۲۵ هزار بیمار در لیست انتظار پیوند عضو

در پزشکی دو نوع مرگ وجود دارد. مرگ قلبی (مرگ رایج) که ۹۹ درصد مرگ‌ها را در جهان شامل می‌شود و مرگ مغزی که یک درصد مرگ‌ها را شامل می‌شود و فرصت استثنایی است برای خانواده که با تصمیمی صحیح، بتواند از مرگ عزیز برای او جاودانگی، ثواب و صدقه جاریه و نامی نیک‌تر بیافریند.

مرگ مغزی نیز مانند مرگ معمولی، نوعی مرگ و غیر قابل برگشت است؛ با این تفاوت که به دلیل اکسیژن‌رسانی مصنوعی توسط دستگاه، حرکات قفسه سینه شبیه به تنفس و ضربان قلب وجود دارد که حداکثر تا ۱۴ روز به این دستگاه جواب می‌دهد و فرصتی است برای تصمیم سرنوشت‌ساز خانواده برای اهدای عضو، مرگ مغزی از نظر ظاهری حالتی مشابه دارد به نام کما؛ با این تفاوت که در کما سلول‌های مغزی سالم هستند و مشکل در اختلال عملکرد آنهاست ولی در مرگ مغزی سلول‌ها به طور کامل از بین رفته‌اند و غیرقابل بازگشتند.

در وضعیت مرگ مغزی، خانواده دو راه بیشتر ندارند؛ یا خاکسپاری ۸ ارگان (۲ کلیه، ۲ ریه، کبد، قلب، روده، لوزالمعده) و یا اهدای عضو و نجات جان ۸ انسان؛ چرا که اعضای افراد مرگ مغزی، تنها راه نجات بیماران نیازمند به پیوند لیست‌های انتظار است. هر فرد مرگ مغزی همچنین با اهدای ۱ تا ۵۳ نسج (مانند قرنیه، دریچه قلب، تاندون و ...) می تواند ۱ تا ۵۳ نفر را از معلولیت برهاند.

در ایران سالانه حدود ۵ تا ۸ هزار نفر جان خود را با مرگ مغزی از دست می‌دهند که نیمی از آنان (حدود ۳هزار نفر)، اعضای قابل پیوند دارند؛ ولی متاسفانه نهایتا ۱۰۰۰ خانواده (یک سوم) راضی به اهدای عضو می‌شوند و دو سوم خانواده‌ها با عدم رضایت خود، موجب خاکسپاری بیش از ۷۰۰۰ عضو قابل پیوند در سال می‌شوند. همچنین در ایران، بالغ بر ۲۵۰۰۰ بیمار نیازمند پیوند در لیست‌های انتظار اعضای مختلف وجود دارند که متاسفانه روزانه ۷ تا ۱۰ نفر از آنان (هر دو تا سه ساعت یک نفر)، به دلیل نرسیدن عضو پیوندی فوت می کنند (بالغ بر سالی ۳ هزار نفر) سالانه به دلیل عدم رضایت خانواده ها، ۷۰۰۰ عضو پیوندی خاکسپاری می شود و از طرف دیگر ۳۰۰۰ بیمار نیازمند، فوت می کنند؛ این یعنی آنکه اگر فقط نیمی از اعضای خاکسپاری شده به این بیماران می رسید، هیچ بیمار نیازمندی در لیست انتظار فوت نمی‌کرد.

مهمترین دلیل عدم رضایت خانواده به اهدای عضو، عدم باور برگشت ناپذیری مرگ مغزی و عدم شناخت آن به عنوان مرگ قطعی و نهادینه نبودن فرهنگ اهدای عضو در جامعه است. در دنیا، حدود ۲۰ دلیل برای عدم رضایت به اهدای عضو وجود دارد که مهمترین آنها در دنیا، عدم باور و پذیرش مرگ مغزی به عنوان مرگ(به دلیل وجود حرکات قفسه سینه و ضربان قلب) و انتظار معجزه و برگشت و دیگری عدم آگاهی از نظر و تمایل متوفی در مورد اهدای عضو است.

