چگونه تورم را از سبد کالای خانه دور کنیم؟/ 8 گام تا تنظیم درست سبد اقتصادی خانواده

به گزارش بولتن نیوز، این روزها با دو کلیدواژه اساسی، روزهایمان را می‌گذرانیم؛ کرونا و تورم. از یک سو نگران سلامتی‌مان هستیم مثل تمام مردم جهان از سوی دیگر با نوسان قابل توجه قیمت‌ها و بی‌نظمی در عرضه برخی کالاها روبروییم.اینکه ریشه مشکل کجاست و چه باید کرد؟ سر جای خود محفوظ و درست اما تا حل شدن این مشکل و تدبیر واقعی برای آن چه کاری از ما ساخته است تا سبد معیشت خانواده را بهتر مدیریت کنیم تا هم در تأمین مایحتاج‌مان بتوانیم بهتر عمل کنیم هم محتاج دیگران نشویم؟ حالا درست در چنین شرایطی اصلاً می‌توان از خانه به جنگ این غول اقتصاد؛ تورم رفت؟ در این مطلب پیشنهادهایی برای تنظیم سبد اقتصادی خانواده با توجه به شرایط موجود ارائه شده است.

وقتی پدر بودن ساده نیست

بدون شک برای پدر یا سرپرست خانواری که حقوق مشخصی دارد، هر بار که برای خرید کالاهای مورد نیاز خانواده به مغازه می‌رود، کار ساده‌ای نیست هضم «تغییر مدام قیمت‌ها» به خصوص برای کالاهای پرمصرف و مایحتاج روزانه خانواده. از طرفی اینکه گاهی وقت ها فلان کالا در بازار کمیاب می‌شود و بعد از چند روز به میزان قابل توجه در بازار عرضه می‌شود البته با تغییر ناگهانی قیمت ‌همان کالا که اتفاقاً تغییری محسوس است. در چنین شرایطی معمولاً هر فردی ناراحت به خانه برمی‌گردد. در طول مسیر و حتی شاید تا یکی، دو روز هم بحث‌های مرتبط به این تغییرات قیمت، ادامه داشته باشد. این درست در شرایطی است که فرزندان خواسته‌های خودشان را دارند و درک این شرایط اقتصادی جدید برای آن ها که تا 2، 3 سال قبل راحت به خواسته‌هایشان می‌رسیدند، سخت است. مایحتاج خانه همان است اما با قیمت های جدید و بیشتر و حقوق پدر خانواده که نسبت به تورم تغییر چندانی نکرده. همین مسائل، فشار مشکلات مالی روی دوش سرپرست خانوار و والدین، بحث‌ها و گفت‌وگوهای ناخوشایند اقتصادی در خانه، دردسرهای فرزندان برای درک شرایط فعلی و همدلی با خانواده برای عبور از این شرایط سخت را به دنبال دارد. مواردی که کیفیت زیست خانوادگی را به راحتی می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد. حالا چه کار می‌توان انجام داد تا زندگی خانوادگی ما از این تنگنا به سلامت عبور و این تجربه‌های اقتصادی را برای خود پس‌انداز کند؟اولین قدم؛ پاسخ به این سئوال که چرا حالا که اوضاع مثل قبل نیست هنوز فهرست خرید بعضی از ما مثل قبل است؟ این فشار بیشتری به ما تحمیل می کند. ما برای تلفن همراه و رایانه‌مان از به‌روزرسانی استفاده می‌کنیم تا عملکرد سریع و بهتری داشته باشد، حالا برای زندگی‌مان برنامه اقتصادی روزآمد داریم؟ منطقاً می‌توانیم با ویرایش و تغییرهای کوچک اما کارآمد، آن را مفیدتر کنیم. 

