت نفت حضور یافت. وی در این بازدید با بیان اینکه وزارت نفت برای حل مشکل پیش آمده کار بزرگی انجام داده است، عنوان کرد: در مسیر، وضع جایگاه‌های عرضه را بررسی کردم که خوشبختانه شرایط مساعد بود و سوخت‌گیری در جریان است. رئیس‌جمهوری افزود: لازم است همه دستگاه‌ها در مقابل حملات احتمالی دشمن آمادگی داشته باشند، از وزیر نفت و مجموعه کارکنان وزارت نفت برای سرعت عمل در فعال‌سازی جایگاه‌ها تشکر می‌کنم. 

رئیسی تصریح کرد: تمام دستگاه‌ها نسبت به ایمن‌سازی سامانه‌های خود در جهت خدمات‌رسانی پایدار به مردم اقدام کنند، همچنین از مردم نیز تشکر و قدردانی می‌کنم. 

رئیس‌جمهور که برای پیگیری مشکلات پیش آمده در سامانه هوشمند سوخت به صورت سر‌زده وارد وزارت نفت شد، گفت: بازدیدهای میدانی از چند پمپ‌بنزین نشانگر تلاش جایگاه‌داران برای سوخت‌رسانی توأم با رفع مشکلات است. در برخی جایگاه‌ها با کارت سوخت و در برخی بدون کارت سوخت بنزین عرضه می‌شود. دشمن به دنبال ایجاد فتنه است و بصیرت و هوشمندی مردم در این بحران زمینه خوبی برای جلوگیری از این حوادث احتمالی است. رئیس‌جمهور در جریان این بازدید ضمن قدردانی از اقدامات انجام شده، تاکید کرد: همه تلاش ما باید این باشد که مردم هیچ گونه نگرانی‌ای نداشته باشند. رئیسی با تاکید بر اینکه این حمله سایبری نه نخستین‌بار است نه آخرین بار، تصریح کرد: خودتان را برای پیشگیری و مقابله آماده و ایمن کنید. در جریان این دیدار، وزیر نفت اقدامات این وزارتخانه را برای رفع مشکل پیش آمده در سامانه سوخت تشریح کرد. رئیسی قبل از حضور در وزارت نفت در یکی از جایگاه‌های توزیع بنزین حضور یافت و با مردم و کارکنان این جایگاه عرضه سوخت درباره وضع سوخت‌گیری گفت‌وگو کرد. 

وزیر نفت با بیان اینکه بیش از 3 هزار جایگاه سوخت در سراسر کشور فعال بوده و کار سوخت‌رسانی را انجام می‌دهند، گفت: دشمن قصد داشت با یک حمله سایبری به مردم ایران آسیب بزند ولی با همراهی و صبوری مردم، تیرشان به سنگ خورد.  جواد اوجی‌ درباره آخرین وضعیت سوخت‌رسانی در جایگاه‌ها توضیح داد: از ساعات اولیه‌ای که سامانه سوخت در جایگاه‌های سراسر کشور دچار اختلال شد، همکاران ما در وزارت نفت برای عرضه بنزین به صورت آفلاین و دستی اقدام کردند و این دستور سریعا به همه مراکز شرکت پخش در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف صادر شد. وی ادامه داد: نیروهای شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی برای تغییر کد سیستم کارت هوشمند و تبدیل آن به صورت دستی اقدام کردند تا مردم بتوانند به بنزین با نرخ آزاد دست پیدا کنند. اوجی گفت:‌ دشمن قصد داشت با یک حمله سایبری به مردم ایران آسیب بزند ولی با همراهی مردم شریف ایران و صبوری آنها و اعتمادی که به خادمین خودشان در وزارت نفت داشتند، تیرشان به سنگ خورد. 

وزیر نفت گفت: بیش از 3 هزار جایگاه سوخت در سراسر کشور فعال بوده و کار سوخت‌رسانی را انجام می‌دهند. وی اظهار داشت: در جلسه هیات دولت گزارشی از آخرین وضعیت جایگاه‌ها را به رئیس‌جمهور ارائه دادم و ایشان نیز از اعتماد مردم به مجموعه وزارت نفت و اقدامات کارکنان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تشکر کردند. اوجی افزود: در حال حاضر 300 جایگاه سوخت در سراسر کشور با کارت سوخت به صورت سهمیه‌ای بنزین را به خودروها عرضه می‌کنند که لیست این جایگاه‌ها در سایت شرکت ملی پخش قابل مشاهده است. 

