حرمت مؤمن افضل از کعبه

گروه دین و اندیشه - حجه الاسلام والمسلمين عليرضا توحيدلو در یادداشتی نوشت:گویند: روزی مولانا، شمس تبریزی را به خانه اش دعوت کرد.

به گزارش بولتن نیوز، شمس به خانه ی جلال الدین رومی رفت و پس از این که وسائل پذیرایی میزبانش را مشاهده کرد از او پرسید: آیا برای من شراب فراهم نموده ای؟مولانا حیرت زده پرسید:

مگرتو شراب خوارهستی؟! شمس پاسخ داد: بلی.
مولانا: ولی من از این موضوع اطلاع نداشتم
حال که فهمیدی برای من شراب مهیا کن. در این موقع شب، شراب از کجا گیر بیاورم؟
به یکی از خدمتکارانت بگو برود و تهیه کند.
با این کار آبرو و حیثیتم بین خدام از بین خواهد رفت.
پس خودت برو و شراب خریداری کن.
در این شهر همه مرا میشناسند، چگونه به محله نصاری نشین بروم و شراب بخرم؟
اگر به من ارادت داری باید وسیله راحتی مرا هم فراهم کنی چون من شبها بدون شراب نه میتوانم غذا بخورم، نه صحبت کنم و نه بخوابم؟
مولوی به دلیل ارادتی که به شمس دارد خرقه ای به دوش می اندازد، شیشه ای بزرگ زیر آن پنهان میکند و به سمت محله نصاری نشین راه می افتد. تا قبل از ورود او به محله مذکور کسی نسبت به مولوی کنجکاوی نمیکرد.
اما همین که وارد آنجا شد مردم حیرت کردند و به تعقیب وی پرداختند. آنها دیدند که مولوی داخل میکده ای شد و شیشه ای شراب خریداری کرد و پس از پنهان نمودن آن از میکده خارج شد.
هنوز از محله مسیحیان خارج نشده بود که گروهی از مسلمانان ساکن آنجا، در قفایش به راه افتادند و لحظه به لحظه بر تعدادشان افزوده شد تا این که مولوی به جلوی مسجدی که خود امام جماعت آن بود و مردم همه روزه در آن به او اقتدا می کردند رسید.
در این حال یکی از رقیبان مولوی که در جمعیت حضور داشت فریاد زد: ای مردم! شیخ جلاالدین که هر روز هنگام نماز به او اقتدا میکنید به محله نصاری نشین رفته و شراب خریداری نموده است.
آن مرد این را گفت و خرقه را از دوش مولوی کشید. چشم مردم به شیشه افتاد.
مرد ادامه داد: "این منافق که ادعای زهد میکند و به او اقتدا میکنید، اکنون شراب خریداری نموده و با خود به خانه میبرد!
سپس برصورت جلاالدین رومی آب دهان انداخت و طوری بر سرش زد که دستار از سرش باز شد و بر گردنش افتاد.
زمانی که مردم این صحنه را دیدند و به ویژه زمانی که مولوی را در حال انفعال و سکوت مشاهده نمودند.
یقین پیدا کردند که مولوی یک عمر آنها را با لباس زهد و تقوای دروغین فریب داده...
و در نتیجه خود را آماده کردند که به او حمله کنند و چه بسا به قتلش رسانند.
در این هنگام شمس از راه رسید و فریاد زد:
ای مردم بی حیا! شرم نمیکنید که به مردی متدین و فقیه تهمت شرابخواری میزنید،
این شیشه که می بینید حاوی سرکه است زیرا که هر روز با غذای خود تناول میکند " رقیب مولوی فریاد زد: "این سرکه نیست بلکه شراب است...
شمس در شیشه را باز کرد و در کف دست همه مردم از جمله آن رقیب قدری از محتویات شیشه ریخت و بر همگان ثابت شد که درون شیشه چیزی جز سرکه نیست.
رقیب مولوی بر سر خود کوبید و خود را به پای مولوی انداخت، دیگران هم دست های او را بوسیدند و متفرق شدند.
آنگاه مولوی از شمس پرسید: برای چه امشب مرا دچار این فاجعه نمودی و مجبورم کردی تا به آبرو و حیثیتم چوب حراج بزنم؟
شمس گفت: برای این که بدانی آنچه که به آن مینازی جز یک سراب نیست،
تو فکر میکردی که احترام یک مشت عوام برای تو سرمایه ایست ابدی،
در حالی که خود دیدی، با تصور یک شیشه شراب همه ی آن از بین رفت و آب دهان به صورتت انداختند و بر فرقت کوبیدند و چه بسا تو را به قتل می رساندند. این سرمایه ی تو همین بود که امشب دیدی و در یک لحظه بر باد رفت.
پس به چیزی متکی باش که با مرور زمان و تغییر اوضاع از بین نرود.(١)

دنیا همه هیچ و اهل دنیا همه هیچ
ای هیچ برای هیچ با هیچ مپیچ
دانی که پس از مرگ چه باقی ماند
عشق است و محبت است و باقی همه هیچ