1/یک فهرست جدید و خوب

حالا این پرسش؛ یعنی هر بار برای خرید می رویم باید فهرست ما تغییر کند؟ هر روز باید وقت بگذاریم، سبک سنگین کنیم که چه چیز را باید خرید یا نخرید؟ پاسخ روشن است؛ برنامه‌های پر از جزئیات که مدام تغییر کنند معمولاً شانس و ضمانت اجرایی موفق ندارد. خیلی زود محکوم به شکست و انقضاء می‌شوند. پس قرار است چطور فهرست بنویسیم که کارآمد باشد و مفید نه شکست خورده؟ یک فهرست نیاز داریم با چند ستون اصلی، مشخص کردن کالاهای اساسی، کالاهای انتفاعی لازم، کالاهای لوکس و تعریف این لوکس یا لاکچری بودن با توجه شرایط مالی خانواده است نه جامعه. برای یک خانواده خرید یک ادکلن  و خانواده‌ای دیگر هفته‌ای یکبار رفتن به یک رستوان شیک، کالایی لوکس است. حالا باید هزینه‌های جاری مثل آب، برق، پرداخت قسط وام و ... را کنار بگذاریم و پیش بینی کنیم. هزینه‌ای هم برای نگهداشت، تعمیرات یا مراجعه‌های اورژانسی به پزشک یا رفع یک نیاز فوری غیرقابل پیش‌بینی در واقع همان پس‌انداز هرچند کم روز مبادا با هر شرایط اقتصادی را هم. این کمک می‌کند خرده‌خرجی و خریدهای ریز که به چشم نمی‌آید اما جیب ما را خالی می‌کند، برنامه‌دار و منظم شود. علاوه بر پس‌انداز روز مبادا حتماً باید هزینه‌ای هم برای تهیه یک کالا یا خدمت انتفاعی ترجیحاً خانوادگی در نظر بگیریم هرچند کم یا کوچک. این کمک می کند خانواده احساس ناامیدی، فقر و سرخوردگی نداشته باشد و عزت نفس آن حفظ شود.گاه تفریح یا خرید یک وسیله کوچک، حال عمومی خانواده را تا مدت‌ها خوب نگاه می‌دارد به خصوص بچه ها را و از بهانه گیری و خرج تراشی های بعدی آن ها جلوگیری می کند یعنی از نظر مالی هم به نفع خانواده است.

2/ساده‌های پرخاصیت

برای خرید موادغذایی و مایحتاج روزانه از تکنیک‌هایی مثل خرید یکجا و خرید از فروشگاه‌ها یا مغازه‌ها در موقع تخفیف استفاده کنیم البته نه درباره کالاهایی که تقاضای عمومی برای آن زیاد و میزان این کالا در بازار کم است. همچنین اگر می خواهیم مواد شوینده، تخم‌مرغ، گوشت یا ... تهیه کنیم؛ همان اول ماه انجام دهیم تا هزینه ایاب و ذهاب مکرر نپردازیم و با توجه به شرایط بیماری مدام ناچار به خروج از خانه و در معرض ریسک ابتلا به کرونا نباشیم. با مطالعه در منابع معتبر فضای مجازی اطلاعات خودمان درباره ارزش غذایی مواد خوراکی را بالا ببریم. غذاهای جدید بیشتری یاد بگیریم که به مواد اولیه محدود نیاز دارند اما می‌توانند نیازهای بدن ما را تأمین کنند. جالب است بدانیم لزوماً افراد متمول، سالم نیستند افرادی که برنامه غذایی تکراری و نامناسبی دارند و اطلاعات کافی درباره تضاد خواص موادغذایی، زمان مصرف آن، چگونگی جذب یا دفع مواد مغذی ندارند.پس هیچ تضمینی وجود ندارد، این گروه، سلامت غذایی داشته باشند. «سوءتغذیه» فقط مربوط به فقرا نیست گاهی طبقات مرفه بیشتر دچار آن می شوند به همین دلایل مطرح شده. کافی است کلیدواژه «سوءتغذیه»+ ثروت را جست‌وجو کنیم تا به مقاله‌ و نتایج جالب‌تری برسیم. فرهنگ غذایی کشور ما متأسفانه طی چند دهه اخیر، تغییرات ناخوشایندی داشته است. تنوع غذایی خانواده‌ها کم شده. انواع آش، بورانی، خوراک‌های گیاهی، آبگوشت، اشکنه، خورشت‌ها کمرنگ شده‌اند و غذاهای پلویی و فست‌فودی خانگی جایشان را پر کرده است. غذاهای متنوعی که با ظرافت و تدبیر بانوی خانه می توانند انتخاب شوند و نزدیک به ذائقه اهل خانه باشند، شروع مناسبی برای تغییر است. این غذاها کمک می‌کند، خانواده در شرایط تورمی با تنوع و رنگین شدن سفره شان، کمتر حس منفی داشته باشد.

