شهرسازی مدرن و تاثیر آن در عفاف وحجاب

گروه اجتماعی- علی حجازیان- پژوهشگر شهرسازی اسلامی نوشت: برخلاف جوامع سنتی ما هرروز با افراد دیگری در تعامل هستیم که شاید هرگز ندیده‌ایم. همراه با شتاب گرفتن ضرباهنگ زندگی، مردم به نحو فزاینده‌ای خود را منزوی‌تر می‌کنند؛ اکنون ما بیشتر با فضای مجازی کنش متقابل داریم تا با همسایگان و اطرافیان، مدرنیته علاوه بر تأثیر بر شیوه‌های رفتار و عادت‌ها، الگوهای اندیشه و احساس را نیز متحول ساخته ورث اندیشه‌ورز مکتب شیکاگو درباره تأثیر شهرنشینی به‌عنوان پیامد مدرنیته می‌نویسد: در شهرها شمار انبوهی از مردم در مجاورت یکدیگر زندگی می‌کنند بی‌آنکه اکثر آن‌ها یکدیگر را شخصاً بشناسند و این تفاوت بنیادی شهر با دهکده‌های کوچک سنتی است.

به گزارش بولتن نیوز، اکثر تماس‌های میان ساکنان شهرها محدود و زودگذر و فقط وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف دیگری است.مدرنیسم به دنبال انقلاب صنعتی وبابسط تکنولوژی و علم‌گرایی پدید آمد و کلیه زمینه‌های فعالیت انسانی را فراگرفت از صنعت به معماری وازمعماری به هنر و درنهایت از همه‌ی این‌ها به شهرسازی رسوخ پیدا کرد و از مقبولیت خوبی در زمان خود بهره می‌برد .مدرنیسم به ایران نیز رسید و سبک معماری،شهرسازی و سبک زندگی ایرانیان را تحت تأثیر قرارداد و تعاملات انسان‌ها به دلیل تغییر در فرم و شکل شهر کاهش پیدا کرد. در دوران پهلوی با تغییر سبک و سیاق ایجاد مسکن در اطراف خیابان‌ها و تغییر الگوی مسکن‌سازی از درون‌گرایی به برون‌گرایی اولین تغییرات سبک زندگی در حوزه معماری و شهرسازی برای کم‌رنگ کردن بعد حریم و عفت خانواده‌ها آغاز شد.

اسلام به حفظ نهاد خانواده اهتمام ویژه‌ای دارد. می‌توان گفت خانواده شاهراه اصلی رسیدن به پیشرفت و کمال است و همین جایگاه سبب شده که دشمنان اسلام به‌وسیله‌ی عوامل مختلف در پی آن باشند که این مسیر را مسدود سازند. دشمن از این راه درصدد است تا باهدف گرفتن خانواده و تقدّس زدایی و از بین بردن کارکردهای آن جلوی پیشرفت جامعه را بگیرد زیرا پیشرفت و سلامت جامعه درگرو خانواده‌ی سالم است وباتوجه به جایگاه زن در خانواده تلاش‌های گوناگونی را انجام می‌دهد تا نقش زن و مادر در نظام خانواده کمرنگ شود یکی از سیستم‌هایی که دشمن نفوذ کرده وتاحدود زیادی نیز به اهداف از پیش در نظر گرفته‌شده رسیده است تغییر در سبک معماری و شهرسازی و کشاندن زن به فضای شهری بوده است.

انسان فردی اجتماعی است وبه تعامل با همنوع علاقه‌مند می‌باشد . ازاین‌رو برنامه ریزان و طراحان شهری سعی در ایجاد جذابیت در محیط‌های شهری برای جذب مردم به فضاهای شهری و تعامل بایکدیگر دارند البته نکته مهم این است که این نوع ازتعامل غالبامنجر به اتفاقات ناخوشایند مخصوصا دربحث عفاف وحجاب می شود حضور زنان ودختران در فضاهای شهری رها شده و بدون حضور چشم ناظر بااختلاط باجنس مخالف همراه است واقداماتی خلاف شان فرد مسلمان در این فضاها رخ می دهد. پاساژها و مال‌ها جزو معدود مکان‌هایی هستند که حضور زنان در آن‌ها با امنیت خاطر بیشتری همراه است. اما سوال مهم این است که کدام زنان و به چه هدفی در این مکان‌ها حضور دارند. در این‌جا تقاطع طبقه اجتماعی و جنسیت حضورهای متفاوتی را در بازار رقم می‌زند. مال‌ها و مراکز خرید در نقش فضای خصوصی جدید برای زنان طبقه متوسط و بالا عمل می‌کند در حالی که زنان طبقه متوسط رو به پایین به عنوان فروشنده در این مکان‌ها حضور دارند. نکته قابل توجه دیگر آنکه تمام خرید و فروشی که در این مکان‌ها اتفاق می‌افتد یا در خدمت به انضباط درآوردن بدن زنانه است و یا تلاشی است در جهت آراستن عرصه خصوصی که مکانی زنانه تلقی می‌شود. بازارهای سنتی یکی از عناصر مهم شهر ایرانی- اسلامی بودند اما امروزه به دلیل تقلید از شهرسازی غرب مال های تجاری بی هویت بدون هیچ پیوست فرهنگی و مکان یابی صحیحی قارچ گونه در شهرهای بزرگ احداث می شوند و ساختارهای اجتماعی شهر را تحت تاثیر قرار می دهد و یکی از آسیب های آن همانطور که اشاره شد در بعد عفاف و حجاب است.

باتوجه به اصول سبک زندگی اسلامی حضور مختلط در فضاهای شهری رها شده و به نظر مطلوب نمیرسد وباآموزه های اسلامی منافات دارد بهتر است ارتباطات ازنوع خانوادگی باشد تا کنترل بر رفتار دیگران(فرزندان)نیز داشته باشیم.

یکی از راهبردهای غرب در راستای تغییر سبک زندگی، تضعیف نهاد خانواده به وسیله ی تغییر هویت زنان مسلمان است؛ که با القای زن محوری، تضعیف نقش مرد، تضعیف نقش مادری و همسری، کم ارزش جلوه دادن خانه داری و ارزشمند جلوه دادن مشاغل بیرون از منزل، مصرف زدگی و... ابتدا به تغییر نگرش زنان مسلمان و در نتیجه به تقدس زدایی و سست کردن پایه های خانواده می انجامد. طراحی سبک زندگی و الگوی توسعه نیازمند به یک سلسله دانش های پشتیبان است. اگر قرار باشد سبک زندگی اجتماعی تغییر یابد و الگوی رفتار اجتماعی، اشتغال اجتماعی، خوراک، مسکن، پوشاک و روابط اقشار تغییر کند، باید یک سلسله دانش های پشتیبان، فنون، هنرها و مهارت های اصیل اسلامی در خدمت گرفته شوند تا از طریق آن ها سبک زندگی تبدیل به فرهنگ صحیح شود. اگر به دنبال سبک زندگی اسلامی هستیم، دانش های پشتیبان خود، و ساختارهای اجتماعی لازم را باید خودمان با تکیه بر منابع دینی و ارزش های اسلامی تولید کنیم . اولین گام در جهت تولید انش شهرسازی اسلامی تولید پارادایم شهرسازی اسلامی بدون تقلید از فرهنگ غرب است.