بروکراسی خودسوزی پرور!

گروه اقتصادی - علی رضا خدابخشی اقتصادشناس برجسته کشور نوشت:رسانه ها گزارش داده اند عمران، کارگر یک شرکت نفتی به علت عدم دریافت حقوق خود خودکشی کرده است. یادداشت زیر را یک سال قبل به مناسبت ماجرایی مشابه نوشته بودم:

به گزارش بولتن نیوز،بیشتر رسانه ها گزارش ندادند که کارگر خدماتی شهرداری آبادان که در اعتراض به عدم پرداخت معوقات مزدی، در مقابل شهرداری اقدام به خودسوزی کرده بود دیروز پس از یک هفته، جان خود را در بیمارستان از دست داد.

حل اختلافات کارگر و کارفرما براساس قانون کار برعهده هیئت های مخصوصی است که در اداره کار تشکیل می شود. شاید یکی از دلایلی که قانونگذار حل اختلاف کارگر و کارفرما را به قوه قضاییه ارجاع نداده است این بوده که در هیئت های وزارت کار سریع تر و روان تر بتوان احقاق حق کرد.

پیشتر در یادداشت های این کانال بارها از هزینه مبادله نوشته ام و بالابودن این هزینه را در اقتصاد ایران یاداور شده ام. اگر بخواهیم هزینه مبادله را به زبان ساده توضیح دهیم می توان گفت هر معامله یا تراکنش مالی و بانکی که قرار باشد اتقاق بیفتد یا هر پولی که در اقتصاد بخواهد جابجا شود نیازمند مقدماتی است که ان مقدمات در اقتصاد ایران بسیار الکی پیچیده و زمان بر است مثلا کارگر فوق الذکر اگر بخواهد حقوق معوقه خود را از شهرداری دریافت کند حداقل 6 ماه باید دوندگی کند. یا مثلا اگر بخواهد یک دادخواست علیه شهرداری تنظیم کند یک هفته زمان می برد! اشتباه نکنید از روند رسیدگی در یک هفته صحبت نمی کنم بلکه فقط تنظیم و تقدیم دادخواست یک هفته زمان می برد!

6ماه پیش برای تقدیم یک دادخواست برضد شهرداری تهران به اداره کار شمالشرق تهران مراجعه کردم. در کمال ناباوری کارمند متصدی دریافت دادخواست، نوبتی را برای یک هفته بعد به من داد تا به او مراجعه کنم و او فرم دادخواست را از من تحویل بگیرد! بعد از یک هفته که به او مراجعه کردم ظرف 2 دقیقه دادخواست را ثبت کرد و برای 45 روز بعد، زمان رسیدگی تعیین کرد!

 بروکراسی مزخرف جمهوری اسلامی به شدت فرصت سوز و خودسوزی پرور است. چند روز قبل از این، راننده مسافرکشی در میدان ونک تهران پرایدش را اتش زد! پیش از این پرونده بیماری را در بیمارستان میلاد پیگیری کرده بودم که - به علت تخلفات سازمان تامین اجتماعی و ناتوانی سازمان در حل و فصل ان- خودکشی کرد. خودکشی در بروکراسی جمهوری اسلامی هزینه مبادله ندارد!

فرایند کم کردن هزینه مبادله در جمهوری اسلامی خود دارای هزینه مبادله بالایی است! از جمله ابزارهایی که به کم کردن هزینه مبادله در جمهوری اسلامی کمک زیادی می کند رسانه است. دو رسانه وجود دارد که هزینه مبادله را برای اصلاح هزینه مبادله در جمهوری اسلامی به شدت کاهش می دهد اولی رسانه ملی و دومی و البته بهتر از اولی، بی بی سی! متاسفانه انقدر که اب در اسیاب دشمن بازدهی دارد در اسیاب ایرانی بازدهی ندارد!

از دوستی در رسانه ملی خواهش کردم خبر خودسوزی ابادان را پخش کند. با تعجب پیغام داد : در این برهه حساس؟! والبته چون voa خبر را پخش کرده بود همه مدیران خوزستان به عیادت کارگر شهرداری رفته بودند!

اگر بی بی سی کمی از مشکلات بانکها یا محیط کسب و کار یا انحصارها در ایران گزارش داده بود تا کنون اقتصاد ایران مقاومتی شده بود!

بخشی از هزینه مبادله در ایران ناشی از این است که برخی فرایندها به صورت اقتصادی تعریف نشده است. به عنوان مثال رسیدگی در هیات های تشخیص در وزارت کار که به دعاوی کارگری رسیدگی می کنند رایگان است. رایگان بودن این رسیدگی با توجیه حمایت از کارگر تثبیت شده اما موجب شده است هزینه زیادی به وزارت کار تحمیل شود و در نتیجه ان کمبود نیرو و اطاله دادرسی.

اگر این فرایند اقتصادی تعریف شده بود و هزینه دادرسی ابتدا از شاکی و در نهایت از محکوم دریافت می شد خود هیات تشخیص وزارت کار می توانست به یکی از ابزارهای کاهش بیکاری بدل شود. در چنین حالتی رسیدگی به دعاوی کارگری ظرف 48 ساعت هم ممکن بود. البته چنین امکانی نیازمند الزام قانونی وزارت کار به رسیدگی 48 ساعته هم بود. الزامی که اکنون در قانون کار به صورت 48 روزه هم وجود ندارد. به عبارت دیگر اگر فرایند رسیدگی در وزارت کار 48 سال هم به طول بیانجامد هیچ تخلفی نشده است.

شاید تاکید بر 48 ساعت برای کسانی که در فضای الوده بروکراسی جمهوری اسلامی تنفس کرده اند عجیب باشد، برای تقریب به ذهن این عده، رسیدگی به پرداخت خسارت در تصادفات رانندگی را یاداور می شوم که توسط بیمه ها انجام می شود و کمتر از 24 ساعت است.