دلار تا 10 سال آینده اهمیت خود را از دست می‌دهد

روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال در گزارشی نوشته است که سیاست اعمال مجازات علیه دیگر کشور‌ها از سوی آمریکا، موجب شده است نه تنها مخالفان، بلکه بسیاری از کشور‌ها از جمله متحدان آمریکا نیز به دنبال کنار گذاشتن دلار آمریکا از مبادلات تجاری و بین المللی خود باشند.

در گزارش وال‌استریت ژورنال آمده است: کشورهای متحد آمریکا و مخالفان به دنبال جایگزین مناسب برای دلار در مبادلات تجاری خود هستند. این موضوع برای اتحادیه اروپا و هند امری ضروری است تا بتوانند با ایران به تجارت بپردازند. همچنین چین و روسیه نیز در تلاش برای فرار از کنترل آمریکا هستند.

متحدان و مخالفان آمریکا تلاش می‌کنند تا با جایگزینی سیستم هایی که به دلار آمریکا وابسته نباشند، از کنترل این کشور بر تجارت بین المللی خود جلوگیری کنند. تصمیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در خروج از توافق هسته ای با ایران و اعمال مجازات های اقتصادی علیه این کشور موجب شد تا این روند سرعت بگیرد.

انگلیس، آلمان و فرانسه از این قبیل مجازات ها که به طور ویژه هرگونه داد و ستد دلاری با بانک های ایرانی را ممنوع می‌کند، پشتیبانی نکردند. هند نیز مراتب نارضایتی و ناخرسندی خود را اعلام کرده است. در کنار این که هندی ها به نفت ایران نیاز دارند، ایران یکی از شرکای طولانی مدت هند محسوب می شود. به همین دلیل از ماه نوامبر گذشته، یک سیستم جایگزین بین دو کشور به اجرا در آمده است.

چین و روسیه نیز تمایل دارند از کنترل آمریکا خارج شده و سیستم های غیرقابل کنترل توسط آمریکا را استفاده نمایند. به علاوه، این دو کشور تفاهم نامه هایی به روبل و یوآن به امضاء رسانده اند و دلار را از معاملات خود حذف کرده اند.

«حسین عسکری» در گفت و گو با خبرگزاری فارس به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته است.

«حسین عسکری» مشاور وزیر دارایی (۱۹۷۸ میلادی) و مشاور پادشاه عربستان سعودی (ملک عبدالله) بوده و از او به عنوان معمار اقتصاد عربستان نیز یاد می‌کنند. عسکری استاد تجارت بین‌الملل و امور بین‌المللی دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا و رئیس مؤسسه تحقیقات و مدیریت جهانی است و رئیس پیشین دپارتمان تجارت بین‌الملل دانشگاه جرج واشنگتن بوده است. زمینه تخصصی و بحث‌های او در دانشگاه جرج واشنگتن بر اقتصاد، توسعه سیاسی و انسانی در خاورمیانه، اختلافات و جنگ‌ها در خاورمیانه، اقتصاد سیاسی نفت و اقتصاد اسلامی متمرکز است.

فارس: روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال در گزارشی با بررسی روند حذف دلار از تجارت بین المللی، بیان کرده است که مجازات‌های آمریکا علیه دیگر کشورها موجب شده حتی متحدان آمریکا نیز به فکر کنار گذاشتن دلار از مبادلات باشند. به نظر شما حذف دلار از مبادلات بین المللی چقدر شدنی است؟

عسکری: یک واقعیت آشکار است و آن این است که ایالات متحده امریکا در دوره ترامپ دیگر با متحدان خود جهت دستیابی به درک متقابل تقریباً در مورد هر مسئله ای مشورت نمی کند. وقتی صحبت از تجارت بین المللی می شود، ایالات متحده امریکا با اعمال تحریم های مستقیم و غیرمستقیم یا ثانویه بر کشورها به سادگی آنچه را می خواهد انجام می دهد و حداقل به چهار دلیل از آن فاصله می گیرد. مهمترین دلیل اندازه اقتصاد آن است. شهرت آن طی سالها به عنوان کشوری که به سرمایه گذاران امنیت و احترام به قانون را اعطاء می کند ساخته شده است، اما این شهرت به سرعت رو به زوال است.