3/رصد مقتصدانه فضای مجازی

این روزها کانال‌های تلگرامی و اینستاگرام در نوع خود، «اطلس آشپزی» هستند. از پخت انواع کیک و کوکو تا آش و پلو آموزش داده می شود. حتی می‌توان با یادگیری شیوه‌های خیاطی و خلاقیت‌ها انواع ایده جدید را برای کاهش هزینه خانواده بکار گرفت. ایده‌هایی که کمک می‌کند با دورریزها، وسیله مورد نیازمان را بسازیم یا چطور یک کمد قدیمی را رنگ‌آمیزی و نونوار کنیم؟ پس در فضای مجازی هدفمند بچرخیم. تا بهترین استفاده را از بهای پرداخت نشده حجم اینترنت خریداری شده، ببریم. از فضای مجازی استفاده کنیم.

یک قانون؛ «فقط ضروری‌ها». بالاخره این فضا پر از صفحه‌های فروش کالاست که خانم‌ها را وسوسه می‌کنند حتی در این شرایط مالی و کرونایی که رفت‌وآمد دیگران به خانه ماکم شده،  دست به خرید بزنیم. خرید فنجان‌های جدید یا تابه‌های سرامیکی یا قاشق، چنگال‌های فانتزی در این شرایط گاهی، به ندرت و بر مبنای نیاز ما خوب و تنوع است اما در شرایط غیر از این فقط قدرت خرید ما برای کالاهای اساسی تر را محدود می کند. مقتصدانه و حساب شده، رصد کنیم. فقط اقلام ضروری را بخریم و هزینه پیک را هم لحاظ کنیم. اگر خریدی داریم پیشنهاد می شود در فصل حراج خرید کنیم.

4/ترفند تغییر و تعمیر

حتماً صفحات خرید و فروش لوازم دست دوم را پیگیری کنیم. فروش اقلامی که گوشه‌ خانه خاک می‌خورد اما سالم است می‌تواند، ما را از شر یک کالای سالم که استفاده‌ای برای ما ندارد، نجات دهد. در عوض خانواده دیگری با قیمت مناسب‌تر آن را تهیه کند. این چرخه کالای کارآمد به هیچ وجه عیب نیست و در کشورهای پیشرفته پرطرفدار هم است. برای مثال اگر قصد خرید تلفن همراه جدید داریم و پولمان کافی نیست با فروش کالسکه نوزاد، سرخ‌کنی که هیچ‌وقت از آن استفاده نکرده‌ایم یا بخارپز آکبند مانده، بخشی از هزینه را فراهم کنیم بدون اینکه نیاز باشد، قرض کنیم یا خرید را به تأخیر بیندازیم. هزینه‌هایی که می‌توان کمی عقب انداخت را یادداشت کنیم. برای مثال با کمی خلاقیت در خیاطی، چیدمان خانه یا مهارت دست به آچار بودن یا فنی بودن آقایان، از ترفند «تغییر» و «تعمیر» استفاده کرد. ممکن است گوشه‌ای از پرده سوخته باشد. اگر بتوانیم مبلمان را جابه‌جا کنیم، می‌توان آن را پوشاند. اگر خیاط خوبی هستیم از ترفندهای تکه‌دوزی، رفو، کوتاه کردن قد پارچه، کم کردن چین یا تغییر در مدل برای ایجاد تغییر و تنوع استفاده کنیم. ممکن است فعلاً پول ما به اندازه خرید پارچه باشد و هزینه دستمزد خیاط و نصاب را نتوانیم بپردازیم. با همین تغییرات، زمان می‌خریم. در این شرایط پارچه را تهیه می‌کنیم و با پس‌اندازهای بعدی بخش دوم هزینه، خیاط را کنار می‌گذاریم. از دوستان و همسر فنی‌مان برای تعمیر و به چرخه استفاده برگرداندن لوازم می‌توان کمک گرفت. برای مثال آبگرمکن نیاز به تعویض دارد اما با یک تعمیر 6 ماه دیگر می‌تواند کار کند. این 6 ماه فرصت خوبی برای تأمین هزینه خرید آبگرمکن جدید است.

