نقش فصل در وقوع زلزله/ تهدید فرونشست بیخ گوش شیراز

به گزارش بولتن نیوز، یکی از موضوعات مهم در بحث وقوع حوادث غیرمترقبه، زمان و مکان این رویدادهاست، هنوز و همچنان این سئوالات که آیا زمین لرزه هم مانند سیل بیشتر در فصول خاصی از سال رخ می‌دهد؟ آیا نقاط زلزله خیز کاملا مشخص است و اقداماتی برای پیشگیری از این گونه حوادث در آن نقاط اندیشیده و اجرا شده است؟ آیا فصل و رویدادهای فصلی بر این حوادث تاثیر دارد؟ و.... مطرح می‌شود.

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور در گفت و گو با ایسنا به بخشی از این پرسش‌ها پاسخ داده است.

طهمورث یوسفی با بیان اینکه زمین یک شی مرده نیست، گفت: زمین زنده است و به طور مرتب تحولاتی در آن رخ می‌دهد تا به ثبات و تعادل برسد.

او با اشاره به اینکه زلزله در پوسته زمین رخ می‌دهد، افزود: این تحولاتی که برای ثبات زمین حادث می‌شود و نیروها که به واسطه گسل‌ها به وجود می‌آید، باعث زلزله می شود.

یوسفی خاطرنشان کرد: زمانی که گسل ها تحت فشار باشند سطح آنها بریده شده و انفجار رخ می‌دهد، بنابراین شکستگی در سطح گسل ها یکی دیگر از علت‌های وقوع زلزله است.

وی با یادآوری اینکه منطقه زاگرس از نقاط زلزله خیز در کشور محسوب می‌شود، خاطر نشان کرد: در این منطقه زلزله عمدتا در عمق ۱۰ کیلومتری رخ می دهد. بنابراین وقتی زمین لرزه در این عمق حادث می‌شود، نمی‌توان گفت چرا اکثر این حوادث در فصل زمستان حادث می‌شود.

نقش فصل در وقوع زلزله

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور با اشاره به اینکه فصل‌ها در وقوع زلزله موثر است، گفت: سرد شدن و گرم شدن پوسته زمین در رخداد زلزله تاثیر دارد، اما این تاثیر فقط ۱۰ درصد است، پس به عنوان عامل اصلی زلزله نمی‌توان از آن یاد کرد.

یوسفی ادامه داد: تغییر فصل و گرم و سرد شدن ‌پوسته زمین فقط در زمان رخداد زلزله تاثیر دارد، به این مفهوم که نیرو در زمین جمع می‌شود تا به حدی برسد که برش ایجاد شده و زلزله حادث شود، تغییر فصل در این بین، یک عامل کمک کننده بوده و در زمان وقوع، نقش ایفا می‌کند.

او با اشاره به اینکه عامل اصلی رخداد زلزله تحولات درون پوسته زمین است، گفت: سطح پوسته همان سطحی است که ما روی آن‌زندگی می‌کنیم، اما علم ثابت کرده که تغییر فصل در زمان رخداد زلزله موثر است و فراوانی تعداد زلزله ها در نزدیکی فصل بهار یعنی زمانی که هوای سرد جای خود را به گرما می دهد و برعکس، بیشتر اتفاق می افتد، چرا که این امر طبیعت زمین بوده و جو در رخداد زلزله تاثیر گذار است.

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور خاطرنشان کرد: زلزله هایی که در تغییر فصل رخ می دهد معمولا کمتر از ۵‌.۵ ریشتر است.

وی با بیان اینکه استان فارس از لحاظ رده بندی مخاطرات طبیعی در رتبه ۵ کشوری است، افزود: فارس از لحاظ تعداد و فراوانی ثبت زلزله معمولا در رتبه دوم یا سوم قرار دارد.

بخشی از فارس روی کمربند زلزله قرار دارد

یوسفی با اشاره به اینکه گاهی اوقات اکثر زلزله ها در مناطق جنوبی فارس ثبت شده است، اضافه کرد: با توجه به شرایط زمین شناسی استان فارس، بیش از ۹۰ درصد زلزله ها در این استان زیر ۵ ریشتر بوده است.