بردن آبروی مومن جنگ با خداست

عقوبت دنیوی و اخروی ریختن آبروی مؤمن
امام صادق(ع) می فرمایند: کسی که به منظور عیب جویی و ریختن آبروی مؤمن و اینکه او را از نظر مردم بیندازد سخنی را نقل کند، خداوند او را از ولایتش بیرون کرده، به سوی ولایت شیطان
می فرستد ولی شیطان هم او را نمی پذیرد.
از نظر اسلام حفظ جان، مال و آبروی مردم و حتی اندیشه آنان محترم است و ریختن آبروی مؤمن بسیار خطرناک و گناه بزرگی به شمار می رود به همین دلیل است که امام صادق(ع) در حدیثی، حرمت مؤمن را از حرمت کعبه بالاتر دانستند.
اما متاسفانه گاهی دیده می شود در جامعه اسلامی حرمت و آبروی اشخاص حفظ نمی شود و با سادگی آبروی مسلمانی را می برند و هیچ توجهی به عقاب دنیوی و اخروی آن ندارند.
آبروی مؤمن به مثابه تمام سرمایه و اعتباری است که در طول زندگی با سختی آن را به دست آورده است. اما این امر مهم که در آیات و روایات اسلامی تأکید بسیاری به آن شده است ممکن است در اثر جهالت و یا غرض ورزی عده ای در یک لحظه از دست برود، چیزی که جبران آن بسیار مشکل است و حتی ممکن است هیچگاه جبران نشود.
لذا توجه به آموزه های دینی و عواملی که باعث ریختن آبروی مؤمن می شود بسیار ضروری به نظر می رسد چرا که دقت در آیات و روایات نشان می دهد که خداوند توجه بسیاری به آن داشته تا جایی که هر چیزی که زمینه ریختن آبروی مؤمن می شود صراحتا به آن اشاره شده و از آن نهی شده است.
حفظ آبروی مؤمن آنقدر ارزش دارد که خداوند آن را خود بر عهده گرفته است.
پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می فرمایند: از خداوند درخواست کردم که در روز حساب، حساب رسی امت را به خودم واگذار کند که بندگان اگر لغزشی داشتند آبروی من پیش پیامبران پیشین نرود. خداوند پاسخ داد حساب آنها را خودم به عهده می گیرم که اگر لغزشی داشتند آبرویشان پیش تو نرود.
اباعبدالله الحسین(ع) همو که جان و آبرو و خانواده خویش را برای حفظ اسلام و جامعه اسلامی فدا کرد در حدیثی، آبروی مؤمن را یکی از حریم های پنجگانه الهی توصیف کرده و میفرماید:

" لِلهِ عَزَّ و جَلَّ فی بِلَادِهِ خَمسٌ حُرَم ؛ حُرمَةٌ رَسولِ اللهِ و حُرمَةُ آلِ الرَّسولِ و حُرمَةُ کِتابِ اللهِ عَزَّ و جَلَّ و حُرمَةُ کَعبَةِ اللهِ و حُرمَةُ المُؤمِنِ "
مملکت خداوند بزرگ را پنج حریم است:
١- حریم پیامبر(ص)
٢- حریم آل پیامبر
٣- حریم کتاب خدای بزرگ
۴- حریم کعبه الهی
۵- حریم مؤمن
در روایتی پیامبر خدا محمد مصطفی(ص) رو به کعبه کرد و فرمود: "آفرین بر تو ای خانه(خدا) چقدر نزد خداوند بزرگی و حرمت داری!
اما به خدا سوگند که مؤمن (نزد خداوند) محترم تر از توست، زیرا خداوند از تو یک چیز را حرام و محترم قرار داده است،
ولی از مؤمن سه چیز را: مالش ، جانش و گمان بد او را محترم قرار داده است.
همچنین رسول خدا(ص) فرمود: هر حسنه ای صدقه است و هر چیزی که مرد مسلمان از ثروت خود برای خود و خانواده اش انفاق کند، برای او صدقه (نزد خدا) نوشته می شود و هر چیزی که شخص مسلمان به وسیله آن، آبروی خود را حفظ کند، برای او به خاطر حفظ کردنش، صدقه نوشته می شود.
در احادیث بسیاری از ائمه معصوم(علیهم السلام) بر دفاع از آبروی مؤمن تأکید شده است.
امام صادق(ع) می فرمایند: هر کس از شما بتواند خداوند متعال را با دستی نیالوده به خون و اموال مسلمانان و زبانی سالم از لطمه زدن به آبروی آنان دیدار کند، پس باید چنین کند.
همچنین امام زین العابدین(ع) فرمود: هر که از لطمه زدن به آبروی مسلمانان خودداری کند، خداوند عز و جل روز قیامت از لغزش او درگذرد. مردی در حضور رسول خدا(ص) از کسی بدگویی کرد، در همان جا فرد دیگری از او دفاع کرد. حضرت فرمودند : "کسی که جلوی آبروریزی برادر مؤمنش را بگیرد، از آتش دوزخ در امان است.
و در روایت دیگر است که فرمودند: کسی که در غیاب برادر (مسلمان) خود از او دفاع کند، بر خداوند لازم است که او را از آتش جهنم محافظت کند.در حدیثی از امام صادق(ع) چنین آمده است که فرمود: خدای بزرگ می فرماید:
هر که بنده مؤمنم را خوار سازد مرا به ستیز فرا خوانده است و هر که بنده مؤمنم را بزرگ دارد از خشمم در امان ماند.
بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی غیبت مؤمن حرام و از گناهان کبیره به شمار می رود و در روایت آمده است که  کسی که در مجلسی غیبت برادر خود را بشنود و در مقام رد آن بر آید و از او دفاع کند خداوند هزار نوع از شرور دنیا و آخرت را دور خواهد ساخت.
از این روایت چنین برداشت می شود که نه تنها نهی از غیبت کردن کافی نیست. بلکه بر هر فردی لازم است که از برادران دینی خود دفاع کند و در حفظ آبروی وی بکوشد و انتقادها و عیب هایی را که به برادر دینی اش وارد می شود با توجیه صحیح و خداپسندانه دفع کند و زمینه شایعه پراکنی ها و اشاعه فحشاء را از بین ببرد تا دیگر کسی جرأت نکند بدون دلیل مطلبی را به کسی نسبت دهد. 
١- اتهام،
٢- حسادت،
٣- افراط در شوخی و خنده،
۴- استهزاء،
۵- تجسس،
۶- عیب گویی،
٧- غیبت از عوامل آبروریزی به شمار می رود.
امام صادق(ع) می فرمایند: کسی که به منظور عیب جویی و ریختن آبروی مؤمن و اینکه او را از نظر مردم بیندازد سخنی را نقل کند، خداوند او را از ولایتش بیرون کرده، به سوی ولایت شیطان
می فرستد ولی شیطان هم او را نمی پذیرد.