از این رو فرهنگسازی در دو مقوله "مرگ مغزی= مرگ" و "تشویق به دریافت کارت اهدای عضو"، از مهمترین معیارهای موفقیت در این مقوله نظام سلامت و نجات جان بیماران است. در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دنیا، کارت اهدای عضو، جنبه قانونی ندارد و صرفا اعلام نظر هر فرد به اطرافیان در مورد تمایل او به اهدای عضو پس از مرگ است؛ و حتی با داشتن کارت اهدای عضو، باز هم باید در صورت وقوع مرگ مغزی از خانواده رضایت گرفت.

کارت اهدای عضو، علی رغم نداشتن وجهه قانونی، در اخذ تصمیم خانواده به اهدای عضو عزیزشان در آن لحظات بحرانی بسیار موثر است؛ به نحوی که خانواده هایی که مرگ را پذیرفته اند، در صورت رویت کارت عزیزشان، بالغ بر ۹۵ درصد رضایت به اهدای عضو می دهند و در صورت عدم وجود کارت، کمتر از ۵۰ درصد.

از روش های دریافت کارت اهدای عضو می‌توان به ارسال کد ملی به سامانه پیامکی ۳۴۳۲، مراجعه به سامانه ملی دریافت کارت اهدای عضو به آدرس www.ehdacenter.ir، مراجعه حضوری به شعب انجمن اهدای عضو ایرانیان در کشور، مراجعه حضوری به واحدهای اهدای عضو استان‌ها و غرفه‌های صدور کارت اهدای عضو که به مناسبت‌های مختلف دایر می‌شود، اشاره کرد.

انجمن اهدای عضو ایرانیان، تنها سمن مختص اهدای عضو نظام سلامت ایران می‌باشد که مسئولیت فرهنگ سازی اهدای عضو، یکی از پنج سرفصلی است (فرهنگ سازی، مددکاری خانواده‌های اهداکننده، آموزش تیم‌های تخصصی، پژوهش و کمک به طراحی و اجرای طرح‌های زیرساختی) که رسما از جانب وزارت بهداشت به این مجموعه، تفویض شده است. این انجمن با کمک و همراهی نیروهای داوطلب مردمی (سفیران اهدای عضو)، در راستای نهادینه سازی فرهنگ معنوی اهدای عضو، طرح‌های متعددی را اجرا نموده که از آن جمله می‌توان به راه‌اندازی برنامه دریافت کارت اهدای عضو در کشور، از طریق طراحی سامانه الکترونیک و پیامکی و همچنین نهادینه سازی آیین بزرگداشت و تقدیر از خانواده‌های بزرگوار و جانبخش اهدای عضو، در قالب مراسمی مانند جشن نفس، ضیافت نفس، هفته نفس و ... اشاره کرد.

به گزارش بولتن نیوز، طرح جدید "ایران، دیار نفس" جدیدترین طرح این انجمن در راستای نهادینه سازی هرچه بیشتر فرهنگ اهدای عضو در جامعه است که با اهداف یادبود فرشتگان ماندگار اهداکننده عضو و تقدیر از خانواده‌های نوع‌دوست ایشان، ارتقای آگاهی جامعه و تقدیر و تشکر از تیم‌های تخصصی اهدا و پیوند اعضای کشور با مشارکت نهادهایی از جمله انجمن اهدای عضو ایرانیان، مرکز مدیریت پیوند وزارت بهداشت، صدا و سیما، معاونت مطبوعات وزارت ارشاد و سازمان‌های مرتبط شهرداری‌های تهران و کلانشهرهای ایران برگزار می‌شود.

نام این طرح توسط استاد دکتر ایرج فاضل که در ۳۱ اردیبهشت سال ۱۳۶۸، با اخذ نخستین فتوای شرعی مجاز بودن اهدای عضو از افراد مرگ مغزی از حضرت امام خمینی(ره) و رفع ممنوعیت شرعی، ملقب به پدر اهدای عضو گردید، پیشنهاد شد. علت نامگذاری روز ۳۱ اردیبهشت به روز اهدای عضو در تقویم ایران نیز به همین مناسبت است.