وی در خصوص شرایط زمین‌شناسی فارس نیز گفت: استان فارس بر روی کمربند زلزله خیز زاگرس قرار دارد که مسیر این کمربند بیشتر در بخش جنوبی و مرکزی استان از شمالغرب یعنی شهرستان نورآباد تا جنوب استان یعنی کازرون و فراشبند، فیروزآباد، لارستان و داراب گسترده است.

یوسفی با اشاره به تاب آوری استان فارس در برابر زلزله، ادامه داد: قطعا تاب آوری استان فارس طی سال‌های اخیر در برابر زلزله افزایش یافته و حتی در اکثر روستاها نیز خانه ها مهندسی ساز شده است.

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور یکی از عوامل مهم تاب آوری در فارس را برنامه ریزی و طرح توسعه شهر و روستا عنوان و اضافه کرد: ما در اتتخاب مکان برای ایجاد شهرک و مناطق مسکونی و استقرار صنایع و .... باید مسائل زمین شناسی را نیز در نظر بگیریم؛ توجه به این مهم، تاب آوری را افزایش می دهد.

یوسفی در خصوص دخالت های انسانی در موضوع گسل، زلزله، فرونشت نیز ‌گفت: گسل جزو طبیعت و ذات زمین است، اما اینکه روی گسل ها سازه ساخته شود باعث در معرض تخریب قرار گرفتن سازه خواهد شد. بنابراین در نقاطی که گسل‌ها قرار دارد، نباید ساختمان‌سازی و ساخت سازه خصوصا سازه‌های منجر به تراکم جمعیت را دنبال کنیم زیرا این نقاط بیشترین تاثیر را در زمان زلزله بروز می‌دهد.

ارتباط سدسازی و زلزله

وی با اشاره به اینکه سدسازی و جمع شدن حجم زیادی آب در یک مکان می‌تواند در وقوع زلزله‌های کوچک تاثیر داشته باشد، گفت: سد سازی فراوانی زلزله ها را بیشتر می کند.

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور خاطر نشان کرد: در استان فارس علاوه بر فراوانی وقوع زلزله و گسل ها، فرونشست دشت ها را شاهد هستیم، این یکی از مخاطرات تهدید کننده در فارس محسوب می‌شود. فرونشست در برخی از دشت‌های فارس مشهود بوده و حادث شده است.

یوسفی با اشاره به اینکه ناپایداری‌های دامنه‌ایی یکی دیگر از مخاطرات تهدید کننده فارس است، افزود: جاده سازی و شهرسازی در دامنه کوه باعث ایجاد ناپایداری دامنه‌ایی و این ناپایداری ها باعث ایجاد لغزش، خزش، ریزش، پرتاب سنگ، بهمن سنگی می شود.

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور در خصوص فرونشت در استان فارس نیز گفت: در برخی مناطق هشدار فرونشست را شاهد هستیم، برای مثال در مناطق جنوب شرقی دشت شیراز، به دلیل جمع شدن آب و ایجاد شرایط باتلاقی و همچنین رسوبات دانه‌ریز که عامل ناپایداری محسوب می‌شود، احتمال فرونشت تدریجی وجود دارد.

او با بیان اینکه در هر اقدام عمرانی باید موضوع زمین‌شناسی و مخاطرات مختلف را مد نظر قرار دهیم، توجه به زیرسازی در اجرای طرح‌های راه‌سازی را یکی از ضرورت‌ها دانست و گفت: پهنه بندی مخاطرات باید برای یک دشت انجام و به لحاظ مهندسی بررسی شود که آیا سازه‌هایی که قرار است ایجاد شود در آینده با مشکل مواجه خواهد شد یا خیر؟

یوسفی با تصریح اینکه مشکل محدوده جنوب شرقی دشت شیراز، بالا بودن سطح آب زیرزمینی است که منجر به باتلاقی شدن و نهایتا ناپایداری می‌شود، گفت: با علم به این موضوع و اشراف بر نوع زمین، بستر و دیگر مسائل تاثیرگذار، می‌توان با زه‌کشی مناسب، مشکل فرونشست تدریجی در این منطقه را برطرف کرد.