ابی برده گوید: پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) با ما نماز گذارد و پس آنگاه شتابناک به پا خواست و به سوی در مسجد رفت و دست بر در نهاد و با صدایی بلند بانگ برداشت:
ای ایمان آورندگان به زبان که ایمان در دلتان جای نگرفته!
عیب های مؤمنان را نجویید؛
زیرا هر که عیب های مؤمنان را بجوید خداوند نیز در پی عیب های او باشد و هر که خداوند عیب هایش را بجوید رسوایش سازد هر چند درون خانه اش باشد.

سیره‌ معصومین(ع) در حفظ آبروی مؤمن

محمد بن فضیل گوید: به امام موسی بن جعفر علیه السلام عرض كردم: قربانت گردم، درباره یكی از برادرانم خبری به من رسیده است كه در شأن او نیست از خود وی پرسیدم انكار كرد، در صورتی كه گروه موثّقی آن را به من اطلاع داده است.
امام فرمود: ای محمد چشم وگوش خود را نسبت به برادرت تكذیب كن، اگر پنجاه نفر پیش تو قسم بخورند و علیه برادرت گواهی دهند، ولی برادرت خلاف آن را بگوید گفته وی را تصدیق و آنها را تكذیب كن و نباید چیزی را كه باعث سر شكستگی اوست و به آبرو و حیثیّت او لطمه می زند در مورد او منتشر كنی زیرا در این صورت جزء كسانی هستی كه خدا درباره آنان فرموده است:
« آنان كه دوست دارند کار زشتی درباره مؤمنین فاش گردد برای آنها در دنیا و آخرت عذاب دردناكی است» 

احترام مومن بالاتر از احترام كعبه

حفظ آبروي مردم بويژه مؤمنان، از ارزش والايی در پيشگاه الهی برخوردار است.
مطابق روايت:الْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنَ الْكَعْبَةِ؛احترام مومن از احترام كعبه نيز بالاتر است.
خصال صدوق، ج۱، ص۲۷
حفظ آبروي مومن بقدري اهميت دارد كه خداوند در پاره‌اي اوقات، خطاهاي انسان مؤمن را از ملائكه نيز پوشيده مي‌دارد. البته اين هنگامي است كه ما حدود الهي را شناخته و حقوق او را رعايت كنيم،
تا پيش او وجيه و آبرومند شويم، آنگاه او آبروي ما را پيش فرشته‌ها هم حفظ مي‌كند. اگر يک وقتي پاي ما لغزيد، نمي‌گذارد آن ملائكه هم بفهمند!
چه رسد به ديگران، حتي وجود مبارک پيامبر اعظم؛

چه آنكه در روايت آمده است: وجود مبارک رسول گرامي(صلی الله علیه وآله وسلم) نقل مي‌كند كه من به خداي سبحان عرض كردم در قيامت، بررسي اعمال امت مرا به من واگذار كن كه اگر در بين آنها كساني بودند، لغزشي داشتند، آبروي من پيش انبياي ديگر نرود.إِنَّ عَلَيْنَا حِسَابَهُمْ
(سوره غاشيه آیه ٢۶) جواب آمد: من اعمال برخي از اينها را خودم به عهده مي‌گيرم، بررسي مي‌كنم كه حتي تو هم متوجه نشوي! كه اگر اينها لغزشي داشتند، آبروي اينها پيش تو هم نرود.
اينها همه نشان از اهميت و ارزش بالاي آبرو و حرمت مومن، بعنوان خليفه خدا در زمين دارد. عزت و حرمت مؤمن از جانب حق تعالي به او عنايت شده است: لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ
(سوره اسرا آیه ٧٠) و همين امر سبب ارزش والاي آن است، از اين رو تعدي به آبروي ديگران جزء گناهان كبيره محسوب شده و از طرف خداوند وعده عذاب اليم داده شده است.
در آيات قرآن ربا بعنوان جنگ و محاربه با خدا و پيامبر تعبير شده است،
اما با اين حال در روايت نبوي آمده: ربا هفتاد و سه قسم است...
و بدتر از همه رباها، تجاوز به آبروي مسلمان است.
در آموزه‌هاي اسلامي، حقوق بشر و حق الناس تنها در جسم و جسد و اموال او خلاصه نمي‌شود و حفظ آبرو در كنار حفظ مال و جان داراي اهميت است.
پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايند: همه چيز مسلمان، از مال، آبرو و خونش بر مسلمان ديگر حرام است و حتي مي‌توان در برخي موارد از مال و جان گذشت تا آبرو و حيثيت مؤمني حفظ شود.
و نيز از حضرت امیرالمؤمنین علي(ع) روايت شده: مال خود را به كسي كه براي تو از آبرويش (مايه) گذاشته است، ارزاني دار، زيرا هيچ چيز با بخشيدن آبرو برابري نكند.
اميرمؤمنان علی(ع) مقدار پنج وسق (حدود پنج بار) خرما براي مردي فرستاد. آن مرد شخصي آبرومند بود و از كسي تقاضاي كمک نمي‌كرد، شخصي در آنجا بود به حضرت گفت: آن مرد كه تقاضاي كمك نكرد، چرا براي او خرما فرستادي؟
به علاوه يك وسق براي او كافي بود. حضرت امیر علیه السلام به او فرمود:
خداوند امثال تو را در جامعه ما زياد نكند، من مي‌دهم، تو بخل مي‌ورزي، اگر من آنچه را كه مورد حاجت او است، پس از درخواست او به او بدهم، چيزي به او نداده‌ام، بلكه قيمت آبرويي را كه به من داده، به او داده‌‌ام. اگر صبر كنم تا او درخواست كند، در حقيقت او را وادار كرده‌ام كه آبرويش را به من بدهد، آن رويي را كه در هنگام عبادت و پرستش خداي خود و خداي من، به خاک مي‌سايد.
متاسفانه بعضا شاهد هستيم كه در جامعه اسلامي، به اين مهم چندان توجهي نمي‌شود.
گاهي مشاهده مي‌شود كه بعضي افراد براي لگد كردن سهوي كفشي به اين خاطر كه حق‌الناسي بر گردنشان نماند، از صاحب كفش تقاضاي عفو مي‌كنند، اما به راحتي آبروي ديگران را لگدمال مي‌كنند و اصلا احساس گناه نمي‌كنند. به عنوان نمونه، در يک هيات مذهبي و در جمعي كه متشرع به آداب ديني هستند، شخصي بعد از تلاوت قرآن بدون توجه و التفات، قرآن را روي زمين مي‌گذارد، در اين حال شخصي كه داعيه احترام به كلام خدا و كتاب وحي دارد، با لحني توهين‌آميز و عباراتي سخيف، شخص خاطي را مورد عتاب قرار داده و قرآن را از روي زمين بر مي‌دارد و آن شخص را در ميان جمع، تحقير مي‌كند و به خيال خود با آن رفتار، از ساحت قرآن دفاع نموده است، در حالي كه روح مؤمني را آزرده و آبروي وي را خدشه‌دار كرده است و متوجه نيست كه اگر قرآن داراي مقام و منزلت است،
آبروي مؤمن نيز ارزشي والا دارد.
اميد است افراد جامعه با عنايت به جايگاه والاي مؤمن و ارزش و اهميت بالاي حفظ آبروي مؤمن، بيش از پيش نسبت به اين مهم اهتمام ورزند.