وزیر نفت ضمن عذرخواهی از مردم گفت: از مردم عزیز که حوصله به خرج دادند و با خادمان خود در وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی همکاری کردند، قدردانی می‌شود. جواد اوجی شامگاه سه‌شنبه چهارم آبان‌ با تشریح وضع جایگاه‌های عرضه سوخت سراسر کشور به‌ دنبال اختلال به ‌وجود آمده در سامانه هوشمند سوخت گفت: از مردم عزیز که حوصله به خرج دادند و با خادمین خود در وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی همکاری کردند، قدردانی می‌کنم. همچنین بر اساس آخرین اخبار اعلامی (تا ساعت 19 دیروز) و به گفته «کرامت ویس‌کرمی» از مدیران شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی 2950 جایگاه بدون استفاده از سامانه هوشمند و بیش از ۴۵۰ جایگاه نیز با سامانه هوشمند در چرخه سوخت‌رسانی قرار گرفتند.

سازمان پدافند غیرعامل کشور درباره حمله سایبری به شرکت توزیع سوخت کشور اطلاعیه‌ای صادر کرد. 

در بخشی از متن این اطلاعیه آمده است: «در حوزه زیرساخت انرژی تاکنون پدافند غیرعامل ۲ رزمایش در حوزه وزارت نفت و شرکت‌های تابعه از جمله شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام داده و نتایج از جمله آسیب‌پذیری‌های عمده را جهت برطرف‌سازی به مسؤولان ابلاغ کرده است و در راستای صیانت از حقوق عامه و تاب‌آوری ملی موضوع رفع آسیب‌پذیری‌ها را مکرر پیگیری کرده است. از ابتدای بروز حادثه در سامانه هوشمند توزیع سوخت نیز تیم‌های عملیاتی قرارگاه پدافند سایبری در تعامل با سایر بخش‌های امنیت سایبری کشور به بررسی دلایل بروز اختلال سایبری و کمک به بازگشت کارکرد خدمات جایگاه‌های توزیع سوخت اقدام کردند که در نتیجه خدمات سامانه هوشمند بتدریج در حال بازگشت به حالت اولیه است. همچنین تیم ویژه تحقیقات پدافند سایبری با در نظر گرفتن تمام احتمالات، در حال تکمیل شواهد فارنزیک منشأ اختلال سایبری می‌باشد که با توجه به حساسیت و تخصصی بودن موضوع نتایج آن پس از تکمیل اطلاع‌رسانی می‌شود. 

سازمان پدافند غیرعامل کشور ضمن تذکر مجدد به همه دستگاه‌ها و زیرساخت‌هایی که در آنها رزمایش سایبری برگزار شده است، اعلام می‌دارد در صورت بروز هر نوع حادثه از محل آسیب‌پذیری‌های اعلام و ابلاغ شده این سازمان، موضوع اختلال در خدمات‌رسانی به مردم و خدشه به اعتبار سایبری کشور را از طریق مراجع قانونی پیگیری خواهد کرد».

***

شاید بزرگ‌ترین اشتباه دولت سابق در ماجرای بنزین سال ۹۸ در کلمه دروغگویی خلاصه شود. از چند ماه قبل از اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین و متناسب با برنامه‌های مختلف دولت برای اجرایی شدن آن، خبر افزایش قیمت بنزین چندباری در فضای رسانه‌ای مطرح شد ولی هر بار دولت آن را شدیدا تکذیب می‌کرد و حتی یک بار رسانه‌های منتشر‌کننده این خبر را دروغگو خواند و تلاش کرد برای آنها پرونده امنیتی درست کند. حتی آخرین باری که موضوع افزایش قیمت بنزین توسط مسؤولان وزارت نفت تکذیب شد، یک روز قبل از اجرای آن در۲۴ آبان‌ همان سال بود. 

