سفر به قلب بحران

گروه سیاسی- مصطفی مطهری: بنا بر اعلام رسمی، «علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه در ادامه سفر منطقه ای خود، فردا عازم ترکیه می‌شود. وی که پیش از این به پاکستان و عمان سفر کرده بود جهت ادامه رایزنی‌های منطقه‌ای خود فردا به ترکیه خواهد رفت.

به گزارش بولتن نیوز، حال سوال اینجاست با توجه به شرایط بحرانی موجود در روابط میان تهران و آنکارا به دلیل اتفاقات اخیر در مسئله باکو، هدف معاون سیاسی وزیر خارجه کشور از سفر به ترکیه چیست؟ آیا این سفر از پیش تعیین شده و زمانبندی آن مشخص شده بوده است یا برحسب اضطرار اتفاق افتاده است؟

1- قابل ذکر است که این سفر که وجه تکمیلی دو ضلع دیگر سفر دوره ای معاون سیاسی وزارت خارجه را دارد مطمئناً بی ربط به اتفاقات اخیر نخواهد بود. در واقع با توجه به اینکه تا پیش از این باقری به پاکستان و عمان سفر کرده بود مفروضات تحلیلی می تواند این گونه باشد که دلیل سفر به پاکستان رسیدن به یک نظر واحد و مشترک میان تهران و اسلام آباد پیرامون مسائل مختلف منطقه ای از افغانستان تا آذربایجان می باشد. بطوریکه با توجه به نقش پررنگ پاکستان در حمایت از طالبان از یکسو و حضور در مانور نظامی در کنار باکو و آنکارا موسوم به مانور سه برادر از سوی دیگر، تهران درصدد است تا به یک جمع بندی جامع از شرایط و وضعیت موجود دست یابد. به علاوه پی بردن به جایگاه اسلام آباد در روند تعارض آفرینی باکو و آنکارا با ایران، از نظر تهران مهم است.

پس سفر به پاکستان، علاوه بر رایزنی های معمول پیرامون مسائل منطقه ای، می تواند با هدف شناسایی رفتارهای آتی اسلام آباد در ذیل چالش های اخیر میان تهران و باکو با حمایت آنکارا اتفاق افتاده باشد. از سوی دیگر نیز نباید فراموش کرد که نزدیکی روابط میان آنکارا و اسلام آباد در هفته ها و ماه های اخیر موجب شده است که این دو کشور در یک مدار سیاستگذاری منطقه ای قرار بگیرند. از این رو حصول به آنچه مد نظر اسلام آباد است برای تهران به شدت مهم می باشد.

2- سفر به عمان را نیز باید با توجه به نقش و جایگاه سنتی مسقط در ارتباط با مسائل منطقه ای تحلیل کرد. در واقع عمان به دلیل جایگاه میانجی گرایانه ای که در طول دهه های گذشته داشته است همواره مورد اعتماد ایران بوده است. به همین دلیل سفر به عمان را می توان با این مفروض مورد تحلیل قرار داد. بطوریکه دلیل سفر به عمان می تواند با چشم اندازهای رایزنی در ارتباط با نقش میانجی گرایانه عمان در روند مذاکرات صلح در یمن از یکسو و آینده تحولات مبتنی بر صلح از سوی دیگر رخ داده باشد. از بعد دیگر سفر معاون سیاسی وزیر امور خارجه به عمان در بحبوحه بحران در مرزهای شمالغربی کشور هم می تواند با نقش کلاسیک مسقط مرتبط باشد. نقشی که همواره در ذیل تنش زدایی و بحران زدایی منطقه ای اتفاق می افتد.

3- و اما سفر به آنکارا با توجه به شرایط بوجود آمده از بحران باکو میان طرفین، می تواند در قالب چند دسته راهبردی و تاکتیکی قرار بگیرد. در ذیل اهداف راهبردی این سفر می تواند رایزنی در قبال شرایط بوجود آمده از تنش میان تهران و باکو باشد که آنکارا در آن دارای نقش تهییجی و تشویقی به باکو می باشد. در واقع آنکارا با تحریک باکو به تنش زایی با ایران، مدیریت شرایط موجود در باکو را در دست دارد. از این رو این سفر می تواند با این مبنا صورت گرفته باشد که ترکیه را مجاب به ترک فعل مذکور کند و مراتب ناراحتی تهران از آنکارا را به مقامات ذیربط در این کشور برساند. هدف راهبردی دوم از انجام این سفر، انجام گفتگوهای منطقه ای با ترکیه در ذیل مسائل منطقه ای مانند مسئله سوریه و تروریست ها می باشد که به نظر می رسد اگر هم این مسئله مطرح باشد در شرایط فعلی اولویت دستگاه سیاست خارجی نخواهد بود.

اما در ذیل اهداف تاکتیکی، این سفر می تواند دارای بعد رسانه ای برای تهران باشد که تنش زدایی را بر تنش زایی مقدم می داند. در واقع این سفر از لحاظ تاکتیکی حامل این پیام خواهد بود که تهران در بدترین شرایط احترام به حقوق همسایگان را در اولویت های خود قرار می دهد. هدف تاکتیکی دوم در این باره آماده کردن مقدمات رایزنی با آنکارا در خصوص شرایطی است که از طریق باکو ایجاد شده است. مفروض تحلیلی در این باره این است که با توجه به نقش پادویی باکو برای آنکارا، ایران روند گفتگو برای حل اختلافات با باکو را از طریق آنکارا دنبال کند. در واقع با حصول توافق با آنکارا در خصوص بحران اخیر می توان شرایط را سامان داد و به تبع آن باکو نیز به دلیل موافقت آنکارا با آن همراه خواهد شد.

در مجموع آنچه در راستای سفر معاون سیاسی وزارت خارجه به آنکارا قابل تحلیل است این می باشد که اولاً این سفر جنبه تکمیلی دو سفر قبلی به اسلام آباد و مسقط را دارد و ثانیاً اینکه این سفر با توجه به اهداف راهبردی و تاکتیکی که به آنها اشاره شد انجام خواهد گردید.