آیا دوست دارید آبروی شما حفظ شود؟

اسلام دین مهربانی و عطوفت، دین انسانیت و عزت است، دینی که به پیروانش اجازه نمیدهد حتی در حین نماز سلامی را بی جواب بگذارند، دینی که عالی ترین ملاک های رفتار اجتماعی را ببان میکند...
یکی از این موارد اخلاقی، اجتماعی حفظ آبرو است که دین به انسان اجازه نمیدهد نه آبروی خود را ببرد و نه آبروی دیگری را...
برای این که بیشتر با اهمیت موضوع آشنا شویم حدیثی از امام صادق علیه السلام ذکر می شود.
امام صادق عليه‌السلام فرمود كه رسول خدا فرمودند: خداوند تبارک و تعالي فرموده است: هر كس دوستي از دوستان مرا خوار كند، در كمين جنگ با من نشسته است.

آبروی مؤمن در روایات

آبرو در لغت به معنای ناموس و شرف و اعتبار و ... آمده و انسان به خاطر کرامت ذاتی که دارد جانشین خداوند متعال در روی زمین شده و از طرفی فرشتگان هم مأمور به سجده کردن برای انسان شدند تا جایی که ابا کننده از آن از درگاه الهی رانده شد.
بنابراین نفس این انسان محترم است و شایسته احترام.
از نظر اسلام حفظ جان، مال و آبروی مردم و حتی اندیشه آنان محترم است و احترام به ناموس دیگران را بسیار مهم می شمارد.
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: حرمت مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است. به گونه ای که مال مؤمن را دارای حریمی چون خودش در نظر گرفته اند. اسلام عزیز آبروی مسلمان را بسیار ارزشمند می داند و ریختن آن را بسیار خطرناک و گناهی بزرگ شمرده است. متاسفانه در جامعه ما چیزی که نزد برخی ها ارزش ندارد همین آبروی مسلمان است که آن را خیلی راحت مورد تاخت و تاز قرار می دهند و خود و دیگران را گرفتار عذاب الهی می کنند.

آبروی مؤمن محصول یک عمر زندگی، تلاش و سختی است و تمام سرمایه ی او می باشد. اما این امر مهم که در آیات و روایات اسلامی تأکید بسیاری به آن شده است ممکن است در اثر جهالت و یا غرض ورزی عده ای در یک لحظه از دست برود، چیزی که جبران آن بسیار مشکل است و حتی ممکن است هیچگاه جبران نشود.
لذا توجه به آموزه های دینی و عواملی که باعث ریختن آبروی مؤمن می شود بسیار ضروری به نظر می رسد چرا که دقت در آیات و روایات نشان می دهد که که خداوند توجه بسیاری به آن داشته تا جایی که هر چیزی که زمینه ریختن آبروی مؤمن می شود صراحتا به آن اشاره شده و از آن نهی شده است.

تعریف آبرو

آبرو در لغت به معنای
١- عرق ، خوی ، آب رخ ، آب روی 
٢- اعتبار ، قدر ، جاه ، شرف ، عرض و ناموس است . و در اصطلاح آبروی کسی را ریختن : وی را مفتضح کردن ، او را مفتضح نمودن.(۲)
عرض جمع اعراض است به معنی تبار و حسب و نسب و شرف و امثال اینها که مایه ی فخر و مباهات است ، آبرو ، ناموس ، شرف ، قدر ، مقام و اعتبار .(۳)

اهمیت حفظ آبروی مؤمن

پوشاندن زشتی و بدی و قبیح و عیب، از نعمت های بزرگ و احسان های عظیم و الطاف بی بدیل حق درباره عبد است. و باید دانست وقتی خدای مهربان در دنیا بدی و زشتی بنده مؤمنش را
می پوشاند و آبرویش را میان مردم حفظ می کند، قطعا در قیامت به بنده مؤمنش و گنهکار بازگشت کننده به درگاهش توجه بیشتری خواهد کرد،
و زشتی و بدی اش را بیش از پیش پرده پوشی خواهد نمود.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم)
می فرمایند: از خداوند درخواست کردم که در روز حساب حساب رسی امت را به خودم واگذار کند که بندگان اگر لغزشی داشتند آبروی من پیش پیامبران پیشین نرود. خداوند پاسخ داد حساب آنها را خودم به عهده می گیرم که اگر لغزشی داشتند آبرویشان پیش تو نرود.
با توجه به اینکه خداوند حفظ آبرو را به این اندازه مهم داشته که حتی نزد پیامبر خود نمی خواهد که آبروی بنده داش ریخته شود، پس چگونه انسانها به خود اجازه می دهند که با آبروی یگدیگر بازی کنند.

