آیا با تصویب مشروط لوایح FATF در مجمع، نه سیخ می سوزد و نه کباب؟

گروه اقتصادی- مهدی مظهر کارشناس اقتصادی نوشت: با نزدیک شدن به زمان تصمیم‌گیری درباره لوایح مرتبط با FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام، بار دیگر هیاهوهای رسانه‌ای جهت اثرگذاری بر تصمیم مجمع افزایش یافته است.

به گزارش بولتن نیوز، حامیان FATF پس از روی کار آمدن دولت جدید آمریکا، با این توجیه که بایدن به دنبال احیای برجام است، هر گونه رفتار تنش‌زا را نافی لغو تحریم‌ها دانسته و در همین راستا معتقدند ایران باید با تصویب لوایح مرتبط با FATF راه را برای لغو تحریم‌ها هموار سازد.

با این وجود و با توجه به اینکه حامیان FATF هم متوجه شده‌اند که همکاری با FATF در شرایط تحریمی می‌تواند بسیار خطرناک بوده و شبکه غیررسمی ارتباطات مالی ایران را برای آمریکا افشا کند، از این رو پیشنهاد داده‌اند ایران با لحاظ «حق شرط»هایی این لوایح را تصویب کند.

مخالفان FATF با استدلال‌های مبتنی بر شواهد واقعی، پوچ بودنِ چنین حق شرط‌هایی را اثبات کرده‌اند به گونه ای که حتی در کمیسیون حقوقی و قضایی مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال گذشته تصویب شده بود که تصویب لوایح با حق شرط ارزشی ندارد.

*گمانه‌زنی درباره تصمیم مجمع تشخیص مصلحت درباره لوایح مرتبط با FATF

با توجه به فضاسازی‌های رسانه‌ای شدیدی که در این دو سال درباره لوایح مرتبط به FATF ایجاد شده و تصورات و ذهنیت‌های غلط و توقعات نابجایی که درباره تأثیر تصویب این لوایح در افکار عمومی شکل گرفته، طبیعی است تصمیم‌گیری درباره این لوایح برای اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام ممکن است هزینه‌های سیاسی بالایی در پی داشته باشد. اگرچه نقش برخی اعضای حامی FATF مانند مجید انصاری در به تعویق افتادن تصمیم‌گیری درباره این لوایح مؤثر بوده، اما ملاحظات مربوط به هزینه‌های سیاسی این تصمیم نیز در این زمینه بی‌تأثیر نبوده است.

اکنون با روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا و بررسی مجدد این لوایح در مجمع تشخیص مصلحت نظام، همچنان سایه این گونه ملاحظات بر فضای مجمع وجود دارد و دور از ذهن نیست که اعضای مجمع در چنین وضعیتی بخواهند تصمیمی بگیرند که به اصطلاح «نه سیخ بسوزد و نه کباب»!

*از دیدگاه برخی افراد، تصمیمی که «نه سیخ بسوزد و نه کباب» چیست؟

با توجه به پیشنهادی که اخیرا دولت به مجمع تشخیص مصلحت نظام داده است مبنی بر این که همکاری با FATF مشروط به عدم ارائه اطلاعات مربوط به دور زدن تحریم‌ها باشد می‌توان حدس زد مجمع بخواهد این لوایح را تصویب کند اما اجرای آنها را مشروط به لغو تحریم‌ها گرداند و با این کار به نوعی هزینه‌های سیاسی این تصمیم را به حداقل برساند. در این حالت نه مخالفان FATF می‌توانند ادعا کنند که با عضویت در این کنوانسیون‌ها، فشار تحریم‌ها افزایش می‌یابد، و نه حامیان FATF می‌توانند ادعا کنند که این تصمیم خللی در حفظ برجام و لغو تحریم‌ها ایجاد خواهد کرد! اما آیا چنین تصمیمی، واقعا کم‌هزینه‌ترین راه حل است؟

