چرا ترک سیگار سخت است؟

به گزارش بولتن نیوز به نقل از خراسان، معاون اجتماعی استاندار تهران به تازگی گفته: «متاسفانه قبح مصرف سیگار در میان مردم شکسته و انواع دخانیات به آسانی در دسترس و با قیمت کمی هم قابل تهیه است. اکنون، ۲۵ درصد مردم استان تهران سیگار می‌کشند که 4 درصد آن‌ها، بانوان هستند.» (منبع خبر،ایرنا) اعتیاد به نیکوتین شایع‌ترین نوع اعتیاد به موادمخدر و یکی از علل اصلی شیوع بیماری‌های قابل پیشگیری است. همچنین مصرف سیگار یکی از عمده‌ترین تهدیدها برای سلامت و بهداشت عمومی است. مصرف تنباکو به صورت سیگار بیشتر از اشکال دیگر آن رواج دارد. 70 تا 80 درصد سیگاری‌ها به عنوان افراد وابسته به سیگار طبقه بندی می‌شوند. می‌توان گفت که مصرف سیگار یکی از تهدیدکننده‌های اصلی سلامت بشر است که هر سال میلیون‌ها نفر را در گستره گیتی به کام مرگ می‌کشاند. با این مقدمه و به بهانه آمار اعلام شده، در ادامه نکات بیشتری در همین باره مطرح خواهد شد.

مهم‌ترین عامل اعتیاد به سیگار که درباره‌اش صحبت نمی‌شود

برای گرایش به استعمال سیگار علل مختلفی ذکر شده است، از مشکلات اقتصادی و بیکاری تا مشکلات روان شناختی، تربیتی و هیجانی و هریک از این عوامل به نوبه خود سهمی در گرایش افراد به سیگار دارند. برخی افراد برای پذیرفته شدن از سوی جامعه سیگار می‌کشند، برخی دیگر با این روش خود را رشد یافته‌تر و بزرگ‌تر جلوه می‌دهند و برخی برای تسکین آلام خود به سیگار پناه می‌برند. در این بین، یکی از مهم‌ترین علت‌‌های گرایش اعتیاد به نیکوتین، شکست در تنظیم هیجانات است. «زمانی که در آزمون نمره خوبی نگرفتم، در کارم به مشکل خوردم، از دست همسرم ناراحت شدم و ... به شدت ناراحت و مایوس شدم و برای آرام شدن و فراموش کردن این لحظات سخت، شروع به سیگار کشیدن کردم»؛ در گفت‌وگو‌های مختلف با افراد سیگاری بارها و بارها به چنین جملاتی برمی‌خوریم که افراد از فرط ناراحتی یا حتی خوشحالی، به دلیل نبود تنظیم هیجانی، به منظور تسکین درد و ناراحتی به استعمال سیگار روی می‌آورند، گویی که سیگار را مأمنی برای درمان دردها و هیجان‌های ناخوشایند خود می‌دانند. تحقیقات مختلف نشان می‌دهند که وقتی افراد در مواجهه با موقعیت‌های تنش‌زا قادر به تنظیم شناختی هیجان خود نیستند، به منظور رفع و اجتناب از این موقعیت‌ها به عنصری خارج از خود روی می‌آورند و این عنصر خارجی در افراد سیگاری اغلب استعمال سیگار است. منظور از تنظیم‌شناختی هیجان نحوه پردازش شناختی فرد هنگام مواجهه با وقایع ناگوار و استرس‌زاست. فرار و اجتناب از احساسات ناخوشایند به عنوان یک انگیزه اصلی برای مصرف سیگار در نظر گرفته شده است. افراد سیگاری معمولا گزارش می‌دهند که هدف از سیگار کشیدن کاهش احساسات ناخوشایند است و انگیزه سیگار کشیدن، بیشتر در پاسخ به خلق و خوی منفی به وجود می‌آید.