توجه به اصل کرامت انسان

لِلهِ عَزَّ و جَلَّ فی بِلَادِهِ خَمسٌ حُرَم ؛ حُرمَةٌ رَسولِ اللهِ و حُرمَةُ آلِ الرَّسولِ و حُرمَةُ کِتابِ اللهِ عَزَّ و جَلَّ و حُرمَةُ کَعبَةِ اللهِ و حُرمَةُ المُؤمِنِ "
مملکت خداوند بزرگ را پنج حریم است:
١- حریم پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)
٢- حریم آل پیامبر
٣- حریم کتاب خدای بزرگ
۴- حریم کعبه الهی
۵- حریم مؤمن 
از منظر قرآن کریم، انسان نسبت به سایر مخلوقات از کرامت و جایگاه ویژه ای برخوردار است و این کرامت در پرتو ایمان و تقوای الهی ایجاد می شود.

خداوند متعال در قرآن می فرمایند:
إنَّ أکرَمَکُم عِندَالله أتقَاکُم
به درستی که ارجمندترین شما نزد خدا، پرهیزگارترین شماست.
بنابرین مؤمنان در نزد خداوند دارای کرامت و مرتبه ای بلند هستند و آنچه که سبب پایمال شدن این کرامت شود از نظر دین مذموم است.
روایت شده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) رو به کعبه کرد و فرمود: آفرین بر تو ای خانه (خدا) چقدر نزد خداوند بزرگی و حرمت داری! اما به خدا سوگند که مؤمن (نزد خداوند ) محترم تر از توست، زیرا خداوند از تو یک چیز را حرام و محترم قرار داده است،
ولی از مؤمن سه چیز را : مالش، جانش و گمان بد او.
مقدس ترین سرزمین کعبه مکرمه ( قبله گاه مسلمانان و نمازگزاران ) است، به گونه ای که بدون توجه به آن نماز باطل است و حیوانی که به آن سو ذبح نشود، حرام است. تکریم و احترام کعبه بر همه واجب و اهانت به آن، حرام و گناه بزرگی است.
هر کس نسبت به آن قصد سوء داشته باشد (مانند ابرهه) با لشکر شکست ناپذیر " طیر ابابیل " رو به رو خواهد شد، ولی مؤمن بالاتر از کعبه قرار دارد.
بنابراین مؤمن حقیقی برای حفظ کرامت دیگران یا گمان نیکو با آنها برخورد می کند و به خود اجازه نمی دهد که از طریق وسوسه های شیطانی، بدون هیچ دلیل محکم و استوار بدبین شود و با دیده حقارت به آنها بنگرد.

لزوم حفظ آبروی مؤمن

رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم): هر حسنه ای صدقه است و هر چیزی که مرد مسلمان از ثروت خود برای خود و خانواده اش انفاق کند، برای او صدقه (نزد خدا) نوشته می شود و هر چیزی که شخص مسلمان به وسیله آن ، آبروی خود را حفظ کند، برای او به خاطر حفظ کردنش، صدقه نوشته می شود.(۴)
ابو بصیر می گوید از امام باقر علیه السلام پرسیدم: مردی از یاران ما فقیر است و من می خواهم زکات خود را به او بدهم، اما او شرم می کند که زکات بگیرد. آیا لازم است به او بگویم که این زکات اموال است؟
حضرت در جواب فرمود: عملی که خدا بر تو واجب نموده انجام بده ولی مؤمن را خوار مکن.(۵)
امام صادق(علیه السلام ) می فرمایند: هر کس از شما بتواند خداوند متعال را با دستی نیالوده به خون و اموال مسلمانان و زبانی سالم از لطمه زدن به آبروی آنان دیدار کند، پس باید چنین کند.(۶)
امام زین العابدین (علیه السلام): هر که از لطمه زدن به آبروی مسلمانان خودداری کند، خداوند
عز و جل روز قیامت از لغزش او درگذرد.(۷)

قیصر روم به کشیشی گفت: بالاترین حکمت چیست؟
گفت: شناختن قدر خویش،
پرسید کاملترین عقل کدام است؟
گفت: از حدود علم تجاوز نکردن،
سؤال کرد: بیشترین حلم چیست؟
گفت: بردباری در مقابل دشنام،
پرسید: بالاترین نگهبان حیثیت چیست؟
گفت: نگهداشتن آبرو ...(۸)

دفاع از آبروی مؤمن

هر مسلمانی وظیفه دارد به اندازه توان خود، آبروی برادر مومن خود را حفظ کند و نگذارد خدشه ای به آن وارد شود.
مردی در حضور رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) از کسی بدگویی کرد، در همان جا فرد دیگری از او دفاع کرد. حضرت فرمودند:
کسی که جلوی آبروریزی برادر مؤمنش را بگیرد، از آتش دوزخ در امان است.
و در روایت دیگر است که فرمودند:

کسی که در غیاب برادر (مسلمان) خود از او دفاع کند، بر خداوند لازم است که او را از آتش جهنم محافظت کند.(٩)
امام صادق علیه السلام فرمود: خدای بزرگ می فرماید هر که بنده مؤمنم را خوار سازد مرا به ستیز فرا خوانده است و هر که بنده مؤمنم را بزرگ دارد از خشمم در امان ماند.(۱۰)
و نیز در روایت آمده است که  کسی که در مجلسی غیبت برادر خود را بشنود و در مقام رد آن بر آید و از او دفاع کند خداوند هزار نوع از شرور دنیا و آخرت را دور خواهد ساخت.(۱۱)
بنابراین تنهاد نهی از غیبت کردن کافی نیست بلکه بر هر فردی لازم است که از برادران دینی خود دفاع کند و در حفظ آبروی آنها بکوشد. یعنی بر هر مسلمانی لازم است انتقادها و عیب هایی را که به برادر دینی اش وارد می شود با توجیه صحیح و خداپسندانه دفع کند و زمینه شایعه پراکنی ها و اشاعه ی فحشاء را از بین ببرد تا دیگر کسی جرأت نکند بدون مدرک و شواهد متقن آبروی کسی را نشانه رود.