*با تصویب مشروط لوایح، نه سیخ می‌سوزد و نه کباب؟

برای پاسخ دادن به این پرسش باید توجه داشت که پیوستن به یک کنوانسیون بین‌المللی، ایران را با جامعه بین‌الملل طرف خواهد کرد نه فقط آمریکا یا حتی اعضای FATF. کنوانسیون‌های پالرمو و CFT دو کنوانسیون بین‌المللی هستند که حتی بسیاری از کشورهایی که عضو FATF نیز نیستند، در این کنوانسیون‌ها عضویت دارند. اجرای این کنوانسیون‌ها هیچ ارتباطی به خصومت میان ایران و آمریکا ندارد! عضویت در این دو کنوانسیون به منزله متعهد شدن به مفاد آنها در قبال جامعه بین‌الملل است و اجرا نکردنِ آنها به هر دلیلی در عرف حقوق بین‌الملل نقض کنوانسیون تلقی شده و پرونده‌های حقوقی جدیدی را علیه ایران در مجامع حقوق بین‌الملل خواهد گشود.

طبیعی است در صورت تصویب این لوایح حتی به صورت مشروط، نه تنها آمریکا برای لغو تحریم‌ها تحت فشار قرار نمی‌گیرد، بلکه می‌تواند بازی جدیدی را در مقابل ایران به راه اندازد به این صورت که با باز کردن پرونده حقوقی جدید علیه ایران، اجماع بین‌المللی علیه ایران ایجاد کرده و فشارها را افزایش دهد و یا ایران را ملزم به اجرای این کنوانسیون کرده و تحریم‌های یک‌جانبه خود را مؤثرتر نماید!

* استفاده از ابزار تحریم اقتصادی، راهبرد بلندمدت آمریکاست

از سوی دیگر باید توجه داشت که استفاده از فشار تحریم اقتصادی، راهبرد بلندمدت آمریکا علیه ایران است و تا زمانی که آمریکا بتواند از این راهبرد برای فشار به ایران استفاده کند، از آن دست نخواهد کشید. در سال‌های اخیر به دلیل آن که ایران تحریم‌ها را از مسیرهای غیررسمی دور می‌زد، تیغ تحریم‌ها برش چندانی نداشته است؛ با این حال آمریکا به دنبال ایجاد زیرساخت‌هایی است که بتواند با شناسایی و مسدود کردن راه‌های دور زدن تحریم، آنها را مؤثرتر کرده و همچنان از این راهبرد علیه ایران استفاده کند. به گفته کارشناسان تحریم و حتی به اعتراف مقامات آمریکایی، استانداردهای FATF چنین کارکردی را برای آمریکا دارد و می‌تواند سبب افشای اطلاعات مربوط به دور زدن تحریم شود. طبیعی است در صورت همکاری ایران با FATF و مؤثر شدن تحریم‌های آمریکا، این کشور در استفاده از این راهبرد، مصمم‌تر خواهد شد.

*تصویب مشروط لوایح FATF مشوق آمریکا در استفاده از ابزار تحریم است

در مجموع، تصویب لوایح مربوط به پیوستن به کنوانسیون‌های پالرمو و CFT و مشروط کردن اجرای آنها به لغو تحریم‌ها، نه تنها عاملی برای فشار به آمریکا جهت لغو تحریم‌ها نخواهد بود، بلکه مشوقی برای این کشور در استفاده از ابزار تحریم خواهد بود و در واقع «هم سیخ خواهد سوخت و هم کباب!».

با توجه به همین موضوع، تنها تصمیم معقول برای مجمع تشخیص مصلحت نظام، رد این لوایح است زیرا کشورهای غربی تنها زمانی از زیاده‌خواهی‌های خود عقب‌نشینی خواهند کرد که عزم ایران را در مقابل زیاده‌خواهی خود مشاهده کنند و رد این لوایح، پیام روشنِ این عزم جدی است.