5/جعبه اسرارآمیز خانه

جعبه‌های نگه داشتن دورریزهای مفید و قابل استفاده مجدد در این شرایط برای هر خانواده‌ای لازم است. راستش را بخواهیم اینکه تا امروز چنین جعبه‌ها و بسته‌هایی نداشتیم جای تأسف داشته و می‌گوید که ما در چرخه مصرف‌گرایی هضم شده بودیم؛ مسائل اقتصادی را کنار بگذاریم. هر سال میزان پسماند پلاستیکی، کاغذی و قابل بازیافت هر خانواده ایرانی چقدر است و چه میزان بیشتر از میانگین جهانی است؟ تفکیک پسماندها جدای اینکه هر ماه می‌تواند حتی شده مبلغی ناچیز را به جیب خانواده برگرداند به سلامت محیط زیست و بهداشت جامعه هم کمک می‌کند. این روزها پسماندهای فلزی بسته به نوع و جنس آن میانگین بین کیلویی 8 هزار تا 15 هزار تومان خریداری می‌شود.کاغذ حدود6 هزار تومان و پلاستیک 7 هزار تومان. اقلامی که پیش از این مستقیم و بدون تفکیک روانه پسماندها می‌شدند و هزینه و دشواری تفکیک به تأخیر افتاده را هم به همراه داشتند. از طرفی در برخی اقلام، می‌توان پسماند مفید را جدا کرد. برای مثال خرید یک سرزیپ ساده این روزها بین 4 تا 8 هزار تومان هزینه دارد. دکمه زیبای لباسی که دوستش داشتیم دوباره می‌تواند در لباسی دیگر استفاده شود. اگر کیف  یا ساک سنتی داریم که تکه گلیم یا قالیچه داشته می‌توان بخش‌های زائدش را جدا و از آن تکه‌های زیبا برای تهیه یک پادری یا نمد نشیمنگاه صندلی چوبی استفاده کرد. کار هنری خلاقانه‌ای که حس پویایی و سرزندگی را در آدم زنده می‌کند. خرید یک بالشت میانگین بین 40 تا 85 هزار تومان بسته به جنس و ابعاد آن می‌تواند خرج روی دست ما بگذارد اما حالا کاملاً سود برده ایم. تکه‌های روبان، مفتول‌های رنگی جعبه‌های هدیه، ساک‌های دستی شکلات و شیرینی، پارچه‌های تزئین دسته‌گل و ... را می‌توان نگه داشت. اگر لباس یا وسیله‌ای داریم که مهره‌های تزئینی دارد حتماً مهره‌ها را نگه داریم. شاید اول به نظر برسد، خرت و پرت نگهداری می‌کنیم و کلافه شویم اما کافی است برای خرید هرکدام از آن اقلام سری به خرازی بزنیم تا قیمت‌ها دست‌مان بیاید یک مثال ساده، حریری که دور برخی دسته‌گل‌ها استفاده می‌شود هر متر بین 10 تا 25 هزار تومان بسته به جنس و عرض قیمت دارد. حالا فکر کنیم برای کاردستی فرزندمان نیاز به 100 سانتی‌متر حریر داریم. اول اینکه باید شال و کلاه کنیم، دوم آیا مغازه‌دار راضی شود ابعاد کمتر از یک یا نیم متر بفروشد یا نه! می‌بینی به دردسرش نمی‌ارزد؛ ما قبلاً آن را نگه داشته‌ایم. این خرده‌ریزها، بمب انرژی هم هستند. یک روز که دلمان از زمین و زمان گرفته، کافی است سری به این جعبه‌های هیجان‌انگیز بزنیم. چند رشته کنف رنگی، قاب قدیمی یک تابلو، صدف، میوه کاج و چند مهره تزئینی با کمی چسب و خلاقیت یک تابلوی زیبا و رایگان به دیوار خانه‌ها اضافه می‌کند یا هر وسیله جذاب دیگر که کلی حال ما را خوب می کند.

6/پولت در سطل زباله نریز!