عوامل آبروریزی

۱- اتهام

یکی از مواردی که باعث ریختن آبروی مومن میشود تهمت زدن به افراد است.
ابن ابی یعفور می گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: هر که بر مرد یا زنی مؤمن به آنچه که در آن ها نیست افترا بندد خداوند او را در روز رستاخیز در "طینت خبال " برانگیزاند تا از سخنی که گفته به در آید. عرض کردم "طینت خبال" چیست؟ فرمود: آب چرکینی که از فرج زنان بدکاره بیرون آید.
امام باقر علیه السلام روایت نموده که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: دشنام گویی به مؤمن ، هرزگی ، و پیکار با او کفر و خوردن گوشتش (باغیبت) نافرمانی خداست.(١٢)

٢- حسادت

عده ای از مردم برای اینکه به اشخاص حسادت می برند به تحقیر کردن طرف مقابل می پردازند.
و حتی گاهی شرم نکرده و در حضور او بدگویی می کنند. و با کمال تعجب این رفتار خود را پسندیده می شمارند و آن را صراحت لهجه نام می گذارند در صورتی که باید این صفت را بی حیایی نامید.
بی جهت آبروی بندگان خدا را بردن و نسبت به مردمی شریف بی احترامی روا داشتن ، جز بی شرمی ، چیز دیگری نیست. این افراد گاهی به صورت شوخی و استهزاء و متلک گفتن ، مقصود خود را انجام می دهند. بدگویی ناپسند است خواه در جلسه خصوصی باشد ، خواه در جلسات بزرگ ، خواه در روزنامه باشد خواه به صورت بیانیه در آید ؛ قبیح به هر لباس درآید قبیح است.

٣- افراط در شوخی و خنده

در روایت آمده است که: مزاح ناروا و مسخرگی ، زبان را از اینگونه سخنان نگهدار که آبرو را می برد، موجب سقوط و مایه دشمنی است، نهال عداوت در دلها می نشاند، با کسی مزاح نکن و اگر با تو مزاح کردند جواب نده تا رشته سخن عوض شود، از کسانی باش که با بزرگی از لغویات می گذرند.(١٣)
پیامبر اکرم(صلوات الله علیه و آله وسلم) میفرمایند: شوخی بیش از اندازه و بسیارآبرو را
می برد. خنده زیاد ایمان را محو می کند.
عنبسه عاید نقل می کند: شنیدم حضرت صادق(علیه السلام) می فرمود: خنده بسیار آبرو را می برد.(١۴)
و امام صادق(علیه السلام )می فرماید: مبادا مزاح کنید که آبرو را می برد.(١۵)
و البته باید دانست که در این جا مطلق مزاح کردن منظور نیست، رعایت نکردن حد ومرزهای شوخی و خنده طبق فرمایشات معصومین(علیهم السلام) باعث ریختن آبرو می گردد.

۴- استهزاء

خداوند متعای در سوره حجرات می فرمایند:
لَا یَسخَر قَومٌ مِن قَومٌ.(١۶)
یکدیگر را مورد مسخره و استهزاء قرار ندهید.
بی شک استهزاء مؤمن و برجسته کردن نقص های ظاهری او و سرزنش کردن انسان به خاطر خطاهایی که مرتکب شده و همچنین نگاه تحقیر آمیز به او  باعث تحقیر و ریختن آبروی او می شود.

۵- تجسس

تجسس نیز از مواردی است که در قرآن به صراحت از آن نهی شده و حتی در هیچ موردی و در هیچ شرایطی انجام آن در زندگی شخصی افراد مجاز شمرده نشده و این صراحت در نهی دلالت بر گناه بودن آن دارد.
ارتباط بین تجسس و ریختن آبروی مؤمن به این صورت است که اگر شخصی در زندگی خصوصی مردم تجسس کند. سعی می کند از تمام زوایای زندگی آنان آگاه شود و از هر مسئله ای که بدست آورد کنجکاوی او بیشتر می شود و بازگو کردن این مسئل به افراد دیگر ممکن است باعث هتک حرمت شخص و افشای مسائلی شود که شخص به آن راضی نیست.

۶- عیب گویی

یکی از مهم ترین راههای حفظ آبروی برادر دینی، پوشیدن کاستی های اوست. و به همین دلیل خداوند متعال که از عیان و نهان بشر آگاه است، ستار العیوب است و عیوب مردم را برملا نمی کند. پس چگونه بر انسانی که خود از عیوب عاری نیست جایز است که به عیوب مردم بپردازد و سعی در برملا کردن نواقص آنها و بدنام کردن و آشکار کردن خطاهای او باشد.

روزى حضرت عیسى(علیه السلام) از حواریون خود سؤال کردند، اگر شما در جایى ببینید یکى از دوستان و برادرانتان هنگام خواب لباسش کنار رفته و مقدارى از عورتش ظاهر شده است، آیا سعى مى‌کنید که او را بپوشانید و یا این که عورتش را بیش تر مکشوف مى‌سازید؟ آنها در پاسخ گفتند: روشن است، سعى مى‌کنیم عورتش را بپوشانیم. حضرت فرمودند: خیر، شما این کار را نمى‌کنید، بلکه همه آن را نمایان مى‌کنید. آنها از این سخن حضرت عیسى(علیه السلام) تعجب کردند، اما متوجه شدند که در این پرسش و پاسخ سرّى نهفته است.
حضرت عیسى(علیه السلام) با این کار مى‌خواستند به یاران و شاگردانشان بفهمانند که حق مؤمن بر مؤمن این است که عیب او را بپوشاند و نه تنها آن را بازگو نکند، بلکه اگر مى‌تواند پرده پوشى هم بکند تا آبرویش محفوظ بماند.(۱۷)
بنابراین اگر انسان کار بدى از کسى سراغ دارد نه تنها نباید از او غیبت کند و بدى او را براى دیگران بازگو نماید، بلکه باید سعى کند که این عیب مکشوف نشود و مکتوم باقى بماند؛ یعنى خطایى که از او سر زده در بین مردم و مسلمان‌ها زبان به زبان پخش نگردد.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: کسی که به منظور عیب جویی و ریختن آبروی مؤمن و این که او را از نظر مردم بیندازد سخنی را نقل کند، خداوند او را از ولایتش بیرون کرده، به سوی ولایت شیطان می فرستد ولی شیطان هم او را
نمی پذیرد.(۱۸)
ابی برده گوید: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم با ما نماز گذارد و پس آنگاه شتاب ناک به پا خواست و به سوب در مسجد رفت و دست بر در نهاد و با صدایی بلند بانگ برداشت: ای ایمان آورندگان به زبان که ایمان در دلتان جای نگرفته! عیبهای مؤمنان را نجویید؛ زیرا هر که عیب های مؤمنان را بجوید خداوند نیز در پی عیب های او باشد و هر که خداوند عیب هایش را بجوید رسوایش سازد هر چند درون خانه اش باشد.(١٩)