عوارض مصرف سیگار در زنان و مردان

به نظر می‌رسد حتی کسانی که سیگار مصرف می کنند به مضرات استعمال سیگار واقف هستند و از آسیب‌های جسمی و روان شناختی ناشی از استعمال که در رسانه‌ها، مجلات و .... فراوان درباره آن بحث شده است، آگاهی دارند. همه می‌دانیم که استعمال سیگار خطر بروز بیماری‌های ریوی و قلبی‌عروقی را افزایش می‌دهد، بهداشت دهان و دندان را دچار مشکل می‌کند و حتی در بروز اختلالات روان شناختی همچون افسردگی و اضطراب نقش دارد. اما نکته مهم تفاوت در عوارض مصرف سیگار در زنان و مردان است. شواهد پژوهشی مختلف نشان می دهد که میزان تحمل زنان در مقابل سیگار کمتر از مردان است. به عبارتی خطر بروز بیماری‌های ریوی و قلبی‌عروقی بین زنان سیگاری نسبت به مردان سیگاری بیشتر است. میزان بروز اختلالات افسردگی و اضطرابی نیز در زنان سیگاری نسبت به مردان سیگاری به میزان قابل توجهی سیر افزایشی را نشان می دهد. همه این عوامل نشان می‌دهد که افزایش استعمال سیگار را به ویژه در زنان باید جدی گرفت و برای رفع آن چاره اندیشی کرد.
وقتی پیشگیری را جدی نمی‌گیریم
سن شروع مصرف سیگار یکی از مهم‌ترین تعیین کننده‌های احتمال وابستگی به دخانیات، احتمال ترک سیگار و خطر پیامدهای ناخواسته سلامتی است. یکی از اولویت‌های بهداشت عمومی برای کاهش شیوع مصرف سیگار، پیشگیری از سیگاری شدن نوجوانان است زیرا اگر مصرف سیگار در دوران نوجوانی شروع نشود، احتمال کمتری دارد که فرد سیگاری شود و از طرف دیگر احتمال ترک در بزرگ سالان به طور معکوس با سن شروع به مصرف ارتباط دارد. حتی تجربه نامنظم مصرف سیگار در نوجوانی خطر مصرف سیگار در بزرگ سالی را به طور چشمگیری افزایش می دهد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که داشتن دوستان سیگاری و شرکت در جمع گروه‌های سیگاری در انتقال از مرحله غیر سیگاری به سیگاری شدن در دوران نوجوانی بسیار تعیین کننده بوده است. همچنین در صورت وجود فرد سیگاری در خانواده این احتمال بسیار بیشتر می‌شود. در همین زمینه خطر انتقال و سیگاری شدن در دانش آموزانی که فرد سیگاری در خانواده دارند، پنج برابر بیشتر از دانش‌آموزانی است که فرد سیگاری در خانواده ندارند.

ترک سیگار امکان پذیر اما مشکل است

باید بپذیریم درمان و ترک سیگار امکان‌پذیر ولی کاری بس مشکل است. نیکوتین ماده اعتیادآور سیگار است. زمانی که فردی مصرف سیگار را قطع می‌کند، طبیعی است که سندروم محرومیت از نیکوتین را تجربه کند زیرا بدن به ترشح مداوم نیکوتین در سیستم عصبی عادت کرده است. شدت سندروم محرومیت از نیکوتین به مقدار مصرفی فرد بستگی دارد و یکی از مهم‌ترین علل بازگشت و شکست در ترک سیگار است. توجه به دو هفته اول بعد از قطع سیگار بیشترین نقش را دارد و اشتیاق به سیگار پس از ترک ممکن است تا شش ماه ادامه یابد. همچنین آگاه باشید که در اغلب موارد موفقیت‌های بزرگ حاصل خرده رفتارهای بسیار کوچکی است که به عادت در می‌آید و زمینه‌ساز موفقیت‌ها و تغییرات بزرگ می‌شود. بنابراین با تکیه بر این دیدگاه حتی کاهش یک نخ سیگار نیز می تواند از جمله همین خرده رفتارهای کوچک باشد که زمینه ساز ترک کامل سیگار است. تعجیل در فرایند ترک اغلب همراه با بازگشت است بنابراین باید بسیار صبور بود.

نویسنده : مصطفی نجمی | پژوهشگر حوزه اعتیاد