اسکار انکار !

محمد نجارصادقی*:  علی ربیعی در حالی تشکیل صف برای اقلام خوراکی را گردن نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌اندازد که اولا این صف‌ها پیش از تقدیم لایحه بودجه سال 1400 و طرح موضوع حذف ارز دولتی 4200 تومانی تشکیل شده بود و در ماه‌های پایانی سال به دلیل رشد تقاضا بر حجم آنها افزوده شده و ثانیا نارسایی‌ها در مدیریت توزیع توسط دولت در کنار کاهش تخصیص، ارز و کاهش ترخیص، باعث این اتفاق شده است. 

به گزارش  بولتن نیوز به نقل از وطن‌امروز، روند تامین کالاهای خوراکی در نیمه دوم سال جاری وضعیت مناسبی ندارد و هر چند وقت یک بار اخباری مبنی بر تشکیل صف برای خرید روغن، تخم‌مرغ، مرغ و دیگر کالاها در فضای رسانه‌ای کشور منتشر می‌شود؛ مشکلی که در ابتدای امر تنها مختص شهرهای کوچک بود اما حالا در پایتخت و دیگر شهرهای بزرگ نیز در حال رخ دادن است.

این در حالی است که دولتی‌ها تا پیش از این اساسا وجود چنین صف‌هایی را تکذیب می‌کردند و ایجاد نشدن آن را افتخاری برای خود می‌دانستند. حسن روحانی 24 آذر سال جاری در نشست خبری خود با برخی رسانه‌‎ها گفته بود: «مردم در زندگی روزمره‌شان دچار مشکل هستند اما ما دیگر بحران سال ۹۱ و صف طولانی نداریم». به مرور زمان و اثبات این نارسایی عظیم توسط رسانه‌ها و درک این موضوع که دولتمردان نمی‌توانند از این موضوع فرار کنند، دولتی‌ها حالا به دنبال انداختن تقصیر به گردن دیگر قوا هستند. دیروز علی ربیعی، سخنگوی دولت در اظهاراتی عجیب این اتفاق را ناشی از گمانه‌زنی‌های بودجه‌ای مجلس برای حذف ارز 4200 تومانی خواند. 

سخنگوی دولت در پاسخ پرسش خبرنگاری مبنی بر اینکه چندی پیش آقای روحانی تاکید داشت در دولت تدبیر و امید صف بسته نشد، در حالی که این‌ روزها شاهد انواع و اقسام تشکیل صف‌ها از صف خرید مرغ تا روغن و شکر هستیم؛ دولت برای رفع این مشکلات چه تدابیری در نظر گرفته است، گفت: «از سال ۹۲ تا ۹۷ را باید در یک قالب تحلیل کرد که حرف رئیس‌جمهور حرف صحیحی(!) است. از سال ۹۷ به بعد را باید جداگانه تحلیل کرد و ما واقعا صف نداشتیم! نرخ تورم داشت نزدیک به تک‌رقمی می‌شد. رشد توسعه متوسط قابل قبولی بود. حکایت 92 تا 97 را باید جدا کنیم. قاعده‌ای که بعد از سال 97 بر سر ایران آمد می‌توانست هر دولتی را در دنیا از هم بپاشاند. فشاری که از سال ۹۷ بر دولت و ملت ایران وارد شد برای فروپاشی نظام و ساختار کشور بود. فشار برای آوردن مردم به کف خیابان بود. فشار آمریکا از سال ۹۷ فشار کمی نبود، لذا شرایط این روزها را در چارچوب جنگ اقتصادی تحلیل کنید. وی ادامه داد: صف‌هایی که در هفته‌های اخیر بویژه برای روغن به وجود آمد، نتیجه فضاسازی‌هایی بود که هنگام بررسی لایحه بودجه در مجلس درباره نرخ ارز کالاهای اساسی اتفاق افتاد. ربیعی گفت: در همین سخنگویی، از من سوال شد که این ارز رانت‌آور و فسادآور است و دولت نمی‌خواهد ارز 4200 تومانی را از دست بدهد. همان موقع و از همین تریبون بارها هشدار دادم در شرایطی که کشور نامتعادل است و فشار اقتصادی است، این تصمیم برای این شرایط است و باید ادامه دهیم که مورد اتهام قرار گرفتیم و باعث شایعه‌ای شد که ارز 4200 تومانی دارد می‌شود 17 هزار و خرده‌ای و موجب سوءاستفاده‌هایی شد که اجناس را در انبارها ببرند. در پی ایجاد این سامانه جامعی که شبکه‌ها را بهم وصل کرده است، به سرعت بخشی از این انبارها کشف می‌شوند و امکان ذخیره شدن‌ها کم شده است و بخشی هم به رفتارها و کنش اقتصادی در سطح خرد تبدیل شده است. وی افزود: برخی اظهارات به شایعه چندبرابر شدن قیمت خوراک دام و دانه‌های روغنی دامن زد و حاصل آن نگرانی مردم و انبار کردن این اقلام توسط برخی سودجویان و در نهایت بر هم خوردن تعادل بازار شد. حالا تصور کنید اگر نرخ ارز این کالاها ۴ برابر می‌شد و اقشار کم‌درآمد قدرت خرید آنها را نداشتند، چه شرایطی برای معیشت و امنیت غذایی مردم پیش می‌آمد. فکر کنید ما ارز 4200 تومانی نداشتیم. تدبیری که کردیم مجلس پذیرفت و آن نظر اولیه رفع شد و تا 6 ماه اولیه سال آینده این برنامه‌ریزی را دنبال می‌کنیم، اگرنه امروز قیمت‌ها 4 برابر بود. ربیعی گفت: درباره کالاهای اساسی در سال ۹۹ با تلاش‌های همتی ۱۰ میلیارد دلار ارز ترجیحی توسط بانک مرکزی تامین شد. برای 6 ماه اول سال آینده نیز ۶ میلیارد دلار ارز ترجیحی در نظر گرفته شده که یک و نیم میلیارد دلار آن برای بخش داروی وزارت بهداشت است و 5/4 میلیارد دلار نیز به کالاهای اساسی مانند روغن و نهاده‌های دامی اختصاص خواهد یافت. وی افزود: درباره شرایط تامین ارز روغن خام و دانه‌های روغنی امسال نسبت به سال گذشته تفریبا تفاوتی نداشتیم و خوشبختانه کمبودی نیز نداشتیم و میزان تولید کارخانه‌ها نسبت به سال گذشته حدود ۵ الی ۶ درصد اضافه شده است. انبارها هم پر است و در این زمینه مشکلی نخواهد بود. ربیعی افزود: این تاثیر روانی روی صف‌ها بیش از واقعیت است. روغن در انبارها هست و به اندازه کافی ارز برای آن تخصیص داده شده است. وی ادامه داد: درباره مرغ هم بحث‌های بسیار زیادی شد. در گذشته به طور متوسط ۱۰۷ الی ۱۱۰ میلیون جوجه‌ریزی می‌شد که در این مقطع ۱۲۷ میلیون جوجه‌ریزی انجام شده است؛ به خاطر اینکه ماه مبارک رمضان و عید را در پیش داریم. در زمینه تامین مواد اولیه مورد نیاز مرغداری‌ها مشکلی وجود ندارد. وزارت جهاد کشاورزی معتقد است از نظر جوجه‌ریزی، امکانات، دانه و نهاده‌ها مشکلی نیست. ربیعی افزود: البته در نظام توزیع مشکلاتی وجود داشت که وزیر محترم جهاد کشاورزی با حضور در میادین عرضه مرغ و بازار به صورت مستقیم مساله اشکال در توزیع را بررسی کردند و بر آن نظارت خواهند داشت.