٧- غیبت

رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: کسی که راه رفت در غیبت برادرش و کشف سرّ او ، اول قدمی که بردارد در جهنم گذارد، و کشف کند خداوند سرّ او را در بین خلایق "(٢٠)
و در روایت دیگر است که فرمودند: " شب معراج به قومی گذشتم که روی خود را با چنگالهایشان خراش می دادند و با آن صورت و سینه هایشان را می خراشیدند... از جبرئیل پرسیدم اینها کیانند؟ گفت: اینها کسانی هستند که گوشت های مردم را می خوردند (غیبت مردم را می کردند) و و درباره آبروی آنها سخن می گفتند.(٢١)
بنابراین کسی که در دنیا به غیبت دیگران
می پردازد و آبروی دیگران را می برد، خداوند نیز در برزخ و قیامت او را مفتضح می گرداند، و در جهنم نیز با رسوایی و بی آبرویی به سر خواهد برد.
امام صادق(علیه السلام) از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلم) روایت کردند که فرمودند: "ای گروهی که به زبان ایمان آوردید و ایمان به قلب شما وارد نشده، مذمت نکنید مسلمانان را و جستجو نکنید قبایح مستوره ی آنان را ؛ زیرا که کسی که عورات آنها را جستجو کند ، خداوند جستجو کند عورات او را ؛ و کسی را که خدا جستجوی عورات او کند، مفتضح کند او را اگر چه در خانه اش باشد.(٢٢)
خداوند متعال غیور است و هتک آبروی مؤمنان هتک حرمت الهی است و اگر انسانی بی حیایی را از حد گذراند و آبروی مؤمنی را ریخت خداوند هم آبروی او را می ریزد و عیوب پنهان او را که به لطف ستاریت خود پنهان داشته بود، آشکار می کند و او را  در بین مردم در دنیا و آخرت مفتضح می کند.
امام باقر علیه  السلام می فرمایند: " رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در معراج عرض کرد:

ای پروردگار چگونه است حال مؤمن نزد تو ؟ فرمود : ای محمد ، کسی که اهانت کند برای من دوستی را ، پس به تحقیق ظاهر شده است به محاربه ی با من ؛ و من سریع تر هستم به سوی یاری کردن دوستان خودم از هر چه " (٢٣)

٨- اظهار نیاز نزد مردم

یکی از عواملی که باعث ریختن آبروی افراد می شود اظهار نیاز و خواهش از مردم است که باعث شکسته شدن عزت و کرامت انسان می شود. در اینجا اولین چیزی که آسیب می بیند، خود حقیقت انسان و کرامت و شخصیت اوست که در حدیث داریم که مؤمن حرمتی بالاتر از کعبه دارد.
و به همین دلیل است که در روایات اجازه هر کاری به مؤمن داده شده جز آنکه با درخواست و اظهار عجز خود را حقیر کند. به دلیل این که اظهار نیاز باعث از بین رفتن آبروست چنان که امام سجاد علیه السلام فرموده است: درخواست نیازها از مردمان مایه ی خوار زیستن و از بین بردن حیا و کاسته شدن وقار است، و این همان فقر نقد است، و کم درخواست کردن از مردمان همان بی نیازی ( و توان گری ) نقد است.(٢۴)
آبروی انسان حریمی است که چون فرو ریزد ، حرمتهای بسیاری شکسته شود. بنابراین بالاترین ستم انسان به خودش این است که حرمت و عزت خود را نگه ندارد و نباید کرامت انسانی و عزت ایمانی با ذلت تکدی شکسته شود.
امام صادق علیه السلام به یکی از خدمتگزاران خود که به محل کسب و کارش حاضر نشده بود و به سبب بیکاری آبرو و عزت او در مخطره قرار گرفته بود فرمود: " ای بنده خدا عزت خود را نگهدار " آن خدمتگزار گفت : "فدایت شوم عزت من در چیست ؟" فرمودند : " به بازار و محل کسب و کار خویش رفتن و کرامت خود را نگه داشتن "(٢۵)

٩- عوامل حفظ آبرو؛ بخشش

حضرت امیر المؤمنین علی (علیه السلام): بخشندگی ، نگاهدارنده آبروست ، و شکیبایی دهان بند بی خردان ، و عفو زکات پیروزی و دوری کردن ، کیفر خیانت کار و مشورت چشم هدایت است.(٢۶)
و در جای دیگر می فرمایند: بخیل ترین مردم در مال خویش بخشنده ترین آن هاست در آبروی خویش.(٢٧)

١٠- درخواست نکردن

امام علی(علیه السلام): آبروی تو یخی جامد است که درخواست آن را قطره قطره آب می کند، پس بنگر که آن را نزد چه کسی فرو می ریزی ؟(٢٨)

١١- دعا کردن

خدایا آبرویم را با بی نیازی نگهدار و با تنگدستی شخصیت مرا لکه دار مفرما، که از روزی خواران تو روزی خواهم، و از بدکاران عفو و بخشش طلبم !(٢٩)
ای خدای من تو را ستایش می کنم که چه بسیار عیبها و زشتیهای مرا پنهان ساختی، و مرا مفتضح و رسوا نساختی، و چه بسیار گناهانم را در پرده پوشانیدی، و مرا میان خلق مشهور نگردانیدی، و چه بسیار عیب و عارها که من مرتکب شدم و تو پرده دری نکردی، و ننگ و عار آن را بر گردنم چون طوق نیفکندی، و زشتی اش را بر دیده های همسایگانم و حسودان نعمت هایی که مرا دادی آشکار نگردانیدی.(٣٠)