 

از ابتدای سال ۹۸ برخی رسانه‌ها از بررسی طرح‌هایی برای بازگشت سهمیه‌بندی بنزین خبر می‌دادند و گمانه‌زنی‌ها مبنی بر احتمال گران شدن بنزین قوت گرفت. اردیبهشت همان سال دولت هرگونه احتمال بازگشت سهمیه‌بندی را تکذیب کرد اما از ۲۰ مرداد استفاده از کارت سوخت شخصی را اجباری کرد. از سال ۹۴ که سهمیه‌بندی لغو شده بود، استفاده از کارت سوخت پمپ‌بنزین‌ها به جای کارت سوخت شخصی به روش متداول بنزین زدن تبدیل شده بود و این اقدام می‌توانست تایید دیگری بر احتمال گرانی بنزین باشد، اگرچه دولت باز هم این قضیه را تکذیب می‌کرد. ۲۴ مهر بار دیگر شرکت ملی پخش و توزیع فرآورده‌های نفتی، احتمال سهمیه‌بندی بنزین را تکذیب کرد. با این حال از همه خواست برای دریافت کارت سوخت شخصی اقدام کنند. از ابتدای آبان‌ 98 بار دیگر رسانه‌ها گزارش‌هایی درباره احتمال سهمیه‌بندی بنزین منتشر کردند اما این بار هم گزارش‌ها به طور مرتب با تکذیب‌هایی روبه‌رو می‌شد. سه‌شنبه 21 آبان یعنی 2 روز پیش از 3 برابر شدن قیمت بنزین، بیژن زنگنه در برابر این پرسش که آیا سهمیه‌بندی در راه است، از رسانه‌ها خواست «شایعه‌پراکنی نکنند تا مردم نگران نشوند». وی در عین حال افزود: اگر «دستوری ابلاغ شود»، وزارت نفت اجرا خواهد کرد. بعد از سخنان وزیر نفت گزارش‌های تایید نشده درباره احتمال افزایش قیمت بنزین منتشر شد اما همچنان به دلیل تکذیب‌های مکرر درباره احتمال از سرگیری سهمیه‌بندی، تردیدهایی وجود داشت. تا آنکه در نهایت ساعات پایانی روز پنجشنبه ۲۳ آبان به شکل ناگهانی اعلام شد از نخستین دقیقه روز جمعه ۲۴ آبان، بنزین به شکل سهمیه‌بندی و با قیمت 1500 تومان و بنزین آزاد نیز با قیمت 3000 تومان عرضه خواهد شد و صاحبان خودرو برای استفاده از سهمیه باید کارت سوخت شخصی داشته باشند. یکی از مهم‌ترین ایرادات به شیوه اجرای دولت در افزایش قیمت بنزین به موضوع عدم اقناع افکار عمومی و اجرای شوک‌آور طرح بدون بررسی‌های کارشناسی و پیشنهادات آنها بازمی‌گردد. این طرح بدون هیچ اقدامی برای اقناع افکار عمومی و با اطلاع‌رسانی شوک‌آور (یعنی دقیقا در همان لحظه اجرا)، پیاده‌سازی شد تا مردم کاملا غافلگیر و شوک‌زده شوند. طرحی که اگر با مسیری روشن و با آگاه‌سازی مردم از قبل و در زمان و شیوه‌ای مناسب اجرا می‌شد، منجر به وقوع فاجعه‌ای که رخ داد، نمی‌شد. 

«من هم صبح جمعه فهمیدم قیمت بنزین تغییر کرده است»؛ این جمله، پاسخ روحانی به انتقادات درباره نحوه و زمان اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین بود.  چند هفته پس از اجرای تصمیم گرانی بنزین، حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت 6 آذر 98 در سخنانی گفت: شبی که سهمیه‌بندی بنزین اجرا شد، من خودم هم اطلاع نداشتم و نمی‌دانستم اجرای این طرح این هفته است یا هفته آینده، چرا که به شورای امنیت کشور گفته بودم زمان آن را به من هم حتی نگویید، چرا که به آنها گفته بودم در صداوسیما کارهای تبلیغاتی اجرای این طرح را انجام دهید و هر شبی که مناسب بود، آن را اجرایی کنید. روحانی گفت: «من هم مثل همه مردم ایران مطلع شدم صبح جمعه قیمت بنزین تغییر کرده است، چرا که من هم این طرح را به شورای امنیت واگذار کرده بودم و به آنها گفته بودم زمانش را به من نگویید، چرا که این مصوبه در جلسه سران قوا مصوب شده است». اشتباهات دولت وقت تنها به دروغگویی و عدم اقناع افکار عمومی خلاصه نشد، بلکه بدتر از آن مردم شاهد به سخره گرفتن افکار عمومی با طرح ادعاهای غیرواقعی برای فرار از مسؤولیت بودند. به بیان دیگر حسن روحانی با طرح این ادعا که از زمان اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین مطلع نبودم و صبح جمعه فهمیدم، عملا افکار عمومی را مسخره کرد و بر زخم ملت نمک پاشید.