در این شرایط برای اینکه هوای خانواده و جیبمان را داشته باشیم باید خیلی به چرخه پسماند خانگی حساس باشیم. طوری خرید کنیم که ناچار نشویم نیمی از گوجه‌های له‌شده را بعد از دو روز، کپک زده به زباله بریزیم. به اندازه و با کیفیت مناسب خرید کنیم. برای خریدهایمان برنامه مصرف داشته باشیم. اگر یک خیار، کمی کلم‌برگ، نصف یک فلفل دلمه‌ای و یک هویج در یخچال داریم و یکی، دو گوجه که شل شده‌اند و فردا ممکن است خراب شوند، به دادشان برسیم. به جای خرید سبزی یا اقلام سالادِ کاهو یا ترشی فصل، تهیه یک سالاد جدید خانگی با همان اقلام در خانه در اولویت مصرف ما باشد. مواد را خرد و رنده کنیم با کمی چاشنی مثل آویشن، گرد غوره، روغن زیتون، نمک، کمی ماست یا سس یک سالاد خوش‌طعم تهیه و با خانواده نوش‌جان کنیم. اگر تعداد اقلام کم است، هویج را رنده کنیم و در فریزر نگه داریم. گوجه‌های شل بهتر است با کمی نمک، روغن زیتون، سیر له شده یا حتی بدون آن با کمی حرارت تبدیل به سس و فریز شوند و... این یعنی با خودمان قرار می گذاریم که «پولمان را دور نمی‌ریزیم» برای هر وسیله یا ماده خوراکی رو به انقضاء حتماً برنامه‌ریزی می کنیم و در اولویت مصرف قرار می دهیم.

7/خرید برنامه‌ریزی‌شده

ضرورت و منفعت اقتصادی ما در این است برای خرید چشم‌انداز و برنامه‌ریزی داشته باشیم. اگر پالتوی ما قدیمی و غیرقابل استفاده شده حالا در فصل حراج، فرصت خوبی برای خرید وجود دارد به شرطی که فریب تخفیف‌های صوری یا تبلیغات را نخوریم. دقیقاً پالتویی را بخریم که مورد نیاز و اندازه ماست اصلاً وعده خودم را لاغر می‌کنم، درزهایش را می‌گیرم یا می‌دهم خیاط درست می‌کند را به خودمان ندهیم. تجربه ثابت کرده اولاً هزینه‌های جانبی کم نیست و دوم اینکه ممکن است طبق ذهنیات ما محقق نشود یا اصلاً از خرید آن پشیمان شویم. کالای مورد نیاز را دقیقاَ مطابق آنچه انتظار داریم بخریم نه فرضیات. خریدهای یکجا و یکباره واقعاً فشار مالی را چندبرابر سخت‌تر می‌کند. اگر خانواده‌ای 4 نفره داریم خرید عید همه را به ماه آخر نگذاریم هر دو، سه ماه یکبار هزینه خرید یکی از اعضا را فراهم کنیم.

8/ تغییراتی درکمد لباس

در این شرایط جدا کردن لباس پرمصرف از لباس مهمانی و مجلسی ضروری است. حتماً یک یا دو دست لباس مناسب را کنار بگذاریم و در مناسب و مراسم‌های خاص استفاده کنیم. به قول قدیمی‌ها باید بین «نو» و «کهنه» فرقی باید باشد. از آنچه داریم درست استفاده و مراقبت کنیم. کیف و کفش‌های ما با یک واکس یا چرب کردن مثل روز اول نو به نظر می‌رسند. کفش‌ها را بعد از هر بار استفاده تمیز کنیم تا هم برای استفاده بعدی آماده باشد هم گرد و غبار، دوده و چربی معابر عمر مفید آن را کم نکند. مدام به لباس‌هایمان الکل اسپری نکنیم، بور می‌شود. هر بار هر قسمت از لباسمان خراب یا کثیف شد همان قسمت را درست یا نظافت کنیم. هزینه محافظ لوازم برقی کمتر از هزینه خرید مجدد، آن هم در این شرایط بازار است. حتماً از محافظ‌های پوشاننده و برقی حتماً استفاده کنیم. اصول بهینه‌سازی انرژی و مصرف بهینه کالا مطالعه شود تا عمر آن افزایش پیدا کند. برای مثال استفاده از تلفن همراه در حالت شارژ عمر مفید باطری را کم می‌کند و بی‌خطر نیست. تلویزیون بدون تماشاگر را خاموش کنیم. این در کاهش هزینه‌های جانبی مثل قبض برق هم مؤثر است و مثال‌هایی مانند این زیاد است. صرفه‌جویی‌های کوچک ما مبالغ قابل توجهی را به جیب ما برمی‌گرداند که هم دست ما را در خریدهای بعدی باز می‌کند. هم امکان پس‌انداز را فراهم‌تر. از طرفی هر از گاهی می‌توان تفریح یا خرید انتفاعی‌تری را مثل گذشته داشت. برای مثال هزینه‌های یک جشن کوچک خانوادگی را کنار گذاشت یا برای یکی از اعضای خانواده هدیه یا وسیله مورد نیازش را زودتر خرید و فراهم کرد.