برخی از کشورها ممکن است بر قدرت نظامی خود افزوده و دیگران را تهدید کنند و نقش دلار در تجارت بین المللی، به عنوان ارز ذخیره و یک ارز پناهگاه امن برای سرمایه گذاران پررنگ شود. بنابراین نمی توانید دلار را از تجارت بین المللی خارج کنید.

آنچه بسیاری از کارشناسان درباره آن صحبت کرده اند کاهش نقش دلار است. وقتی یورو تأسیس شد کاهش ارزش دلار آرزو بود. اما نقش یورو با سرعتی که بسیاری از اروپایی ها امیدوار بودند افزایش نیافته است زیرا اقتصادهای یورو طی 20 سال گذشته عملکرد خوبی نداشته اند. اما نقش دلار به طور پیوسته زمانی کاهش خواهد یافت که اندازه نسبی اقتصاد ایالات متحده امریکا کاهش یابد.

اگر ایالات متحده به قلدری خود ادامه دهد و همیشه تحریم هایی را علیه سایر کشورها اعمال کند و این کار را با شیوه قلدری انجام دهد نقش دلار نیز کمرنگ می شود و این مهم می تواند تقویت شود در صورتی که کشورهایی مانند اعضای یورو و چین تلاش مشترکی را برای مبادله تجارت خود با ارزهای غیر دلاری انجام دهند.

تلاش آنها همچنین تقویت خواهد شد اگر عملکرد اقتصادی آنها نسبت به ایالات متحده برتر باشد و اگر بازارهای مالی آنها یک محیط امن و باثبات را برای سرمایه گذاران بین المللی فراهم کند.

فارس: مطابق گزارش وال استریت ژورنال سیستم پرداخت یوآنی CIPS که توسط چین راه اندازی شده است می تواند در آینده به عنوان جایگزینی برای سیستم سوئیفت باشد. آیا این سیستم می تواند سوئیفت را کنار بزند؟

عسکری: واضح است که آمریکا از قدرت خود در برابر سوئیفت سوء استفاده کرده است. امریکا حتی اعتماد متحدین خود را نیز از دست داده است. متحدینی مانند اروپا، ژاپن، کانادا، استرالیا و غیره. امریکا از سوئیفت به عنوان سلاح استفاده نموده تا متحدین خود را مجبور کند پیرو خطوط آن باشند.

اما همانطور که گفتم، اگر ایالات متحده این مسیر را ادامه دهد نقش دلار کم می شود. اگر معجزه اقتصادی چین ادامه یابد و اگر چین بازار مالی را فراهم کند که سرپناهی امن و حمایت قانونی محکم از سرمایه گذاران را فراهم کند، بنابراین CIPS می تواند جایگزین SWIFT شود. البته این روند ده یا پانزده سال طول می کشد.

فارس: تجارت بین الملل بر اساس دلار بنا شده است و این موضوع برای آمریکا این امکان را فراهم می آورد تا بر جریان واردات و صادرات نظارت و کنترل داشته باشد. لذا حتی اگر دلار در تجارت جهانی به عنوان ارز مسلط باقی بماند، راه اندازی سیستم های جدید، فرصت های آمریکا برای تحمیل سیاست های خود و استفاده مجدد از مجازات را کاهش می دهد. ارزیابی شما چیست؟

عسکری: قطعا، ایالات متحده آمریکا به خواست خود تحریم ها را تحمیل می کند و سایر کشورها را وادار می کند تا از دستوراتش پیروی کنند در غیر این صورت با مجازات و جریمه روبرو خواهند شد.

چنین تغییری جهان را از تسلط ایالات متحده آزاد می کند. سلطه ای که نه تنها اقتصادی بلکه سیاسی است. سلطه سیاسی با سلطه اقتصادی با هم اجرا می شوند. آنچه بسیاری متوجه نیستند این است که بازارهای مالی شکننده هستند. یک بار که وحشت ایجاد کنید به دست آوردن اعتماد سابق سخت خواهد بود. واقعیت این است که دولت ایالات متحده امریکا سریع اعتماد جهانی را از دست می دهد.

فارس: حذف دلار از مبادلات بین المللی می تواند چه آثاری بر تجارت بین الملل داشته باشد؟

عسکری: من در شرایط عادی اعتقاد ندارم که این امر بر حجم تجارت تأثیر بگذارد. اما با توجه به قاطعیت ایالات متحده برای اعمال تحریم هایی که به نوبه خود تجارت را کاهش می دهد، کاهش ارزش دلار می تواند میزان تجارت جهانی را افزایش دهد.