اولین نقد به اظهارات ربیعی این است که بستر ضربه‌پذیری اقتصاد ایران در برابر تحریم‌ها توسط دولت و با گره ‌زدن معیشت مردم به مذاکرات و دیپلماسی، ساخته و پرداخته شده بود. مسلما هیچ‌کس نافی دشمنی آمریکا با ایران نبوده و نیست و نقش تحریم‌ها برای همه مشخص است، آنچه در این رابطه در گفتار ربیعی مغفول مانده، بستر‌سازی دولت برای تاثیر‌گذاری دوچندان تحریم‌هاست. اگر تمام مقدرات اقتصادی کشور طی یک روند اشتباه به برون‌گرایی اقتصاد منوط نمی‌شد و از درس‌های آموزنده تحریم‌های اواسط دهه 90 توسط دولت بهره گرفته می‌شد، هیچ‌گاه تحریم‌ها اینچنین نمی‌توانست به اقتصاد کشورمان صدمه وارد کند. نباید فراموش کنیم که پس از برجام تمام روندهای دور زدن یا تسهیل تحریم توسط دولت مسدود شد. برای مثال همکاری با FATF موجب شد هاب ارتباط ارزی کشورمان در امارات عربی متحده از بین برود. چندی بعد سامانه ارزی که روش مناسبی برای طبقه‌بندی کالاها و بازگشت ارز حاصل از صادرات بود، تعطیل شد. این نکته نباید فراموش شود که آمریکا پس از تحریم ایران در سال‌های 90 تا 92 به یک درک درست و تجربه منطقی درباره اقتصاد ایران دست یافت اما دولت مستقر در ایران نه تنها از تجربه تحریم پیشین بهره نبرد، بلکه تمام دستاوردهای قبلی را از بین برد.  

علی ربیعی در حالی صف خرید روغن و کمیابی آن را به صورت کامل به گردن مجلس می‌اندازد که تشکیل صف برای خرید اقلام مصرفی اساسا پیش از تقدیم لایحه بودجه در 12 آذر سال جاری شروع شده بود. شاید سخنگوی دولت به دلیل مشغله فراموش کرده اوایل آبان‌ سال جاری بود که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده روغن خوراکی از توقف تولید خود به دلیل تامین نشدن روغن خام خبر داد و این خبر باعث ریزش سهام آن در بورس شد. این شرکت در اطلاعیه تعطیلی خود آورده بود: «به دلیل اتمام موجودی روغن خام شرکت، عملیات تولیدی شرکت به مدت ۹ روز از تاریخ 1/8/99 متوقف می‌گردد. با توجه به عدم تامین ارز توسط بانک مرکزی جهت واردات روغن خام و عدم عرضه روغن خام به میزان مورد نیاز توسط شرکت بازرگانی دولتی ایران، دستیابی به ظرفیت تولید کامل شرکت در کوتاه‌مدت میسر نمی‌باشد». 

شاید هم ربیعی رسیدن قیمت هر کیلو مرغ به بیش از 30 هزار تومان در ابتدای آذر و واکنش رسانه‌ها را فراموش کرده است.

بر این اساس، مدت‌ها پیش از تقدیم لایحه بودجه به مجلس و مطرح شدن برنامه مجلس برای حذف ارز 4200 تومانی، بازار روغن شاهد التهاب و نابسامانی‌های متعددی بود. صف کشیدن مردم برای تهیه روغن، مساله‌ای است که از پاییز سال جاری و پیش از طرح موضوع حذف ارز دولتی شروع شده بود.