١٢- ترک جدل و نزاع

مولای متقیان حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام، می فرمایند: " مَن ضَنَّ بِعِرضِهِ فَلیَدَعِ المِرَاءَ " هر کس از آبروی خود بیمناک است از جدال بپرهیزد.(٣١)

۱۳- حق مسلمان بر برادرش

توجه به حقوقی که مسلمانان نسبت به یکدیگر دارند بسیار ضروری است لذا به حدیثی از نبی اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) در این زمینه اشاره می شود.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم)فرمودند: هر مسلمانی بر برادر مسلمانش ٣٠ حق دارد، که ذمه اش از این حقوق بری نمی شود، مگر به اداء آنها یا عفو صاحب حق.
آن حقوق عبارت اند از :

١- خطاها و لغزش های او را ببخشد.
٢- در ناراحتی ها و گرفتاری ها به او مهربانی کند.
٣- اسرار شخصی او را مخفی دارد.
۴- عیوب و نقائص وی را جبران کند.
۵- عذرش را بپذیرد.
۶- بدی او را انکار کند و در برابر غیبت کنندگان، در مقام دفاع از وی برآید.
٧- همواره او را نصیحت کند و خیر خواه او باشد.
٨- دوستی او را حفظ کند.
٩- پیمانش را نشکند و به عهد خویش وفا دار بماند.
١٠- در حال بیماری به عیادت او برود.
١١- در تشییع جنازۀ او حاضر شود.
١٢- دعوتش را بپذیرد.
١٣- هدیه اش را قبول کند.

١۴- عطای او را جزا دهد.
١۵- در مقابل احسان از او سپاسگزاری کند.
١۶- برای او یار و مددکار خوبی باشد.
١٧- ناموس او را چون ناموس خود حفظ کند.
١٨- نیازمندیهای او را بر طرف سازد.
١٩- برای حل مشکلات و انجام خواسته هایش، شفاعت و میانجی گری کند.
٢٠- عطسه اش را تحیت گوید و برایش سلامتی بخواهد.
٢١- گمشده اش را پیدا کند.
٢٢- سلامش را جواب دهد.
٢٣- سخنش را نیکو شمرد.
٢۴- انعام و پاداش او را بخوبی بدهد.
٢۵- سوگندهایش را تصدیق و تأیید کند.
٢۶- او را دوست بدارد و با وی دشمنی نورزد.
٢٧- او را چه ظالم باشد و چه مظلوم، یاری کند.
یاری ظالم آن است که او را از ظلمش باز دارد و یاری مظلوم آن است که او را بر گرفتن حقش مساعدت نماید.
٢٨- او را در سختیها و گرفتاریها تنها نگذارد و او را خوار نکند.
٢٩- از نیکی ها، آنچه برای خود دوست دارد، برای او هم دوست بدارد.
٣٠- آنچه از بدی ها برای خود نمی خواهد، برای او هم نخواهد.

سپس فرمود: اگر مؤمن یکی از این حقوق را ادا نکند، در قیامت صاحب حق، حق خود را از او مطالبه خواهد کرد.(٣٢)

منابع:
١- کتاب ملاصدرا تالیف هانری کوربن ترجمه و اقتباس ذبیح الله منصوری
٢- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، ج ١، ص، ٩۴، انتشارات نامن، چاپ دوم، قم
٣- لوییس معلوف، المنجد، ج ١، ص ١١٠٣
۴- نهج الفصاحه، ص ١٣
۵- گلچین صدوق، محمدحسین صفاخواه، ج ١، ص ١٨١
۶- محمدی ری شهری، میزان الحکمة، ج ٧، ص ١۴٧
٧- محمدی ری شهری، میزان الحکمة، ج ٧، ص ١۴٧
٨- جنتی، احمد، نصایح، ج ١، ص ٢٨۶
٩- نهج الفصاحه، ص ١٢
١٠- ثواب الاعمال محمد بن علی ابن بابویه،
ترجمه صادق حسن زاده، ص۵۴٩
١١- نقطه های آغاز در اخلاق عملی، محمدرضا مهدوی کنی، ص ١۶٠
١٢- ثواب الاعمال محمد بن علی ابن بابویه، ترجمه صادق حسن زاده، ص ۵۵٣
١٣- جنتی احمد، نصایح، ج ١، ص ٢٨٧
١۴- جنتی احمد، نصایح، ج ١،ص ۶۶۴
١۵- جنتی احمد، نصایح، ج ١،ص ۶۶۴
١۶- سوره حجرات آیه ١١
١٧- پندهای امام صادق علیه السلام به ره جویان صادق، مصباح یزدی، ص٢٠۴
١٨- مهدوی کنی، محمدرضا، نطفه های آغاز در اخلاق عملی، ١۴٨
١٩- ثواب الاعمال، محمد بن علی ابن بابویه، ترجمه صادق حسن زاده، ص ۵۵۵
٢٠- چهل حدیث، امام خمینی، ص ٣٠۴
٢١- چهل حدیث، امام خمینی، ص ٣٠۴
٢٢- چهل حدیث، امام خمینی، ص ٣٠۴
٢٣- چهل حدیث، امام خمینی، ص ٣٠۵
٢۴- سیره نبوی "منطق عملی"، ج ٢، مصطفی دلشاد تهرانی، ص ١٧٩
٢۵- سیره نبوی "منطق عملی"، ج ٢، مصطفی دلشاد تهرانی، ص ١٨٠
٢۶- نهج البلاغه، حکمت ٢١١         
٢٧- محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج ٧،ص ١۴۶
٢٨- نهج البلاغه، حکمت ٣۴۶
٢٩- نهج البلاغه، خطبه ٢٢۵
٣٠- صحیفه سجادیه، دعای شانزدهم، ص٨٧
٣١- نهج البلاغه، حکمت ٣۶٢
٣٢- بحار الانوار، ج ٧۴، ص ٢٣۶؛
مکاسب محرمه، شیخ انصاری، ص ۴٧